Sophie Pavelle
Shpend grabitqarë, gjemba dhe pajisje me tinguj largues janë disa nga masat që përdoren për t’i trembur këto zogj. Ndoshta duhet të provojmë të ndajmë planetin tonë me ta.
Në Festivalin e Filmit në Kanë këtë vit, disa rekrutë të pazakontë iu bashkuan forcës së sigurisë në hotelin luksoz Majestic. Ata nuk ishin të veshur me jelekë antiplumb, por me pendë ngjyrë gështenjë të errët, kishin hapje krahësh deri në katër këmbë, kthetra në vend të gishtave dhe sqep të zi të mprehtë për të shqyer mishin. Rekrutët e rinj ishin shpendë grabitqarë të llojit Harris hawks, dhe misioni i tyre ishte i qartë: të mbronin yjet nga kërcënimi ajror i pulëbardhave që mund të ndërhynin në fotografi apo të rrëmbenin ushqim nga duart e tyre.
Kjo mund të duket si një zgjidhje ekstreme për një problem të padëmshëm – fundja, a nuk na ka rrëmbyer të gjithëve ndonjëherë një pulëbardhë një sanduiç pa na lënë ndonjë pasojë? Por ndërsa këta piratë famëkeq të ushqimit vijnë gjithnjë e më shumë drejt tokës, qytete në mbarë botën po përballen me mënyrat për t’i menaxhuar. Punësimi i shpendëve grabitqarë nga sokolari Christophe Puzin ishte zgjidhja e hotelit Majestic për të shmangur incidente të tilla me pulëbardhat (si p.sh. situata e Sophie Marceau në 2011 me verën që i ra mbi fustan). Por edhe në metropole si Nju Jorku, Roma, Amsterdami dhe Londra, pulëbardhat shihen gjerësisht si kërcënim, pasi kanë filluar të qëndrojnë përgjithmonë mbi çatitë urbane.
Duken më të zhurmshme se kurrë, çka bën të harrojmë që këta janë zogj deti në krizë. Të gjitha mbi 50 llojet e pulëbardhave në botë po përballen me zhdukjen për shkak të:
shkatërrimit të habitateve nga politikat kontradiktore detare,
gripit shkatërrues të shpendëve,
dëmeve neurologjike dhe dështimit të organeve nga konsumimi i plastikës.
Në Mbretërinë e Bashkuar, kjo valë katastrofash ka çuar në rënie të shumë specieve të pulëbardhave.
Që nga vitet 1940, çatitë pa grabitqarë kanë tërhequr pulëbardhat nga deti drejt tokës. Në përgjithësi, ato janë përshtatur mirë me mjedisin urban, madje janë kthyer edhe në shpërndarëse të efikase të farave. Shtyllat e ndriçimit kanë zëvendësuar faqet shkëmbore, ndërtesat janë bërë ishuj, mbetjet urbane – brigje shkëmbore. Një studim tregoi se pulëbardhat mund të njohin rutinat njerëzore, duke u trefishuar përreth shkollave gjatë orëve të drekës. Kjo aftësi për t’u përshtatur – sado e bezdisshme për ne – i ka shpëtuar nga zhdukja. Ndoshta pranimi i këtij fakti mund të na ndihmojë të bashkëjetojmë me to.
Meqë nuk kemi licencë për t’i kapur apo vrarë këto zogj, introduktimi i shpendëve grabitqarë si mënyrë “natyrale” kontrolli është një ndër metodat për të rregulluar marrëdhënien njerëz-pulëbardhë. Disa bashki kanë ndërmarrë fushata ndërgjegjësimi, duke nxitur banorët të raportojnë foletë dhe të mos i ushqejnë. Të tjerat instalojnë barriera fizike si gjemba apo gozhdë për të penguar ndalimin e tyre. Masat e tilla janë të shtrenjta dhe efektiviteti i tyre mbetet i paqartë.
Disa bashki, si Carlisle, përdorin qasje më të buta, duke përdorur balona në formë shpendësh grabitqarë. Në Exeter, Deliveroo eksperimentoi me zëra “largues”, duke transmetuar tinguj të shpendëve grabitqarë dhe klithma të pulëbardhave në siklet për t’i trembur. Universiteti i Exeterit ka studiuar madje dhe përdorimin e kontaktit me sy, që i bën pulëbardhat të mendojnë dy herë përpara se të vjedhin ushqim.
Por kjo shumëllojshmëri mënyrash për t’i përzënë pulëbardhat ushqen narrativën nënçmuese ndaj tyre si dëmtues. Në fakt, prania e tyre në qytete tregon dështimet tona ekologjike. Mbetjet shtëpiake në rritje, shumica e të cilave përfundojnë në landfille ku kalben dhe lëshojnë metan – gaz serrë 80 herë më i dëmshëm se dioksidi i karbonit për 20 vitet e para.
Ne nuk po i përzëmë pulëbardhat nga deti, përkundrazi, po i ftojmë drejt tokës, duke ushqyer instinktet e tyre për të zhytur sqepin dhe shqyer çdo gjë rreth nesh – çdo ditë mbeturinash nga e para.
Po çfarë janë pulëbardhat urbane, nëse jo kërcënim?
Ndoshta, në Kanë, ato janë një mesazh për kohën. Festivali zhvillohet në maj, gjatë sezonit të shumimit të pulëbardhave (prill-korrik). Në këtë periudhë ato janë më të zhurmshme, më agresive, me instinkte të mbrojtjes në kulm dhe me ushqim të lehtë për sy. Kur kanë zogj për të mbrojtur, reagimet e tyre janë të menjëhershme.
Është e lehtë të ngatërrosh sjelljen sezonale të mbijetesës me atë të përditshme. Në bregdet të egër, kjo sjellje do të kalonte pa u vënë re. Por ne kemi ndryshuar ekosistemet, duke i bërë qytetet shumë joshëse, duke shtrembëruar instinktet e këtyre specieve që përpiqen të mbijetojnë përmes imagjinatës dhe rezistencës.
Si specie sociale, jetëgjatë dhe mjeshtre e përshtatjes, pulëbardhat kanë shumë për të na mësuar. Ndërsa ato përshtaten me jetën urbane, edhe ne duhet të mësojmë të bashkëjetojmë me to. Kjo është një mundësi për të ndryshuar narrativën – për të ndërtuar një të ardhme të përbashkët në hapësirat urbane:
ku organizatorët e festivaleve e respektojnë kalendarin natyror,
ku mbetjet nuk thjesht menaxhohen, por riimagjinohen,
ku ndikimi njerëzor studiohet me qëllim, jo me neglizhencë,
ku marrëdhënia jonë me të egërën piqet aq shumë, sa konflikti bëhet i panevojshëm.
Sophie Pavelle është shkrimtare dhe komunikatore shkencore.
Burimi: theguardian.com/ Përgatiti për botim: L.Veizi
