21 qershor 1964:
Më 21 qershor 1964, në një nga aktet më të errëta të dhunës racore në historinë moderne të Shteteve të Bashkuara, tre të rinj aktivistë të të drejtave civile – James Chaney (afro-amerikan, 21 vjeç), Andrew Goodman (hebre, 20 vjeç) dhe Michael Schwerner (hebre, 24 vjeç) – u rrëmbyen dhe u vranë brutalisht nga anëtarët e organizatës supremaciste Ku Klux Klan në Neshoba County, shteti i Mississippit.
Konteksti
Vrasja ndodhi gjatë fushatës së njohur si Freedom Summer (Verë e Lirisë), një përpjekje e madhe e organizuar nga Këshilli për Barazi Racore (CORE), Komiteti i Koordinimit të Dhunës Joaktive Studentore (SNCC) dhe grupe të tjera, për të regjistruar votues afro-amerikanë në shtetin e Mississippit, ku diskriminimi sistemik dhe frika i kishin mbajtur jashtë procesit demokratik për dekada.
Mississippi, në atë kohë, ishte një nga shtetet më represive në Jug për sa i përket të drejtave të zezakëve. Aktivistët e ardhur nga pjesë të tjera të vendit, shumica të bardhë, shiheshin me armiqësi të thellë nga komunitetet lokale dhe strukturat e pushtetit që përfshinin jo rrallëherë zyrtarë të infiltruar nga Ku Klux Klan.
Ngjarja
Më 21 qershor, Chaney, Goodman dhe Schwerner po udhëtonin për të hetuar një zjarrvënie në një kishë afro-amerikane në qytetin Philadelphia, Mississippi, ku besohej se kishte dorë vetë KKK. Pas vizitës, ata u ndaluan nga zëvendës-sherifi Cecil Price, që ishte gjithashtu anëtar i Klanit.
Pasi u mbajtën për disa orë në burg pa arsye ligjore, ata u liruan në orët e mbrëmjes. Por sapo dolën nga burgu, Price dhe anëtarë të tjerë të Klanit i ndoqën, i ndaluan në rrugë të hapur dhe i morën në pyetje. Pas torturave, Schwerner dhe Goodman u qëlluan me një plumb në kokë, ndërsa Chaney u rrah brutalisht dhe më pas u qëllua disa herë.
Trupat e tyre u varrosën në një digë balte në një fermë të braktisur. Ngjarja çoi në një operacion masiv kërkimi nga FBI, i njohur si “Mississippi Burning” – një term që do të shërbente si titulli i një filmi të njohur në vitin 1988.
Ndëshkimi
Trupat e aktivistëve u gjetën vetëm pas 44 ditësh kërkimi intensiv, çka tronditi opinionin publik amerikan dhe ndërkombëtar. Fillimisht autoritetet lokale nuk pranuan të akuzonin askënd për vrasje. Vetëm FBI dhe autoritetet federale ndërhynë dhe ngritën akuza për shkelje të të drejtave civile – mënyra e vetme që ligji federal lejonte për të ndjekur penalisht autorët në mungesë të bashkëpunimit nga autoritetet shtetërore.
Në vitin 1967, shtatë burra, përfshirë zëvendës-sherifin Price, u shpallën fajtorë për përfshirje në komplot, por asnjë prej tyre nuk u dënua për vrasje dhe asnjë nuk bëri më shumë se gjashtë vjet burg.
Vetëm në vitin 2005, më shumë se 40 vjet pas ngjarjes, një ish-anëtar i Klanit, Edgar Ray Killen, u shpall fajtor për vrasje me paramendim dhe u dënua me 60 vjet burg.
Rëndësia historike
Kjo ngjarje tronditi thellësisht ndërgjegjen kombëtare dhe ndihmoi në shtyrjen e miratimit të Ligjit për të Drejtat e Votës të vitit 1965, një nga ligjet më të rëndësishme për të drejtat civile në SHBA.
Vrasja e Chaney, Goodman dhe Schwerner mbetet një simbol i sakrificës për barazi, drejtësi dhe të drejtën për të votuar, si dhe një kujtesë e ashpër për dhunën sistematike racore që ka ndarë historinë amerikane.
Përgatiti: L.Veizi
