28 korrik 1942 – Lufta e Dytë Botërore:
Nga Leonard Veizi
Filmi “Enemy at the Gates”, – ku interpreton aktori i famshëm britanik Xhud Lo, – sjell për spektatorin një panoramë të zymtë të Betejës së Stalingradit. Dhe aty ka një skenë që ngulitet në kujtesë si një plagë e hapur e një kohe pa mëshirë: rreshtat e rekrutëve sovjetikë që hipin nëpër anije nën zjarrin e aviacionit gjerman, vetëm për t’u qëlluar në shpinë nga vetë komandantët e tyre kur tentojnë të hidhen nga bordi i anijeve që i transportojnë për në frontin e luftës, të tmerruar dhe të pambrojtur.
Një tjetër pamje rrëqethëse: një mitraloz sovjetik i pozicionuar në prapavijë, jo për të qëlluar armikun, por për të vrarë bashkëkombasit që guxojnë të tërhiqen. Në atë ferr industrial prej guri, tymi dhe gjaku, jeta e një ushtari sovjetik vlente vetëm nëse mbetej në vijën e frontit – ose vdiste aty. Ky nuk ishte thjesht një akt i kinemasë dramatike. Ishte pasqyrim i një realiteti të tmerrshëm të sanksionuar me dekret…
…Më 28 korrik 1942, në kulmin e ofensivës naziste drejt lindjes, udhëheqësi sovjetik Josif Stalin lëshoi një nga dekretet më të famshme dhe më të frikshme të Luftës së Dytë Botërore: Urdhrin nr. 227, i njohur ndryshe edhe me frazën e tij famëkeqe – “Ни шагу назад!” – “Asnjë hap pas!”
Morali në front
Urdhri u dha në një moment kritik, kur trupat gjermane po përparonin me shpejtësi drejt Stalingradit, dhe morali në frontin sovjetik ishte rënduar nga humbjet masive, mungesa e furnizimeve dhe kaosi i tërheqjeve të shpeshta. Stalini, i vendosur të ndalonte çdo akt paniku apo dorëzimi, vendosi të ndëshkonte rëndë çdo ushtar apo komandant që tërhiqej nga pozicionet pa leje të drejtpërdrejtë.
Sipas Urdhrit nr. 227:
-Tërheqja pa urdhër u shpall akt tradhtie, i dënueshëm me pushkatim të menjëhershëm ose me dërgim në batalione ndëshkimore;
-U krijuan njësi të veçanta bllokuese, që pozicionoheshin prapa linjave të frontit për të ekzekutuar çdo ushtar që tentonte të largohej apo të arratisej nga lufta;
-Vendosej formimi i batalioneve ndëshkimore (“shtrafbat”), ku dërgoheshin ushtarë të dënuar apo të dyshuar si frikacakë, për t’u përdorur në misione vetëvrasëse në vijën e parë të frontit.
Ky urdhër, i shkruar në një gjuhë të ashpër, i dënonte hapur “frikacakët dhe panikaxhinjtë” që po kërcënonin fitoren sovjetike. Për Stalinin, në këtë pikë të luftës, terrori ishte mjeti i fundit për të rikthyer disiplinën dhe për ta kthyer mbrapsht valën e disfatës.
Retrospektiva historike
Urdhri 227 nuk ishte thjesht një dokument ushtarak, por një akt ideologjik dhe psikologjik i fortë. Ai luajti një rol të dyfishtë:
-Ndihmoi në ndalimin e përparimit gjerman, pasi ushtarët e kuptuan se pas tyre nuk kishte më rrugë shpëtimi;
-Por me çmim të madh human, pasi dhjetëra mijëra ushtarë sovjetikë u vranë nga shokët e tyre ose u dërguan drejt vdekjes së sigurt në emër të qëndrueshmërisë dhe atdheut.
Në retrospektivë historike, Urdhri nr. 227 përfaqëson brutalitetin ekstrem të sistemit stalinist në kohë lufte, por edhe vendosmërinë e hekurt për të mbrojtur Bashkimin Sovjetik me çdo kusht – një filozofi që do të kulmonte më vonë me fitoren në Betejën e Stalingradit në vitin 1943, kthesë vendimtare në luftën kundër Gjermanisë naziste.
Epilogu
Urdhri Nr. 227, nuk u shfuqizua zyrtarisht me një dekret të veçantë, por ra praktikisht nga zbatimi në fund të luftës, më 1945, kur Bashkimi Sovjetik filloi ofensivën përfundimtare dhe e shtyu Wehrmacht-in jashtë territorit sovjetik.
Megjithatë, disa elementë të urdhrit, si njësitë ndëshkimore dhe “barrikadat e prapavijës” që ndalonin dezertimin, u shpërbënë në mënyrë graduale gjatë 1944–1945, me përparimin e vijës së frontit drejt Berlinit dhe me rritjen e moralit ushtarak.
