Përgatiti: Leonard Veizi
Në legjendat e lashta, kur perënditë hidhëroheshin, dërgonin rrufe nga qielli për të kujtuar njerëzimit se asnjë kulm nuk ishte aq i lartë sa të mos prekej nga hakmarrja hyjnore.
Në kohët moderne, ne i kemi zëvendësuar rrufetë me avionë, tempujt me gratacela dhe mitet me lajme të shpejta. Por herë pas here, historia na ndëshkon me kujtesë…
…Ishte mëngjesi i një të shtune të rëndë korriku në vitin 1945. Manhattan-i, zakonisht energjik e i gjallë, fshihej atë ditë nën një mantel të bardhë mjegulle, të trashë si heshtja pas një zhurme të madhe. Lufta e Dytë Botërore ishte drejt përfundimit, Gjermania kishte kapitulluar, por beteja e Paqësorit ende derdhte gjak në ishujt e largët. Ndërsa pjesa më e madhe e qytetit merrej me punët e përditshme, duke ecur verbërisht drejt paqes së shumëpritur, qielli kreu një akt që askush nuk do ta kishte parashikuar.
B-25 Mitchell
Në orën 09:40 të mëngjesit të 28 korrikut, një avion bombardues ushtarak B-25 Mitchell, i komanduar nga nënkoloneli William Franklin Smith Jr., fluturonte ulët mbi qytet. Duke kërkuar bazën e tij ajrore në Newark, ai hyri në një errësirë të bardhë që kishte mbuluar Manhattanin dhe, pa e ditur, fluturonte drejt fatkeqësisë. Në vend të një piste, ai hasi në kockën prej çeliku të një kolosi urban: Empire State Building.
Përplasja
Goditja ndodhi midis kateve të 78-të dhe 80-të të ndërtesës më të lartë në botë në atë kohë. Avioni shpërtheu duke shkaktuar një vrimë të përbindshme, e cila përpiu zyra, njerëz dhe shpresa. Një nga motorët përshkoi ndërtesën, doli nga ana tjetër dhe ra në një çati ku dogji një studio arti. Tjetri u përplas në boshtin e ashensorit, duke shkaktuar një zinxhir ngjarjesh të pamundura për të besuar.
Mbijetesa
Operatorja 19-vjeçare e ashensorit, Betty Lou Oliver, ndodhej në një kabinë që nisi të binte nga kati i 75-të. Ajo ra plot 300 metra, por mbijetoi – si me një ndërhyrje hyjnore – falë kompresionit të ajrit dhe kabllove të përflakura që u përthyen si susta. Ajo u bë rekordmbajtësja e mbijetesës në rënien më të gjatë me ashensor në histori.
Viktimat
Ndërkohë, brenda ndërtesës ndodhte një ferr i vogël. Trupat e tre anëtarëve të ekuipazhit u gjetën të karbonizuar. Albert Perna, një pasagjer civil që ndodhej rastësisht në avion, nuk u gjet deri dy ditë më vonë, i shtypur në fundin e një boshti ashensori.
Në total, 14 persona humbën jetën dhe mbi 20 të tjerë u plagosën. Flakët shkrumbuan zyrat, dosjet, dëshirat – dhe vetëm pas 40 minutash beteje, zjarrfikësit e qytetit ia dolën ta shuanin zjarrin më të lartë që kishin parë ndonjëherë.
Empire State
Dhe megjithatë, vetëm dy ditë më pas, Empire State hapi sërish dyert për punë, si për të provuar se qyteti nuk përkulet, as edhe përballë qiellit që rrëzohet mbi të. Ky akt qëndrese ishte vetë esenca e shpirtit amerikan, një kokëfortësi për të harruar tragjeditë përmes vazhdimësisë.
Ligji
Por historia nuk harroi. Kjo ngjarje e përgjakshme u kthye në një pikë kthese ligjore: më 1946, Kongresi Amerikan miratoi një ligj që i jepte për herë të parë qytetarëve të drejtën për të paditur qeverinë federale për dëmet e shkaktuara nga veprimet apo neglizhenca e saj. Ishte një precedent i rëndësishëm në të drejtën civile amerikane – një drejtësi që lindi mbi rrënojat e një tragjedie.
Ironikisht, më 24 korrik 1946 – vetëm katër ditë para përvjetorit të parë të aksidentit – një tjetër avion për pak sa nuk u përplas me të njëjtën ndërtesë, duke sjellë frikën e përsëritjes së së njëjtës tragjedi.
Epilogu
Përplasja e B-25 në Empire State nuk ishte vetëm një aksident ajror. Ishte një plagë e hapur në zemrën e qytetërimit, një kujtesë se asgjë nuk është e paprekshme – as maja më e lartë e një ndërtese, as krenaria e një kombi, as idetë që ndërtojmë mbi mitin e pavdekshmërisë urbane. Ajo ditë e zymtë e korrikut nuk na tregoi vetëm se sa i brishtë është njeriu përballë rastësisë, por edhe se si një qytet, përtej dhimbjes, gjen mënyra për t’u ngritur sërish.
Një thënie e lashtë thotë se Zoti i sheh njerëzit nga lart. Por ndonjëherë, edhe qielli mund të rrëzohet për t’i parë nga afër.
