Më 20 qershor 1943, qyteti i Detroitit në shtetin e Michiganit u përfshi nga një valë e dhunshme trazirash racore, të cilat vazhduan për tre ditë me radhë, deri më 22 qershor. Ky shpërthim dhune u bë një nga konfliktet më të rënda racore në historinë moderne të Shteteve të Bashkuara dhe pasqyroi tensionet e thella që po vlonin në shoqërinë amerikane në mes të Luftës së Dytë Botërore.
Shkaqet e tensionit
Detroit në fillim të viteve ’40 ishte një qendër industriale e lulëzuar, e njohur për prodhimin e makinave dhe më vonë për kontributin masiv në industrinë e luftës. Kjo kërkoi fuqi të madhe punëtore, duke nxitur një valë të madhe migrimi nga Jugu i SHBA-së, sidomos nga shtetet afroamerikane dhe komunitetet e varfra të bardha.
Nga 1941 deri në 1943, në qytet u zhvendosën rreth 400,000 migrantë, shumë prej tyre afrikano-amerikanë, të cilët kërkonin punë më të mirëpaguar dhe kushte më të mira jetese. Megjithatë, këto grupe u përballën me:
-Diskriminim racor në punësim dhe strehim,
-Mungesa të mëdha të banesave,
-Segregacion institucional,
Frikë dhe armiqësi nga komuniteti i bardhë vendas që i shihte si konkurrencë në tregun e punës dhe të banesave. Tensionet u përkeqësuan edhe më shumë nga dështimi i autoriteteve për të trajtuar barazinë racore në mënyrë sistematike.
Shpërthimi i dhunës
Trazirat filluan në mbrëmjen e 20 qershorit në Belle Isle Park, ku një përleshje mes të rinjve të bardhë dhe të zinjve u përhap shpejt në lagjet përreth. Brenda disa orësh, thashethemet racore dhe ndjenjat e hakmarrjes ndezën dhunën në shkallë të gjerë në të gjithë qytetin:
Turma të të rinjve të bardhë sulmuan me brutalitet afroamerikanë në rrugë, në tramvaje, dhe në banesat e tyre.
Komuniteti afrikano-amerikan u vetëmbrojt, por gjithashtu pati raste të dhunës së organizuar në kthim.
Automjete u dogjën, dyqane u shkatërruan, dhe dhuna përfshiu lagje të tëra të qytetit.
Ndërhyrja e shtetit
Përballë pamundësisë së policisë lokale, e cila shpesh u akuzua për favorizim të bardhëve dhe dhunë ndaj afrikano-amerikanëve, presidenti Franklin D. Roosevelt urdhëroi dërgimin e trupave federale për të rivendosur rendin. Vetëm pas vendosjes së ushtarëve të armatosur në rrugë, situata filloi të qetësohej më 22 qershor.
Bilanci i tragjedisë
35 persona u vranë (25 afrikano-amerikanë dhe 10 të bardhë),
Më shumë se 600 persona u plagosën,
Rreth 2,000 persona u arrestuan, shumica afroamerikanë,
Qindra biznese dhe banesa u shkatërruan.
Pasojat dhe trashëgimia
Trazirat racore të Detroitit të vitit 1943 ishin simptomë e pabarazisë strukturore në një Amerikë që pretendonte të luftonte për demokracinë në frontet e Luftës së Dytë Botërore. Ato tronditën opinionin publik dhe shërbyen si katalizator për lëvizjen për të drejtat civile që do të fitonte vrull në dekadat pasuese.
Ky episod nxori në pah:
-Dështimin e autoriteteve për të garantuar drejtësi racore,
-Nevojën për politika më të drejta të strehimit dhe punësimit,
-Dhe rolin aktiv të ndërgjegjësimit qytetar dhe të protestës në ndryshimin e rendit shoqëror.
Sot, trazirat e vitit 1943 kujtohen si një moment i dhimbshëm, por i domosdoshëm për të kuptuar rrënjët e pabarazisë racore në Amerikë dhe për të reflektuar mbi hapat drejt një shoqërie më të barabartë.
Përgatiti: L.Veizi
