Nga Leonard Veizi
Kontrolli i mendjes është forma më brutale e dhunës pa gjak. Është dhe akti më i skajshëm i zhveshjes së njeriut nga vetvetja. Jo një diktim i sjelljes, por kolonizim i vetëdijes. Ai nuk është thjesht imponim i një ideje, por një pushtim i territoreve më intime të ndërgjegjes, ku mendimi nuk lind më lirshëm, por diktohet si urdhër. Në këtë proces, individi nuk është më subjekt, por objektq ë vepron me një liri të rreme. Aty ku dikur liria lindte natyrshëm si mendim, tashmë ajo ngjizet si komandë. Njeriu, ky subjekt i përhershëm i vetes, kthehet në objekt. një trup që flet me fjalët e një tjetri, ndjen me emocionet e imponuara dhe beson me mendjen që nuk është më e tij. Kontrolli i mendjes nuk është thjesht mjet i pushtetit; ai është një zëvendësim i shpirtit. Dhe kur pushteti arrin të hyjë aty ku as feja, as morali, as shoqëria nuk lejuan kurrë të hyhej—në thelbin e njeriut—ai s’ka më nevojë për pranga apo burgje. Sepse skllavëria e mendjes nuk lë gjurmë të dukshme, por shkatërron çdo gjë që dikur quhej zgjedhje…
…Në një epokë kur kufiri mes paranojës konspirative dhe realitetit të errët ishte gjithnjë e më i turbullt, më 20 korrik 1977, një valë dokumentesh të klasifikuara tronditi opinionin publik. Nën presionin e Aktit për Lirinë e Informacionit, Agjencia Qendrore e Zbulimit e Shteteve të Bashkuara (CIA) publikoi për herë të parë dokumente që pranonin zyrtarisht ekzistencën e programit “MKUltra”. Kjo nismë sekrete, e nisur në fillim të viteve 1950 dhe e formalizuar më 1953, kishte për qëllim të zbulonte e më pas të përdorte teknika të kontrollit të mendjes përmes barnave psikotrope si LSD-ja, hipnozës, izolimit ndijor, ndërhyrjeve neurologjike dhe traumave të qëllimshme. Në qendër të këtij eksperimenti qëndronte ideja e një “Kandidati të Mançurisë”—një individ që, i programuar në mënyrë të pavetëdijshme, mund të kryente atentate apo akte sabotimi pa e ditur as vetë. Programi thuhet se u kufizua më 1964, u ngushtua më tej në 1967 dhe u ndërpre zyrtarisht në 1973—një vit që përkon me hetimet e para serioze të Kongresit amerikan mbi veprimtaritë e errëta të shërbimeve sekrete gjatë Luftës së Ftohtë.
Por pyetja që mbetet ende pezull është kjo: A mund të besohet se eksperimente të tilla janë mbyllur përgjithmonë? Apo thjesht kanë ndryshuar emër, metodë dhe mbulesë?
“Kandidati Mancurian”
Termi u bë i njohur fillimisht në romanin e Riçërd Kondon dhe më vonë në versionin kinematografik të vitit 2004, me regji të Xhonathan Dem. Filmi “Kandidati Mancurian” është një thriller politik që eksploron thellësisht temat e kontrollit të mendjes dhe manipulimit të elitave në sistemet demokratike. Aktorët kryesorë janë Meril Strip si senatorja Eleonor Sho, Denzel Uashington si majori Benet Marko dhe Liev Shrajber si Rejmond Sho.
Subjekti
Pasi kthehet nga Lufta e Gjirit, Rejmond Sho shpallet hero kombëtar dhe niset drejt një karriere të shpejtë politike si kandidat për nën-president, i shtyrë nga nëna e tij autoritare. Por ish-shoku i tij i luftës, majori Marko, fillon të ketë ëndrra të turbullta, që e çojnë në zbulimin e një të vërtete tronditëse: Sho është “programuar” përmes eksperimentesh neurologjike nga korporata misterioze “Manchurian Global”, për të vepruar si kukull në një lojë politike të komanduar nga interesa të errëta.
Filmi nënkupton një rend të ri global, ku korporata dhe politika bashkëpunojnë për të zhdukur vullnetin e qytetarit. Demokracia kthehet në një teatër, dhe vota – simboli i lirisë – në një akt të paracaktuar nga algoritme propagande dhe teknologji neuropsikologjike.
“Mançuriani” tashmë nuk është më një personazh fiktiv. Ai është simboli i frikshëm i një epoke ku vetë zgjedhja është e manipuluar. Dhe nëse e ardhmja varet nga vullneti i lirë i qytetarit, atëherë pyetja më e rrezikshme që mund të shtrohet është: A është ende ky vullnet vërtet i lirë?
Epilogu
Kontrolli i mendjes zhduk nocionin e zgjedhjes dhe shndërron vetëdijen në skllavëri të heshtur, ku bindja nuk është më çështje arsyetimi, por e programimit. Në thelb, ai është fitorja më e errët e pushtetit mbi shpirtin.
