27 korrik 1890
Leonard Veizi
Në muzgjet e fundkorrikut 1890, fusha të arta me grurë përkundeshin nën erën e Auvers-sur-Oise, si të shkundura nga një frymë që njihte më shumë dhimbjen sesa qetësinë. Në ato fusha ku Van Gogh pa valëzimin e qiellit dhe kthimin e natyrës në ngjyrë dhe shpirt, ai e mbylli ciklin e tij të vuajtjes dhe krijimit. Me një armë të vogël, në heshtjen e vetmisë, qëlloi veten në kraharor. Plaga nuk e vrau menjëherë. I plagosur rëndë, por ende në këmbë, ai u kthye vetë në hanin ku qëndronte. Nuk bërtiti, nuk la shënime. U shtri në shtrat dhe priti vdekjen, i rrethuar nga heshtja dhe më pas nga i vetmi njeri që e kishte dashur pa kushte – vëllai i tij Theo…
…Më 29 korrik, në moshën 37-vjeçare, Vincent van Gogh dha frymën e fundit. Ai që për dekada nuk gjeti vend në këtë botë, u largua prej saj i harruar nga bota, por jo nga madhështia që mbante brenda vetes.
Piktori
Në jetë, Van Gogh ishte një i panjohur. Një endacak i shpirtit, i mbërthyer nga varfëria, sëmundja mendore, dështimet e njëpasnjëshme dhe një vetmi që ia gërryente qenien. Por ndërsa bota e refuzonte, ai pikturonte. Me një energji të verbër, të etur, të pangopur. Më shumë se 2,000 vepra – piktura, vizatime, skica – lindi nga dora e tij në një kohë të shkurtër, si një shpërthim që nuk njihte frena. Piktura të ngjeshura me ngjyra të ndezura, penelata të ethshme, kompozime që shpërfaqnin jo realitetin që shihet me sy, por atë që ndjehet me shpirt.
Ekspresionizmi
Ai sot njihet si një nga figurat më të mëdha të artit botëror, piktori më i rëndësishëm holandez pas Rembrandtit, dhe pararendës i ekspresionizmit. Por në kohën kur pikturonte “Lulet e diellit”, “Vreshtin e kuq”, apo “Rrugën me selvi dhe yje”, askush nuk e dinte se po lindte një legjendë. Gjatë jetës së tij, shiti vetëm një pikturë.
Mendja e trazuar
“Dhoma në Arles” nuk ishte vetëm një dhomë. Ishte bota e tij e thjeshtë, bosh, dhe ndoshta streha e fundit e mendjes së trazuar. Një vend ku ngjyrat e zbehta dhe simetria kërkonin të qetësonin kaosin e brendshëm.
Tragjedia e Van Gogh-ut nuk qëndron vetëm në vdekjen e tij të hershme. Tragjedia është që ai krijoi një univers të ri, por askush nuk e pa. Ai ndezi një zjarr të ri në historinë e artit, por asnjë sytë nuk u kthyen. Vetëm pas vdekjes, pikturat e tij u kthyen në pasuri të paçmueshme, galeritë u hapën, kuratorët u mahnitën, dhe historia e pranoi si një gjen që e kishte mohuar kur ishte gjallë.
Epilogu
Van Gogh nuk kërkoi kurrë famë. Ai kërkonte qetësi. Por ajo nuk erdhi. Vepra e tij, në të vërtetë, ishte një lutje – një përpjekje për të gjetur kuptim, për të ndriçuar errësirën që e ndiqte ngado.
Sot, ai nuk është vetëm një emër në historinë e artit. Ai është simboli i artistit të vërtetë: i pakuptuar, i rrënuar, por i ndritur. Një njeri që pikturoi me jetën dhe vdiq pa e ditur se kishte lindur për të ndryshuar mënyrën se si njerëzimi sheh botën.
