Përgatiti: Leonard Veizi
Gustav Weigand është një figurë thelbësore në fushën e gjuhësisë ballkanike. Ai ishte një dijetar i jashtëzakonshëm, puna e të cilit shtrihet në dialektologji, etnografi dhe historinë e gjuhëve të rajonit. Le të thellohemi më tej në historinë e tij.
Origjina dhe Formimi Akademik
Gustav Weigand lindi më 1 shkurt 1860 në Bebra, Gjermani. Studimet e tij i kreu në Universitetin e Leipzig-ut, ku u specializua në filologji klasike dhe gjuhësi indo-evropiane. Nën ndikimin e profesorëve të shquar si August Leskien, Weigand zhvilloi një interes të veçantë për gjuhët ballkanike, veçanërisht për ato të Lindjes së Evropës, të cilat në atë kohë ishin ende fusha relativisht pak të eksploruara nga gjuhëtarët perëndimorë. Doktoraturën e mori në vitin 1883, dhe menjëherë pas kësaj nisi një periudhë studimore në Ballkan, e cila do të përcaktonte drejtimin e karrierës së tij.
Angazhimi me Gjuhët Ballkanike:
Pas studimeve, Weigand iu përkushtua intensivisht gjuhëve ballkanike. Ai njihet gjerësisht si një nga gjuhëtarët më të rëndësishëm në studimin e gjuhës rumune dhe, mbi të gjitha, të asaj arumune (vllahe). Interesi i tij për arumunishten ishte pionier. Në vitin 1892, ai botoi veprën madhore Vlacho-Meglen. Untersuchungen über Sprache und Volk der Meglenitischen Vlachen, një studim i thelluar mbi gjuhën dhe kulturën e vllehve meglenitë. Pasoi vepra Die Aromunen. Ethnographisch-Philologisch-Historische Untersuchungen über das Volk der sogenannten Makedo-Romanen (1895), një punim monumentale në dy vëllime që përmban një material të pasur gjuhësor, etnografik dhe historik mbi arumunët, duke përfshirë dialektet, folklorin dhe traditat e tyre. Këto vepra i siguruan atij një reputacion ndërkombëtar dhe e bënë një autoritet të pakundërshtueshëm në fushën e romanistikës ballkanike.
Weigand ishte një mbështetës i flaktë i studimit në terren. Ai udhëtoi gjerësisht në Ballkan, duke mbledhur materiale gjuhësore drejtpërdrejt nga folësit vendas, një metodë që ishte thelbësore për punën e tij dialektologjike.
Kontributet në Dialektologji dhe Gjeografi Gjuhësore
Një nga kontributet më të rëndësishme të Weigandit ishte në fushën e dialektologjisë dhe gjeografisë gjuhësore. Ai jo vetëm që dokumentoi me saktësi dialektet e gjuhëve ballkanike, por edhe analizoi marrëdhëniet komplekse mes tyre, duke ndihmuar në formësimin e konceptit të Lidhjes Gjuhësore Ballkanike. Punimet e tij shërbyen si bazë për studime të mëvonshme mbi fenomenet gjuhësore të përbashkëta në Ballkan, siç janë ngjashmëritë sintaksore dhe morfologjike mes gjuhëve që nuk janë fare të afërta gjenetikisht (p.sh., shqipja, bullgarishtja, rumanishtja dhe greqishtja).
Në vitin 1909, ai themeloi Institutin e Rumanistikës në Universitetin e Leipzig-ut, duke u bërë drejtori i tij i parë. Nën drejtimin e tij, ky institut u shndërrua në një qendër të rëndësishme për studimin e gjuhëve dhe kulturave të Evropës Juglindore.
Lufta e Parë Botërore dhe Studimet Etnografike në Maqedoni
Përveç punës së tij akademike, Weigand u përfshi edhe në misione me natyrë politike, veçanërisht gjatë Luftës së Parë Botërore. Siç theksohet në tekstin tuaj, ai u dërgua nga autoritetet gjermane për të kryer studime etnografike në Maqedoni. Qëllimi i këtyre studimeve ishte mbledhja e informacionit për përbërjen etnike të rajonit, gjë që mund të përdorej për qëllime strategjike dhe politike në një kohë konflikti të madh. Rezultatet e kësaj pune u botuan në vitin 1923, duke ofruar një pasqyrë të vlefshme, megjithëse të ndikuar nga konteksti i kohës, mbi grupet etnike dhe gjuhësore të Maqedonisë.
Angazhimi me Shqipen
Interesi i Weigandit shtrihej edhe te gjuha shqipe, për të cilën ai dha kontribute të rëndësishme. Puna e tij në shqipe përfshin:
Gramatika e dialekteve të Durrësit, Elbasanit, Tiranës: Një studim i vlefshëm dialektologjik që dokumentoi karakteristikat e këtyre të folmeve, duke ofruar një burim të rëndësishëm për gjuhëtarët shqiptarë dhe të huaj. Kjo dëshmon angazhimin e tij në terren dhe vëmendjen ndaj detajeve gjuhësore.
Fjalori Gjermanisht – Shqip – Gjermanisht (1914): Një vepër thelbësore leksikografike, veçanërisht duke marrë parasysh kohën kur u botua. Ky fjalor shërbeu si një urë komunikimi dhe studimi mes gjuhës gjermane dhe asaj shqipe, duke ndihmuar në promovimin e studimit të shqipes në Evropën Perëndimore.
Shumë artikuj mbi dialektet e shqipes: Ai analizoi dhe dokumentoi diversitetin dialektor të shqipes.
Artikuj mbi prejardhjen e popullit shqiptar: Weigand u interesua për etnogjenezën e shqiptarëve, një temë me rëndësi historike dhe gjuhësore.
Një numër toponimesh që Weigand i lidh drejtpërdrejt me shqipen: Kjo punë onomastike ishte e rëndësishme për të shpjeguar origjinën e emrave të vendeve dhe për të treguar shtrirjen historike të shqipes.
Weigand njihej gjerësisht në rrethet akademike të Ballkanit. Ai ishte anëtar i jashtëm i Akademisë Rumune të Shkencave, Akademisë Bullgare të Shkencave dhe Institutit Shkencor të Maqedonisë, duke dëshmuar ndikimin dhe respektin që gëzonte puna e tij në rajon.
Vdekja dhe Trashëgimia
Gustav Weigand vdiq më 8 korrik 1930 në Leipzig, Gjermani. Ai la pas një trashëgimi të pasur të punimeve shkencore që vazhdojnë të jenë të vlefshme për gjuhëtarët dhe historianët. Vepra e tij ndihmoi në themelimin e gjuhësisë ballkanike si një fushë e pavarur studimi dhe theksoi rëndësinë e studimit interdisiplinar, duke kombinuar gjuhësinë me etnografinë dhe historinë. Weigand mbetet një emër kyç në historinë e gjuhësisë evropiane dhe, në veçanti, në atë të studimeve ballkanike.
