8 Qershor 1999
Pas gati 11 javësh bombardimesh ajrore të pandërprera nga forcat e NATO-s kundër objektivave ushtarake dhe infrastrukturore në Jugosllavi, regjimi i Slobodan Millosheviqit u detyrua të pranonte kushtet për tërheqjen e forcave serbe nga territori i Kosovës. Më 9 qershor 1999, në bazën ajrore të NATO-s në Kumanovë, Maqedoni (sot Maqedonia e Veriut), u zhvillua një takim historik ndërmjet përfaqësuesve ushtarakë të NATO-s dhe komandës së lartë të Ushtrisë Jugosllave (VJ), i cili çoi në nënshkrimin e Marrëveshjes Teknike Ushtarake.
Përfaqësuesit
Gjenerali britanik Sir Mike Jackson, komandant i Forcës së NATO-s në Kosovë (KFOR), udhëhoqi palën e NATO-s.
Gjenerali Nebojsha Pavkoviq, komandant i Armatës së Tretë të Ushtrisë Jugosllave dhe një nga figurat kyçe të luftës në Kosovë, përfaqësoi palën serbe, së bashku me gjeneralët Vladimir Lazarević dhe Svetozar Marjanović.
Bisedimet ishin të tensionuara, zgjatën për 48 orë me ndërprerje, dhe zhvilloheshin nën hijen e vazhdimit të bombardimeve në rast se nuk arrihej një marrëveshje. Delegacioni serb erdhi fillimisht i pavendosur, duke u përpjekur të negociojë disa prej kushteve, por NATO ishte e prerë: tërheqje e plotë, e shpejtë dhe e kushtëzuar.
Kushtet e Marrëveshjes
Marrëveshja përcaktonte:
Tërheqje të plotë të trupave ushtarake dhe të forcave speciale serbe nga territori i Kosovës brenda 11 ditëve, sipas një kalendari të detajuar dhe të kontrolluar nga NATO;
Dorëzimin e pozicioneve mbrojtëse, pikave të kontrollit, minave dhe armëve të rënda;
Moslejimin e kthimit të forcave serbe në Kosovë, përveç një kontingjenti simbolik të policisë kufitare në kufirin me Maqedoninë;
Hyrjen e menjëhershme të forcave paqeruajtëse ndërkombëtare, të udhëhequra nga NATO, të quajtura KFOR (Kosovo Force);
Marrëveshja parashihte gjithashtu që rezoluta 1244 e OKB-së, e cila do të miratohej një ditë më vonë (më 10 qershor), do të jepte bazën ligjore për praninë ndërkombëtare në Kosovë.
Pas nënshkrimit
Më 10 qershor, pas miratimit të Rezolutës 1244 nga Këshilli i Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, NATO ndërpreu zyrtarisht fushatën e bombardimeve. Disa orë më pas, mëngjesin e 12 qershorit 1999, trupat e para të KFOR-it, të përbëra nga forcat britanike dhe franceze, hynë nga Maqedonia në Kosovë. Në të njëjtën ditë, trupat ruse, në një veprim të paparalajmëruar dhe gjeopolitikisht domethënës, zbarkuan në Aeroportin e Prishtinës, duke befasuar edhe vetë komandën e NATO-s.
Rëndësia dhe trashëgimia
Marrëveshja e Kumanovës shënoi kapitullimin praktik të Jugosllavisë në Kosovë, duke i dhënë fund një konflikti që kishte shkaktuar mbi 13 mijë viktima dhe rreth një milion refugjatë shqiptarë të Kosovës, të dëbuar me dhunë nga forcat serbe gjatë fushatës së spastrimit etnik të pranverës 1999.
Pas kësaj marrëveshjeje:
Kosova kaloi nën administrim ndërkombëtar të përkohshëm përmes misionit të UNMIK-ut;
Gjenerali Pavkoviq, që firmosi marrëveshjen, u akuzua dhe u dënua nga Tribunali i Hagës me 24 vjet burg për krime lufte;
NATO vendosi një prani të përhershme ushtarake në Kosovë, që vazhdon edhe sot, nëpërmjet KFOR-it.
Marrëveshja e Kumanovës, edhe pse teknike dhe ushtarake në formë, ishte në thelb marrëveshja që i dha fund luftës në Kosovë dhe që hapi rrugën për ndryshime të mëdha gjeopolitike në Ballkan, përfshirë shpalljen e pavarësisë së Kosovës në vitin 2008.
Përgatiti: L.Veizi
