Aleksandër Nevski (1221–1263), Princi i Madh i Novgorodit dhe Vladimirit, është i famshëm për fitoret e tij – më së shumti Beteja në Akull kundër Kalorësve pushtues gjermanë në vitin 1242. Ai u shenjtërua më vonë nga Kisha Ortodokse Ruse në vitin 1547. Rusia Perandorake e pikturoi Nevskin si një sundimtar të krishterë unifikues që mbrojti me trimëri tokën nga pushtuesit perëndimorë – duke ndihmuar në krijimin e një identiteti kombëtar të rrënjosur në besim dhe integritet territorial.
Mesjeta
Nevski ka qenë një figurë kyçe në ndërtimin e identitetit kombëtar rus. I kanonizuar nga Kisha Ortodokse, ai është lëvduar nga të gjitha regjimet politike në Shën Petersburg dhe Moskë, deri në ditët e sotme.
“Ishte një fitore vendimtare […] dhe tregoi para gjithë botës, në Perëndim dhe në Lindje, se Rusia mbetej e fortë dhe se kishte njerëz në tokën tonë të gatshëm të luftonin për të.”
— Kështu e përshkroi Vladimir Putin fitoren e Aleksandër Nevskit në betejën e lumit Neva (1240) kundër pushtuesve suedezë dhe finlandezë.
Për ata që nuk janë të njohur me historinë ruse, mund të jetë e vështirë të kuptojnë rolin e Nevski (më i njohuri është përmes filmit të vitit 1938 të Sergei Eisenstein), por rusët e konsiderojnë mbrojtës të identitetit sllav dhe të krishterimit ortodoks përballë ndërhyrjeve perëndimore.
Një hero në kohë trazirash
Në shek. XIII, Rusia nuk ishte ende një shtet i unifikuar, por një konfederatë princërish me qendrën më të rëndësishme në Kiev. Rreth vitit 1223, princërit rusë u sulmuan nga mongolët, duke hapur një periudhë të gjatë përleshjesh.
Nevski lindi vetëm dy vite para ardhjes së mongolëve. Ishte bir i Jarosllav II, princ i Novgorodit dhe Vladimirit, që kishte përballuar kërcënimet nga lituanezët dhe kalorësit teutonë. Në këtë klimë tensioni me Perëndimin u rrit heroi i ardhshëm.
Në vitin 1236, Jarosllavi shkoi të luftonte kundër mongolëve dhe e caktoi djalin e tij Aleksandrin si princ të Novgorodit. Qyteti kishte nevojë për një udhëheqës që sillte me vete një trupë të armatosur (druzhinë) për të mbrojtur interesat tregtare.
Megjithatë, Nevski nuk kishte pushtet absolut; ai varej nga “veche”, asambleja aristokratike e qytetit.
Aleancat me mongolët dhe lufta me Perëndimin
Ndërkohë që mongolët nënshtruan princërit rusë, Jarosllav II fitoi simpatinë e Batu Khanit dhe u emërua princ i Kievit – titulli më i lartë mes shteteve sllave të asaj kohe.
Jarosllavi dhe Nevski nuk i shihnin mongolët si kërcënim ekzistencial. Ata kërkonin vetëm tributa dhe trupa për ekspedita të tjera. Përkundrazi, për ta, kërcënimi i vërtetë ishte zgjerimi i rendit teutonik dhe mbretërive katolike në Baltik, të cilat sillnin me vete një botëkuptim të huaj religjioz dhe kulturor. Mongolët, për këtë arsye, përdoreshin si një ekuilibër strategjik.
Në vitin 1240, kur kishte vetëm 19 vjeç, Nevski përballet me një ushtri suedeze që kishte marrë bekimin papnor për një kryqëzatë kundër paganëve finlandezë – por që synonte edhe territore ruse. Ai i mposht ata në lumin Neva, sipas kronikave ruse. Megjithatë, disa historianë dyshojnë në përmasat e kësaj beteje, duke e parë më shumë si një seri përleshjesh të vogla.
Nga përjashtimi te triumfi në akull
Edhe pse fitoi famë, Nevski u përjashtua nga Novgorodi pasi disa aristokratë frikësoheshin se lufta me Perëndimin do dëmtonte interesat tregtare.
Por, në vitin 1241, kalorësit teutonë pushtuan territore të Novgorodit dhe qyteti kërkoi rikthimin e tij. Nevski kthehet me trupën e tij dhe me ndihmën e kalorësve mongolë dhe në vitin 1242 i mposht kalorësit teutonë në betejën e famshme të Liqenit Peipus – të quajtur edhe “beteja mbi akull”.
Sipas legjendës, Nevski i tërhoqi kundërshtarët mbi akullin që më pas u ça nën peshën e armaturave. Kjo histori u përjetësua nga Eisenstein në filmin e tij. Realisht, ajo betejë ishte një shfaqje e zotësisë ushtarake të Nevskit.
Nga politikan në të shenjtë
Pas vdekjes së babait (të helmuar) në vitin 1246, Nevski duhej të luftonte për të fituar titullin e princit të Kievit, por ia doli falë besnikërisë ndaj kanëve mongolë. Ai pagoi tributat por shmangu dërgimin e trupave ruse në luftëra të huaja.
Ndërsa kthehej nga një udhëtim diplomatik në vitin 1263, ai u sëmur dhe vdiq. Por kujtimi i tij nuk u shua.
Një simbol për të gjithë pushtetet ruse
Nevski u bë figurë e lavdëruar nga të gjithë pushtetet në histori:
Ivan i Tmerrshmi (1547) e kanonizoi atë dhe e përdori si shembull për luftërat e tij në Baltik.
Pjetri i Madh (shek. XVIII) e përdori figurën e tij gjatë Luftës së Madhe të Veriut dhe i ndërtoi manastirin Alexander Nevski Lavra në Shën Petersburg.
Carët e shek. XIX e shpallën mbrojtës të tyre personal përballë ideve liberale perëndimore.
Edhe komunistët e përvetësuan figurën e tij. Pas një harrese të shkurtër pas revolucionit të 1917-ës, Stalini e ringjalli si simbol patriotik përballë Gjermanisë naziste, sidomos me filmin “Alexander Nevsky” (1938).
Putin dhe rikthimi i simbolit kombëtar
Në shtator 2021, në përvjetorin e 800 të lindjes së Nevskit, Putin përuronte një monument dhe mbante një fjalim që shprehte frymën e përballjes me Perëndimin — vetëm 5 muaj para pushtimit të Ukrainës.
Përtej glorifikimeve, Nevski ishte një udhëheqës pragmatik që menaxhoi me kujdes marrëdhëniet me mongolët dhe Perëndimin, duke ruajtur një farë autonomie për principatat ruse në një epokë të trazuashme.
Burimi: lavanguardia.com/ Përgatiti për botim: L.Veizi
