28 korrik 1996
Më 28 korrik 1996, në brigjet e lumit Columbia pranë qytetit Kennewick në shtetin Washington të SHBA-së, u zbuluan mbetjet kockore të një njeriu parahistorik, gjatë një ngjarjeje sportive. Gjetja, që në fillim, u duk si një rast arkeologjik i zakonshëm, por shumë shpejt u shndërrua në një nga debatet më të zjarrta dhe të gjata në historinë shkencore dhe ligjore të Shteteve të Bashkuara.
Analizat e para treguan se eshtrat i përkisnin një mashkulli që kishte jetuar rreth 9 mijë vjet më parë – duke e bërë atë një nga skeletet më të vjetra dhe më të ruajtura ndonjëherë të gjetura në Amerikën e Veriut. I quajtur më pas “Njeriu i Kennewick”, ai rezultoi të ishte shtatlartë, me karakteristika kraniale dhe anatomi që nuk përputheshin me tiparet e popullatave të njohura si autoktone (indigjene) të Amerikës.
Kjo përplasje shkaktoi një betejë nëntëvjeçare ligjore mes tre palëve: shkencëtarëve që kërkonin të studionin eshtrat, qeverisë amerikane që vepronte në përputhje me ligjin federal për mbrojtjen e varreve autoktone, dhe përfaqësuesve të disa fiseve indigjene, të cilët kërkonin kthimin e mbetjeve si relike të paraardhësve të tyre. Fiset argumentuan se Njeriu i Kennewick ishte pjesë e traditave të tyre përkatëse dhe se duhej varrosur me nderime rituale sipas zakonit.
Në shkurt të vitit 2004, Gjykata Federale e Apelit në shtetin Washington vendosi se nuk kishte prova të mjaftueshme gjenetike apo kulturore për ta lidhur Njeriun e Kennewick me ndonjë fis të veçantë amerikan indigjen. Kjo vendim i hapi rrugë studiuesve që të analizojnë më tej eshtrat dhe të rindërtojnë profilin e tij.
Studimet më të fundit gjenetike – përfshirë analizën e ADN-së së mbetur në kocka – përgënjeshtruan interpretimet e hershme vizuale. Ato treguan se Njeriu i Kennewick kishte lidhje më të afërta me fiset indigjene amerikane sesa me popullsitë evropiane apo aziatike, siç ishte aluduar fillimisht. Megjithatë, kontestimi mbi identitetin e tij për një kohë të gjatë hapi debat për atë se kush ka të drejtë të përfaqësojë të shkuarën – shkenca apo trashëgimia kulturore?
Ndërkohë, në rrethana më pak shkencore dhe më fantastike, janë ngritur edhe teori alternative. Disa sugjerojnë se Njeriu i Kennewick mund të ketë qenë pasardhës i migruesve nga Azia Qendrore, të cilët kanë ndjekur rrugë bregdetare drejt kontinentit amerikan. Të tjerë, në skaj të imagjinatës, kanë propozuar se ai mund të ketë qenë një mbijetues i legjendarit qytetërim të Atlantidës, që thuhet se u zhduk në thellësitë e oqeanit.
Pas përfundimit të analizave, në vitin 2017, eshtrat e Njeriut të Kennewick u riatdhesuan dhe u varrosën me ceremoni nga fiset autoktone të zonës, në një akt pajtimi mes shkencës dhe kujtesës kulturore.
Përgatiti: L.Veizi
