Qeveria norvegjeze ka urdhëruar një rishikim të thelluar të portofolit të fondit të saj sovran prej 1.9 trilion dollarësh, për të siguruar që investimet të mos përfshijnë kompani izraelite që kontribuojnë në pushtimin e Bregut Perëndimor apo në konfliktin në Rripin e Gazës.
Ky vendim erdhi pas një raportimi të gazetës norvegjeze Aftenposten, e cila zbuloi se fondi kishte blerë aksione në kompaninë izraelite Bet Shemesh Engines Ltd (BSEL), që ofron shërbime për forcat ajrore izraelite, përfshirë mirëmbajtjen e avionëve luftarakë.
Sipas të dhënave nga Norges Bank Investment Management (NBIM), institucioni që menaxhon fondin, investimi në BSEL ka nisur në vitin 2023 me një aksion prej 1.3%, i cili u rrit në 2.09% deri në fund të vitit 2024, duke arritur një vlerë prej 15.2 milionë dollarësh.
Kryeministri norvegjez Jonas Gahr Støre e cilësoi këtë zhvillim si “shqetësues” dhe theksoi nevojën për transparencë dhe qartësi në mënyrën se si fondi investon në kompani të lidhura me konfliktin izraelito-palestinez. “Ajo që lexova më shqetësoi”, deklaroi ai për televizionin publik NRK.
Guvernatori i Bankës Qendrore dhe njëkohësisht ministri i Financave, Jens Stoltenberg, njoftoi se, për shkak të situatës së tensionuar në Gaza dhe Bregun Perëndimor, do të ndërmerret një rishikim i plotë i investimeve të NBIM në kompani izraelite.
Nga ana tjetër, drejtori ekzekutiv i NBIM, Nicolai Tangen, sqaroi se kompania BSEL nuk është përfshirë në ndonjë listë ndalimi të rekomanduar, as nga Kombet e Bashkuara, e as nga Këshilli Etik i vetë fondit.
Aktualisht, fondi sovran i Norvegjisë zotëron aksione në 65 kompani izraelite, me një vlerë totale prej 1.95 miliardë dollarësh. Në qershor, Parlamenti norvegjez rrëzoi një propozim për tërheqjen e plotë të fondit nga kompanitë që operojnë në territoret e okupuara palestineze.
Ndërkohë, fondi ka filluar tërheqjen nga disa investime, duke përfshirë shitjen e aksioneve në një kompani energjetike dhe një grup telekomunikacioni izraelit. Këshilli Etik i fondit po shqyrton gjithashtu mundësinë e rekomandimit për tërheqje nga pesë banka izraelite.
Ky zhvillim e vendos Norvegjinë në qendër të vëmendjes ndërkombëtare, si një nga vendet e para që ndërmerr hapa konkretë për të lidhur investimet shtetërore me respektimin e të drejtave ndërkombëtare dhe të drejtave të njeriut./kb
