6 Korrik 1918
Në verën e vitit 1918, vetëm disa muaj pas Revolucionit të Tetorit, Rusia sovjetike përjetoi një përplasje të dhunshme brenda vetë kampit revolucionar. Kryengritja e Majtë e Korrikut, e udhëhequr nga Partia Revolucionare Socialiste e Majtë (PSRM), përfaqëson një ndër përpjekjet më serioze për ta ndalur konsolidimin e pushtetit të bolshevikëve nën drejtimin e Vladimir Leninit. Ajo shpërtheu më 6 korrik 1918, në qendër të Moskës, me vrasjen e ambasadorit gjerman Wilhelm von Mirbach – një akt simbolik e fatal që synonte të shpërbënte aleancën e përkohshme me Gjermaninë dhe të rikthente Rusinë në luftë.
Konteksti historik: paqja e kontestuar e Brest-Litovsk
Pas marrjes së pushtetit në nëntor 1917, bolshevikët nënshkruan me ngut Traktatin e Brest-Litovsk në mars 1918 me Perandorinë Gjermane, për të nxjerrë Rusinë nga Lufta e Parë Botërore. Marrëveshja ishte e dhimbshme: Rusia humbi territore të mëdha, përfshirë Ukrainën, pjesë të Balltikut dhe Kaukazit, si dhe u detyrua të paguante reparacione të mëdha.
Kjo marrëveshje u pa nga shumë revolucionarë si tradhti ndaj revolucionit ndërkombëtar dhe një dorëzim ndaj imperializmit. Veçanërisht Partia Socialiste Revolucionare e Majtë, e cila ishte bashkëqeverisur përkohësisht me bolshevikët pas Revolucionit të Tetorit, nuk mund ta pranonte këtë kompromis. Ata besonin se paqja me Gjermaninë do t’i jepte dorë të lirë reaksionit dhe do të dobësonte frymën revolucionare në Evropë.
Atentati ndaj ambasadorit von Mirbach: sinjali i kryengritjes
Më 6 korrik 1918, dy agjentë të Çekës (policia sekrete sovjetike), Yakov Blumkin dhe Nikolai Andreev, të lidhur me PSRM-në, hynë në ambasadën gjermane në Moskë dhe vranë ambasadorin Wilhelm von Mirbach me armë zjarri. Ky atentat nuk ishte akt individual – ai ishte planifikuar me qëllim që të provokonte një krizë ndërkombëtare, të anulonte marrëveshjen e Brestit dhe të detyronte bolshevikët të rifillonin luftën me Gjermaninë.
Pas atentatit, anëtarët e PSRM-së u ngritën në kryengritje të armatosur në Moskë dhe qytete të tjera si Tambov, Penza, Yaroslavl, duke marrë përkohësisht nën kontroll disa institucione, ndërtesa shtetërore dhe stacione hekurudhore.
Reagimi i bolshevikëve: shtypje brutale dhe konsolidim i pushtetit
Por bolshevikët kishin tashmë përvojë në menaxhimin e krizave dhe kishin ngritur struktura të forta represive. Feliks Dzerzhinsky, kreu i Çekës, u arrestua fillimisht nga rebelët, por shpëtoi dhe mori pjesë në organizimin e reagimit. Garda e Kuqe dhe njësi besnike të Partisë Bolshevike u mobilizuan menjëherë. Brenda 48 orësh, kryengritja në Moskë u shtyp me dhunë. Disa liderë të PSRM-së u ekzekutuan në vend, të tjerët u arrestuan, ndërsa partia si organizatë u shpall jashtë ligji.
Pasojat politike dhe historike
Eliminimi i pluralizmit politik: Deri në këtë pikë, ekzistonte ende njëfarë bashkëjetese mes grupeve të majta revolucionare në qeverinë sovjetike. Pas korrikut 1918, bolshevikët vendosën një sistem me një parti të vetme, duke përjashtuar çdo zë kundërshtues, madje edhe nga e majta.
Rritja e rolit të Çekës
Ngjarjet e korrikut përdorën si justifikim për zgjerimin e kompetencave të policisë sekrete dhe intensifikimin e dhunës shtetërore, që më vonë do të përshkallëzoheshin në Terrorin e Kuq.
Ndërprerja e bashkëpunimit me socialistët jobolshevikë: PSRM dhe grupime të tjera të majta që kundërshtonin sundimin e një partie të vetme, u shtypën pa mëshirë, duke përfunduar në burgje, internime ose arrati.
Revolucioni humbi karakterin ndërkombëtarist të hershëm: Vrasja e Mirbachit nuk arriti të rifillonte luftën me Gjermaninë, por përkundrazi, e forcoi politikën e “socializmit në një vend të vetëm”, duke mbyllur kapitullin e ndërhyrjes aktive në revolucionet evropiane.
Përfundimi
Kryengritja e Majtë e vitit 1918 ishte një shenjë e përçarjeve të thella brenda kampit revolucionar, por edhe një nga përpjekjet e fundit për ta ndalur rrëshqitjen drejt diktaturës njëpartiake në Rusi. Megjithëse pati jehonë për një kohë të shkurtër, ajo dështoi për shkak të mungesës së mbështetjes së gjerë popullore dhe fuqisë organizative të bolshevikëve.
Në fund, revolta e PSRM-së u kthye në një justifikim për represion të pakufizuar, një model që më vonë do të përsëritej në formë shumë më brutale në vitet ’30 nën regjimin stalinist.
Nëse dëshiron, mund të përgatis edhe një version eseistik apo editorial për botim, me ton më letrar ose kritik.
Përgatiti L.Veizi
