Më 19 qershor 1867, Maximilian I, monarku i vetëm i Perandorisë së Dytë Meksikane, u ekzekutua nga një skuadër pushkatimi në qytetin Querétaro, pas rënies së perandorisë së tij. Ky ishte kulmi tragjik i një përpjekjeje për të krijuar një monarki të mbështetur nga fuqitë evropiane në tokën amerikano-latine, dhe një nga episodet më dramatike të ndërhyrjes koloniale në hemisferën perëndimore.
Kush ishte Maximilian?
Ferdinand Maximilian von Habsburg, i njohur si Maximilian I i Meksikës, ishte vëllai më i vogël i perandorit austriak Franz Joseph I. Një aristokrat me vizione liberale dhe estetike romantike, Maximilian pranoi fronin meksikan në vitin 1864, pas një fushate diplomatike të organizuar nga Napoleon III i Francës, i cili donte të shtrinte ndikimin francez në Amerikën Latine dhe të krijonte një mbretëri mikësore në kufi me një SHBA të përçarë nga Lufta Civile.
Ngjitja në fron dhe përplasja me realitetin
Maximilian mbërriti në Meksikë i bindur se populli do ta mirëpriste si shpëtimtar, por në fakt ai mbështetej vetëm nga një pjesë e vogël e elitës konservatore, ndërsa shumica e meksikanëve ishin republikanë dhe besnikë ndaj Benito Juárez, presidentit legjitim të Republikës Meksikane.
Ndërsa Napoleon III mbante pushtetin me ndihmën e ushtarëve francezë dhe mercenarëve evropianë, Maximilian tentoi të qeveriste me një frymë më të moderuar. Ai ruajti disa reforma liberale dhe përpiqej të pajtonte fraksionet e ndryshme, por u izolua nga të dy krahët politikë – si nga republikanët që e quanin uzurpator, ashtu edhe nga konservatorët që e shihnin si shumë të butë.
Rënia e Perandorisë
Me përfundimin e Luftës Civile në SHBA në vitin 1865, Shtetet e Bashkuara i kërkuan Francës të tërhiqej nga Meksika, duke u mbështetur në Doktrinën Monroe. Napoleon III u detyrua të tërhiqte trupat franceze në fillim të vitit 1867, duke e lënë Maximilianin të pambrojtur.
Më maj 1867, pas një rrethimi të gjatë në qytetin Querétaro, Maximilian u kap nga forcat republikane të Benito Juárez. Ai u dënua me vdekje për tradhti së bashku me dy gjeneralët e tij besnikë, Miguel Miramón dhe Tomás Mejía.
Ekzekutimi në Querétaro
Më 19 qershor 1867, në kodrën Cerro de las Campanas, Maximilian dhe dy gjeneralët e tij u pushkatuan. Thuhet se, para pushkatimit, Maximilian u tha ushtarëve:
“Viva México! Mos qëlloni në fytyrën time, qëlloni në gjoks!”
Ekzekutimi i tij shokoi opinionin publik evropian, sidomos për shkak të origjinës së tij fisnike. Edhe mbretëria austro-hungareze dhe shumë qeveri evropiane protestuan ndaj vendimit të Juárez-it, por për të, mbrojtja e Republikës dhe sovranitetit kombëtar kishte përparësi absolute.
Pasojat dhe trashëgimia
Rivendosja e Republikës: Pas vdekjes së Maximilianit, Benito Juárez riktheu pushtetin republikan dhe filloi rindërtimin e vendit sipas parimeve liberale.
Një fund tragjik për Habsburgët: Ngjarja simbolizoi fundin e ndërhyrjes evropiane në Amerikën Latine dhe dështimin e modelit të monarkisë së huaj në kontinentin amerikan.
Figura komplekse: Maximilian mbetet një figurë kontradiktore – një idealist i pashpresë për disa, një uzurpator i huaj për të tjerë, por padyshim një njeri që u përplas me realitetin brutal të politikës koloniale dhe revolucionare të shekullit XIX.
Maximilian I i Meksikës vdiq si një perandor pa perandori, një simbol i përplasjeve midis imperialeve dhe aspiratave kombëtare në Amerikën Latine. Ekzekutimi i tij është përjetësuar edhe në art, më famëkeq nga piktura “Ekzekutimi i Maximilianit” nga Édouard Manet – një akt i heshtur proteste kundër ndërhyrjes franceze dhe tragjedisë së pushtimit.
Përgatiti: L.Veizi
