Nga Leonard Veizi
Ka disa autorë që arrijnë të qëndisin me gjëlpërën e tyre jo thjesht filma, por përjetime, që kalojnë nga ekrani drejt e në zemrën e shikuesit. Franko Zefireli ishte i tillë. Ai diti të prekë telat më të thellë të shpirtit, të tregojë historitë që qëndrojnë përtej kohës, që i flasin njeriut të të gjitha epokave. Një nga veprat që e përjetësoi emrin e tij, që e lartësoi nga regjisor i madh në legjendë, ishte “Jezusi i Nazaretit” — mini-seriali që u kthye në një nga portretizimet më prekëse, më humane dhe më universale të figurës së Krishtit. Me Zeffirellin pas kamerës, Jezusi nuk ishte thjesht personazh; ai ishte mishërimi i dashurisë, sakrificës, faljes — i atij mesazhi që qëndron thellë brenda nesh, pavarësisht nga besimi që kemi. Franko Zefireli, që u shua më 15 qershor 2019, la pas jo thjesht filma, shfaqje teatrale e operistike, por edhe portretin e pashlyeshëm të njeriut që vuajti, fali dhe u flijua për të tjerët. Me “Jezusi i Nazaretit”, ai i dha kinemasë notën e shenjtë, që prek zemrat, që na bën të reflektojmë, që na fton të shohim përtej sipërfaqes, të zbulojmë thelbin e humanizmit që qëndron brenda nesh. Zefireli ishte, pa dyshim, mjeshtri që i dha shpirt figurës që ndryshoi botën — Jezusit — dhe që me artin e tij la gjurmë të pashlyeshme, si drita që depërton nga errësira, si shpresa që qëndron edhe atëherë kur gjithçka duket e humbur.
…Franko Zefireli, një nga figurat më të shquara të kinemasë, teatrit dhe operës, u nda nga jeta më 15 qershor 2019, në moshën 96-vjeçare, në vilën e tij në Romë. Një figurë që la gjurmë të pashlyeshme me veprat e tij, Zeffirelli ishte një nga autorët që qëndroi mes tradicionales dhe modernes, që i dha artit skenik dhe kinematografik një shije të veçantë, plot elegancë, emocionalitet dhe realizëm.
Fëmijëria dhe formimi
Franko Zefireli lindi më 12 shkurt 1923, në Firence, Itali, si Xhani Franko Korsi Zefireli. I paligjshëm, i braktisur nga prindërit që në fëmijëri, ai u rrit nga të afërm që u kujdesën për të, dhe që i dhanë dashuri, por edhe vendosmërinë që do ta karakterizonte gjithë jetën. Nisi të shfaqë talent që herët, fillimisht për pikturën dhe skenografinë. Studioi arkitekturë, por pas Luftës II Botërore u përfshi në teatrin e Firences, ku filloi karrierën si asistent i Lukino Viskontit, që do të ndikonte thellësisht formimin e tij si regjisor.
Karriera
Franko Zefireli u bë i njohur fillimisht si skenograf dhe skenarist, e më pas si regjisor, si i kinemasë, ashtu edhe i teatrit e operës. Në kinema, ai debutoi me “Kampingi” më 1957), por fame ndërkombëtare fitoi me “Romeo dhe Zhulieta” më 1968, që u vlerësua me dy çmime Oscar (për kostumet dhe kinematografinë) dhe u nominua për regjinë. Të tjerë filma që lanë gjurmë përfshijnë: “Zbutja e kryeneçes” më 1967 me Elizabeth Taylor dhe Richard Burton, “Vëlla Diell, Motër Hënë” më 1972, “Jezusi i Nazaretit” më 1977) -mini-seria që u shndërrua në klasike – “Çaj me Musolinin” më 1999, etj.
Ndërkohë, Zeffirelli ishte edhe një nga regjisorët më të respektuar të operës, duke vënë në skenë vepra nga Verdi, Puccini dhe Mozart, si: “Bohemia”, “Toska”, “Aida”, “Don Zhuani”, etj., si në La Scala, Metropolitan, Royal Opera, e Teatro alla Scala.
Arritjet
Zefireli u nderua me dy nominime për Oscar, si dhe me Bafta, Emmy, dhe David di Donatello. Ai u vlerësua si “Cavaliere di Gran Croce”, nderimi më i lartë që jep Republika Italiane, si dhe u emërua “Sir” nga Mbretëresha Elizabeth II për shërbime që i ka bërë artit.
Filmat e tij, që ndërthurën realizmin, poezinë dhe spektaklin, ndikuan thellësisht kinemanë botërore, duke e vendosur Zefirelin ndër autorët që qëndrojnë mes kinemasë autoriale dhe asaj komerciale.
Epilogu
Franko Zefireli u shua paqësisht më 15 qershor 2019, në shtëpinë e tij në Romë, pas një sëmundjeje të gjatë. Lajmi i vdekjes u prit me trishtim nga e gjithë bota e artit, që e cilësoi si “një nga mjeshtrit e mëdhenj që i dha formë imagjinatës kinematografike dhe skenike të shekullit XX”. Zeffirelli la pas një trashëgimi të pasur që qëndron gjallë përmes filmave, shfaqjeve teatrale dhe operistike që ai realizoi. Emri i tij lidhet me përsosmërinë estetike, me realizimin e veprave që ndërthurën tragjiken, romantiken dhe spektaklin. Deri më sot, veprat e tij shërbejnë si pika referimi për brezat e rinj të regjisorëve, skenaristëve, skenografëve dhe aktorëve që duan të kuptojnë si kinemaja, teatri dhe opera mund të shndërrohen nga arte të veçanta, në një shprehje universale të humanizmit.
