Parada e tij pompoze e ditëlindjes është riinterpretimi i radhës që ai i bën të shkuarës amerikane. Do të bënte mirë të kujtonte se krenaria duhet të bazohet te e vërteta.
David Reynolds
Sot ushtria e SHBA do të parakalojë me pompozitet përgjatë National Mall, Uashington DC, për të festuar 250-vjetorin e saj. Kjo qëllon të jetë edhe ditëlindja e 79-të e Presidentit Donald J Trump. Si Komandant i Përgjithshëm, ai do të qëndrojë në podiumin e nderit, përgjatë Constitution Avenue.
Por kjo nuk është thjesht një shfaqje mendjemadhësie, siç pretendojnë disa kritikë. Historia vërtet ka peshë për presidentin e 47-të të SHBA. Një nga veprimet e tij të fundit para se të largohej nga Shtëpia e Bardhë, pa dëshirë, në janar 2021, ishte publikimi i raportit të “Komisionit 1776”, që u krijua për të “rikthyer kuptimin e madhështisë së Themelimit të Amerikës”. Me qëllim, komisioni përfshiu pak historianë universitarë, sepse universitetet u përshkruan si “fole të antiamerikanizmit, shpifjes dhe censurës që nxisin te studentët, dhe në kulturën e gjerë, të paktën përbuzje dhe, në rastin më të keq, urrejtje për vendin e tyre”.
Komisioni 1776 kërkoi që të kthehej “arsimi patriotik”, duke deklaruar: “Ne duhet të vendosim që të edukojmë brezat e ardhshëm të amerikanëve me një histori të saktë të vendit tonë, që të gjithë të mësojmë dhe të vlerësojmë sërish parimet e themelimit. Duhet të ripërtrijmë krenarinë dhe mirënjohjen që kemi për këtë komb të mrekullueshëm që jemi të bekuar ta quajmë atdhe.”
Në këtë frymë, më 2 maj të këtij viti, presidenti postoi që po riemërtonte 8 majin dhe 11 nëntorin respektivisht si “Dita e Fitores për Luftën e Dytë Botërore” dhe “Dita e Fitores për Luftën e Parë Botërore” sepse “ne i fituam të dyja luftërat, askush nuk ishte afër nesh për nga forca, trimëria, apo gjenialiteti ushtarak”, dhe ishte koha që SHBA “të fillonte të festonte sërish fitoret e veta!”
Parada e 14 qershorit synon gjithashtu të ngrejë perden për fillimin e festimeve mbarëkombëtare të 250-vjetorit të pavarësisë, që do të shtrihen anembanë vendit dhe do të arrijnë kulmin më 4 korrik 2026. Sipas faqes zyrtare të Shtëpisë së Bardhë, një nga pikat kryesore do të jetë një seri video-historike që “do të tregojë historinë e mrekullueshme të pavarësisë amerikane. Ajo do të nxjerrë në pah personazhet dhe ngjarjet vendimtare që bënë që një ushtri e vogël dhe e paorganizuar të mposhtte perandorinë më të fuqishme të botës dhe të themelonte republikën më të madhe që ka ekzistuar ndonjëherë.”
Një paradë që tregon historinë. Trump, si shpesh, e nis nga një e vërtetë. Pas spektaklit që pa në paradën e Bastijës më 2017, ku trupat franceze dhe amerikane marshuan përgjatë Champs-Élysées për të festuar 100-vjetorin e hyrjes së SHBA në Luftën e Parë Botërore, ai vendosi të organizonte edhe ai paradën e tij. Pra, çfarë të keqe ka kjo? A nuk duhet që vendet të krenohen me të kaluarën e tyre?
Sigurisht (nëse qëndrimi që kushton që të organizohet lejohet). Por krenaria duhet të bazohet te e vërteta, veçanërisht tani që NATO, në Evropë, po përballet me një luftë me ndërmjetës (proxy) kundër Vladimir Putinit, i cili e falsifikon qëllimisht historinë. Dhe, nëse duam të jemi të sinqertë, luftërat botërore nuk janë si ndeshjet e bejsbollit, ku ka një vend që triumfon i vetëm.
