Më 9 qershor 1974 vdiq në Madrid shkrimtari dhe diplomati Miguel Ángel Asturias, një prej figurave më të shquara të letërsisë hispanoamerikane të shekullit XX dhe fitues i Çmimit Nobel për Letërsi në vitin 1967.
Origjina dhe formimi
Asturias lindi në qytetin Guatemala City më 19 tetor 1899. Ai u rrit në një familje me ndjeshmëri të theksuar ndaj drejtësisë sociale, dhe që në rini u ndikua nga përvojat e shtypjes politike në vendin e tij. Pas përfundimit të studimeve në Guatemala, ai udhëtoi në Paris në vitet 1920, ku u ndikua nga surrealizmi francez, si dhe u afrua me kulturën indigjene të Amerikës Qendrore, veçanërisht me mitologjinë e Majave dhe të popujve të lashtë.
Në Sorbonë ai studioi etnologji dhe filloi përkthimin dhe analizimin e veprës Popol Vuh – libri i shenjtë i K’iche’-ve (një popull indigjen i Guatemalës), që më vonë do të ndihmonte në formësimin e stilit të tij letrar.
Vepra dhe ndikimi
Asturias është konsideruar një pionier i “realizmit magjik”, shumë përpara se ky term të lidhej me Gabriel García Márquez-in. Ai ndërthurte realitetin brutal të diktaturave ushtarake me elemente mitologjike, magjike dhe folklorike.
Veprat kryesore:
“El Señor Presidente” (Zoti President) – romani i tij më i njohur, i shkruar në vitet ’30, por i botuar më vonë për shkak të censurës. Ai portretizon një diktaturë të frikshme e paranojake, frymëzuar nga regjimi i Manuel Estrada Cabrera në Guatemala.
“Hombres de maíz” (Njerëz prej misri) – një vepër simbolike dhe e pasur me referenca mitologjike, ku mbrohet jeta tradicionale indigjene dhe bëhet kritikë ndaj modernizimit shkatërrues.
Trilogjia e “Banana Republic” – që kritikon shfrytëzimin e punëtorëve nga korporatat e huaja, veçanërisht United Fruit Company, një motiv i shpeshtë në letërsinë e Amerikës Latine.
Nobeli dhe diplomacia
Në vitin 1967, Asturias fitoi Çmimin Nobel për Letërsi, me motivacionin:
“për letërsinë e tij të pasur dhe të thellë, e rrënjosur në traditat indigjene dhe në luftën për drejtësi shoqërore.”
Ai ishte shkrimtari i parë nga Amerika Qendrore që mori këtë nderim, dhe figura e tij u bë frymëzim për një brez të tërë autorësh të kontinentit.
Përveçse shkrimtar, Asturias shërbeu si diplomat i Guatemalës, përfshirë edhe si ambasador në Francë. Por për shkak të qëndrimeve të tij kundër diktaturave, shpesh u përjashtua nga postet dhe jetoi për një kohë të gjatë në mërgim.
Vdekja dhe trashëgimia
Miguel Ángel Asturias vdiq më 9 qershor 1974 në Madrid, ku kishte jetuar në mërgim. Më vonë, në vitin 1991, eshtrat e tij u kthyen në atdhe, ku u rivarrosën me nderime në Guatemala City, në një ceremoni që e ktheu figurën e tij në simbol kombëtar.
Trashëgimia
Asturias mbetet një zë i fuqishëm kundër shtypjes, një mbrojtës i kulturës indigjene dhe një nga pararendësit e bumit letrar latinoamerikan.
Ai shquhet për gjuhën poetike, për ndërthurjen e realizmit me mitin, dhe për kritikën ndaj kolonializmit dhe tiranisë.
Përgatiti: L.Veizi
