Pas rënies së Kostandinopojës në 1453, Perandoria Osmane u shfaq si fuqia më kërcënuese për botën e krishterë në Lindjen dhe Juglindjen e Evropës. Me këtë fitore, Sulltan Mehmeti II (i njohur si Fatih – Pushtuesi) kishte dëshmuar jo vetëm forcën ushtarake, por edhe ambicien për të shtyrë kufijtë osmanë drejt Perëndimit.
Beogradi, në atë kohë një kështjellë strategjike që ruante hyrjen në Evropën Qendrore, kontrollohej nga Mbretëria e Hungarisë. Nëse binte, rruga drejt Vjenës dhe më tej Evropës Katolike do të ishte e hapur.
Figura kryesore: John Hunyadi
Heroi i kësaj beteje ishte John Hunyadi, një ushtarak i shquar dhe regjent i Mbretërisë së Hungarisë. Hunyadi kishte fituar famë për fushatat e tij të mëparshme kundër osmanëve në Ballkan dhe ishte një strateg brilant. Me origjinë shqiptaro-vllaho-hungareze (disa kronika lidhen me fisin Kastrioti përmes nënës), Hunyadi ishte një mik dhe aleat i Skënderbeut, me të cilin ndante vizionin për ndaljen e zgjerimit osman në Evropë.
Përgatitja për betejë
Në verën e vitit 1456, Mehmeti II mblodhi një ushtri të madhe, mbi 100,000 trupa, dhe nisi marshimin drejt Beogradit, me qëllim ta pushtonte dhe të fuste Evropën Qendrore nën sundimin osman.
Ndërkohë, John Hunyadi, megjithëse nuk kishte më shumë se 30,000 luftëtarë në dispozicion, përgatiti mbrojtjen e qytetit, duke përforcuar muret, ndërtuar flota të vogla në lumin Danub dhe ngritur moralin e popullsisë.
Ai u mbështet edhe nga një figurë shumë e rëndësishme shpirtërore: Predikuesi françeskan Giovanni da Capistrano, i cili udhëhoqi një ushtri vullnetarësh katolikë (kryesisht fshatarë të thjeshtë) që panë mbrojtjen e Beogradit si një “kryqëzatë e re”.
Rrethimi dhe Beteja (qershor – korrik 1456)
Më 4 korrik 1456, ushtria osmane rrethoi qytetin dhe nisi një bombardim intensiv me topa të mëdhenj, të ngjashëm me ata që kishin rrëzuar muret e Kostandinopojës tre vite më parë.
Por ndryshe nga Kostandinopoja, Beogradi kishte:
mbrojtje të organizuar mirë nga Hunyadi,
përforcime të shpejta nga Danubi,
luftëtarë të motivuar për jetë a vdekje,
dhe popullsinë në mbështetje të plotë.
Më 14 korrik, flota e vogël e Hunyadit në Danub theu bllokadën osmane dhe solli furnizime në qytet.
Më 21 korrik, pasi osmanët sulmuan në mënyrë të furishme dhe për pak u futën në qytet, Hunyadi dhe Capistrano udhëhoqën një kundërsulm të papritur, duke përdorur zjarr, topa dhe sulme të organizuara nga brenda dhe jashtë mureve. Ky sulm i papritur i shkatërroi radhët osmane, vrau një pjesë të madhe të ushtrisë së tyre dhe i detyroi të tërhiqeshin.
Vetë Mehmeti II u plagos në kofshë dhe u detyrua të braktisë fushën e betejës. Beogradi shpëtoi.
Pasojat
Fitorja në Beograd konsiderohet një nga fitoret më të mëdha të krishterimit mesjetar kundër Perandorisë Osmane.
Kjo betejë ndaloi për 70 vjet përparimin osman në drejtim të Evropës Qendrore.
John Hunyadi u bë hero kombëtar në Hungari, por vdiq pak javë pas betejës nga murtaja që shpërtheu në kamp.
Papa Kalisti III, për të përkujtuar fitoren, urdhëroi që të gjithë kambanat e kishave në botën katolike të binin në mesditë, zakon që vazhdon edhe sot në shumë vende.
Lidhja shqiptare dhe rajoni
John Hunyadi ishte aleat i ngushtë i Skënderbeut, i cili kishte ndërmarrë ndërkohë betejat e tij të mëdha kundër osmanëve në Shqipëri.
Kjo fitore lidhet shpesh në histori me rezistencën e koordinuar ballkanike kundër Perandorisë Osmane – një epokë ku shqiptarët, hungarezët, serbët dhe kroatët kishin interesa të përbashkëta për të mbrojtur vendet e tyre dhe kulturën e krishterë nga pushtimi osman.
Disa burime të mëvonshme hungareze dhe kroate përmendin pjesëmarrje të luftëtarëve nga rajoni i Arbërisë në mbrojtjen e Beogradit.
Përmbyllje
Beteja e Beogradit në vitin 1456 ishte më shumë se një përplasje mes dy ushtrive – ishte një betejë për fatin e Evropës. Trimëria dhe vizioni strategjik i John Hunyadit, përkrahja popullore dhe vendosmëria për të mos u dorëzuar, ndaluan një nga fushatat më të fuqishme të Perandorisë Osmane në kulmin e saj.
Kjo ngjarje mbetet një pikë kthese në historinë evropiane dhe një kujtim i fuqishëm i bashkimit të popujve përballë një kërcënimi të përbashkët.
Përgatiti: L.Veizi