Le të marrim Luftën e Dytë Botërore. Më 3 maj të këtij viti, ish-presidenti rus Dmitri Medvedev i hodhi poshtë deklaratat e Trumpit si “marrëzi pompoze”, duke theksuar: “Dita e Fitores na përket ne dhe është 9 Maji. Kështu ka qenë, kështu është, dhe kështu do të mbetet!” Medvedevi tani i shërben Putinit, por ai dhe rusë të tjerë me të drejtë vënë në dukje humbjet e tyre të mëdha nga 1941-45 – rreth 27 milionë të vdekur. Me fjalë të tjera, nga qershori 1941, kur Hitleri sulmoi Bashkimin Sovjetik, e deri në qershor 1944, me zbarkimin e aleatëve në Normandi, më shumë se 90% e humbjeve të ushtrisë gjermane (të vrarë, të plagosur, të zhdukur dhe robër) u shkaktuan nga Ushtria e Kuqe. Kjo vendos Alameinin, Tunizin, Anzion dhe çlirimin e Romës në një perspektivë tjetër.
Megjithatë, amerikanët me të drejtë mund të thonë se vendi i tyre ishte unik si “superfuqi”—një term që u përdor për herë të parë më 1944 për të përshkruar “fuqi e madhe me lëvizshmëri të madhe”. Avionët e tyre të mëdhenj transportues C-47 dhe bombarduesit B-17 dhe B-24 u lejonin të bënin luftë kudo në botë. Flota moderne e aeroplanmbajtësve, e ndërtuar për të marrë hakun e Pearl Harborit, përparoi nga ishujt e Paqësorit derisa arriti Japoninë. Lufta e Paqësorit përfundoi me bombardimin e Tokios dhe shkatërrimin bërthamor të Hiroshimës dhe Nagasakit. Ose le të mendojmë daljen e shpejtë nga Normandia që u lejoi aleatëve të çlironin Brukselin më 3 shtator 1944, duke zënë pozicione që ata as që i kishin parashikuar t’i arrinin para majit 1945. Kur Winston Churchill, i habitur, pyeti si po furnizoheshin trupat, gjenerali amerikan Omar Bradley u përgjigj: “Po dërgoj kamionë pa pushim, 24 orë në ditë.” Fordi i siguroi mjetet.
Por edhe Britania luajti rol vendimtar. Po të ishte dorëzuar, si Skandinavia, Franca dhe vendet e Ulëta në verën e 1940-ës, Hitleri do t’i kishte përdorur të gjitha forcat e tij kundër Bashkimit Sovjetik, ndërsa SHBA ndoshta do të ishte mbyllur brenda hemisferës perëndimore. Por falë lidershipit të Churchillit, gjuajtësve modernë të Forcave Ajrore Mbretërore që përdorën radarin “Chain Home” dhe trimërisë së pilotëve, Britania qëndroi. Më pas, vendi u shndërrua në bazën dhe trampolinën që lejoi çlirimin e Evropës nga nazizmi.
Deri në 1944-45, ushtritë aleate u mblodhën nga lindja, perëndimi dhe jugu. Natyrisht, ishte një aleancë e paqëndrueshme, e formuar nga qëllime dhe vlera të ndryshme. Por shkatërrimi i nazizmit ishte qëllimi që i bashkoi të gjithë.
Tani, le të hedhim një sy tek fitorja më e rëndësishme e SHBA-së: pavarësia. Po, kjo ishte në masë të madhe një histori “David kundër Goliathit”, ku “një ushtri e vogël dhe e paorganizuar mposhti perandorinë më të fuqishme në botë”. Pavarësia e SHBA-së është dëshmi e udhëheqjes së Xhorxh Uashingtonit dhe trimërisë e qëndrueshmërisë së trupave të tij (të përforcuara edhe nga insistimi i tij për vaksinimin kundër tëmthit). Por kjo ishte edhe një luftë botërore, pasi Perandoria Britanike luftonte kundër kundërshtarëve globalë. Thelbësore ishte që, në vitet 1780, Britania humbi mbizotërimin detar sepse (në mënyrë të pazakontë) tre fuqitë rivalë detare u bashkuan kundër saj: Franca, Spanja dhe Holanda. Ishte bllokada e flotës franceze ajo që detyroi Lord Kornualisin të dorëzohej në Yorktown më 1781 dhe Britania të pranonte pavarësinë amerikane.
Qëllimi i kërkimit historik është të vendosë ngjarjet në kontekst, jo të forcojë krenarinë kombëtare. Historia e themelimit të SHBA-së, si dhe ajo e mundjes së Hitlerit, na kujton se aleatët kanë rëndësi – në të kaluarën, tashmen dhe të ardhmen. Kjo nuk duhet harruar kur historia vihet në paradë.
