nga Leonard Veizi
Në historinë e tragjedive detare, ka raste kur deti nuk është thjesht një hapësirë e pafund ujore, por një arenë ku përmbyset vetë krenaria njerëzore. Një mëngjes vere, përballë brigjeve të Amerikës, deti u bë gjykatës i heshtur dhe i pamëshirshëm për një nga simbolet më madhështore të pasluftës evropiane. Si një statujë e brishtë e lavdisë moderne, “Andrea Doria” u zhyt në thellësi, duke lënë pas jo vetëm 51 jetë të humbura, por edhe një plagë të hapur në kujtesën detare të shekullit XX…
…Më 25 korrik 1956, rreth 45 milje në jug të ishullit Nantucket, në brigjet verilindore të Shteteve të Bashkuara, ndodhi një nga aksidentet më të mëdha detare të epokës moderne. Linja italiane e oqeanit – SS Andrea Doria – një anije elegante dhe e famshme për luksin e saj, u përplas në një mjegull të dendur me anijen suedeze MS Stockholm. Përplasja fatale çoi në fundosjen e anijes italiane të nesërmen, duke shkaktuar vdekjen e 51 vetave në bord.
Krenaria e Italisë
“Andrea Doria” ishte krenaria e flotës detare italiane pas Luftës së Dytë Botërore – një ambasadore lundruese e shpresës dhe teknologjisë europiane. Me gjatësi rreth 212 metra, ajo mund të strehonte 1,240 pasagjerë dhe mbi 500 anëtarë ekuipazhi. Anija njihej për komoditetin e saj të jashtëzakonshëm – me tre pishina, salla luksoze dhe vepra arti – si dhe për sistemet moderne të sigurisë, përfshirë 11 ndarje të papërshkueshme nga uji dhe një radar të teknologjisë së fundit, i cili në atë kohë ishte risi.
Lundrimi i fundit
Më 17 korrik 1956, Andrea Doria u nis nga porti i Xhenovës për një udhëtim nëntëditor drejt Nju Jorkut, me gjithsej 1,706 persona në bord. Gjithçka dukej si një tjetër udhëtim luksoz përtej Atlantikut – derisa, në orët e vona të mbrëmjes së 25 korrikut, në një zonë të mbuluar nga mjegulla e dendur, ndodhi përplasja me MS Stockholm, që vinte nga drejtimi i kundërt. Anija suedeze e goditi Andrea Doria-n në anën e djathtë, duke hapur një çarje të gjerë në trupin e saj çelikor. Brenda pak minutash, anija filloi të anonte rrezikshëm.
Por ajo që mbetet e jashtëzakonshme është mënyra si u shmang një katastrofë edhe më e madhe: falë një operacioni të përbashkët shpëtimi të marinës amerikane dhe anijeve të tjera që ndodheshin pranë, mbi 1,600 persona u shpëtuan gjatë orëve të para të mëngjesit, duke bërë që kjo natë të përjetohej si një dramë e tmerrshme, por edhe si një dëshmi e solidaritetit njerëzor në kushte ekstreme.
Everesti nënujor
Mëngjesin e 26 korrikut, SS Andrea Doria u fundos përfundimisht në ujërat e Atlantikut. E shtrirë në një thellësi prej rreth 76 metrash, Andrea Doria u bë një vend i njohur për zhytje pavarësisht rreziqeve të ndryshme, veçanërisht rrjetave dhe fijeve të peshkimit, rrymave të forta dhe peshkaqenëve. Është quajtur “Mali Everest i Anijeve të Mbytura”. Deri në fillim të shekullit të 21-të, më shumë se 15 zhytës kishin vdekur duke eksploruar “Andrea Doria”.
Dokumentarët
Historiku dramatik i fundosjes së anijes luksoze italiane SS Andrea Doria është trajtuar në disa dokumentarë të njohur ndër vite. Ndër më të spikaturit janë “Last Voyage of the Andrea Doria” i vitit 1996, që përmbledh udhëtimin e fundit të anijes me materiale arkivore dhe intervista. “Secrets of the Dead: The Sinking of the Andrea Doria” i vitit 2006, rikthen me detaje përplasjen në mjegull me MS Stockholm dhe pasojat tragjike. Dokumentari “Andrea Doria – ’74” nga Bruno Vailati tregon ekspeditën e parë zhytëse në reliktin e saj. Ndërsa “Andrea Doria: Are the Passengers Saved?” hedh një vështrim kritik mbi mënyrën si u menaxhua katastrofa, bazuar në dëshmi të një mbijetueseje. Të gjitha këto ofrojnë një pamje të plotë dhe emocionuese të ngjarjes më të bujshme detare në ujërat amerikane pas Luftës së Dytë Botërore.
Epilogu
Katastrofa e saj u bë ngjarja më e rëndë detare në ujërat amerikane që nga fundosja e SS Eastland në vitin 1915. Sot, anija prehet në heshtje në fund të detit, si një monument i fshehur nën dallgë – kujtim i një epoke, i një shprese dhe i një gabimi fatal. Një kujtesë e përhershme se krenaria njerëzore, sado elegante dhe e përkryer të duket, mbetet e prekshme përballë fuqive të natyrës dhe fatit.
