Nga Leonard Veizi
Beteja e Fushë Kosovës qëndron si një nga faqet më tragjike, por edhe më heroike, të historisë ballkanike. Ajo ishte më shumë se thjesht një përplasje ushtarake; ishte ndeshje fatesh, ku u gërshetuan ambiciet perandorake, qëndresa e popujve, sakrifica e prijësve dhe legjenda që do të përshkonin shekujt…
…Beteja u zhvillua më 15 qershor sipas kalendarit të vjetër, që i përgjigjet 28 qershorit 1389 sipas kalendarit të ri. Megjithatë, burime të ndryshme përmendin edhe data të tjera, si 20 qershor dhe 16 gusht, që tregojnë paqartësitë që rrethojnë dokumentimin e saktë të asaj dite. Një tjetër temë që ka nxitur debate mes kronistëve të kohës lidhet me numrin e ushtarëve që morën pjesë. Disa burime flasin për forca që arrinin deri në 200,000 veta, shifër që me gjasë është e ekzagjeruar nga legjenda, ndërsa vlerësimet moderne pranojnë që ushtria osmane numëronte rreth 27,000–40,000 ushtarë, të përbërë nga jeniçerë, spahi (kalorës), akinxhinj (kalorës të lehtë) dhe forca ndihmëse nga vasalë të perandorisë.
Koalicioni ballkanik, nga ana tjetër, që udhëhiqej nga princi serb Llazar Hrebeljanoviq, kishte rreth 12,000–30,000 ushtarë. Kjo ushtri përbëhej nga serbë, boshnjakë, shqiptarë, vllehë dhe kontingjente nga fisnikë të tjerë ballkanikë.
Këto shifra, natyrisht, mbeten të diskutueshme, sepse dokumentacioni nga koha e betejës mungon, dhe kronikat që na vijnë nga mesjeta shpesh përziejnë faktet me legjendën. Megjithatë, përgjithësisht pranohet që osmanët kishin epërsi numerike, ndërsa koalicioni ballkanik u ndesh me ta me forca më të pakta, por me vendosmëri të madhe.
Beteja e Fushë Kosovës qëndron si një nga ngjarjet më vendimtare dhe tragjike të mesjetës ballkanike. Ajo u kthye shpejt në legjendë, qëndroi gjallë në kujtesën popullore dhe u përdor si burim frymëzimi, qëndrese dhe identiteti nga popujt e Gadishullit Ballkanik.
Në fushën e Kosovës, forcat e koalicionit ballkanik — që përfshinin serbë, boshnjakë, shqiptarë dhe të tjerë — u ndeshën me ushtrinë e Perandorisë Osmane, e udhëhequr nga Sulltan Murati I, që po zgjeroheshin me shpejtësi nga Anatolia drejt zemrës së Evropës.
Beteja ishte e përgjakshme, me humbje të mëdha nga të dy krahët. Pavarësisht që forcat ballkanike u shkatërruan, qëndresa e tyre u kthye në legjendë, që do të qëndronte për shekuj si simbol i sakrificës, trimërisë dhe qëndresës.
Një nga momentet që i dha Betejës Fushë Kosovës përmasën e mitit ishte vrasja e Sulltan Muratit nga Milosh Obiliqi — siç tregon epika serbe — i cili, pasi u dorëzua gjoja si i mundur, nxori thikën dhe qëlloi sundimtarin osman. Ndërkaq, epika shqiptare e paraqet vrasësin e Sulltanit si Kopiliq, nga një fis shqiptar që mori pjesë aktivisht në betejë. Dëshmitë e ndryshme tregojnë që shqiptarët, si edhe popujt e tjerë ballkanikë, patën rol të drejtpërdrejtë në qëndresën kundër ekspansionit osman.
Beteja e Fushë Kosovës u gdhend thellë në kujtesën kolektive. Ajo u përdor nga lëvizjet patriotike si simbol i qëndresës, i sakrificës për liri, dhe i pavarësisë. Gjatë shekullit XIX, kur popujt ballkanikë po zgjoheshin nga zgjedha osmane, Fushë Kosova u shndërrua në një mit që shërbeu si burim frymëzimi.
Gjatë shekujve që pasuan, Fushë Kosova u shndërrua nga vendbeteje, në vend pelegrinazhi shpirtëror; nga fushë gjaku, në fushë kujtese.
Më vonë, edhe gjatë shpërbërjes së Jugosllavisë dhe luftës që përfshiu Kosovën në fund të shekullit XX, Beteja e Fushë Kosovës u përdor nga forcat nacionaliste si simbol identitar, duke nxitur qëndrime që synonin ripohimin e identitetit, sovranitetit dhe të drejtës për liri.
Beteja e Fushë Kosovës, pra, qëndron si një nga pikat kulmore të historisë ballkanike — jo thjesht si përplasje ushtarake, por si një moment që i dha formë ndërgjegjes kolektive, qëndresës popullore dhe identitetit kombëtar të popujve që u përfshinë në të. Ajo na kujton se liria, pavarësia dhe dinjiteti i kombeve shpesh vijnë me sakrifica, dhe që betejat e humbura, me kalimin e kohës, mund të kthehen në simbole që frymëzojnë brezat e rinj.
Fusha e madhe të Kosovës nga lart duket si një det i qetë, por që nën sipërfaqen e saj mban gjurmët e gjakut, të trimërisë dhe të tragjedisë.
