“Shushurima” e NATO-s ndaj Trump-it ka qenë jetike për Ukrainën – por Shtëpia e Bardhë dhe Kremlini kanë kanalin e tyre të veçantë.
Rafael Behr
Një pëllumb i uritur, të cilit i jepet ushqim shpesh, por në intervale të çrregullta, do të zhvillojë rituale të çuditshme – lëvizje nervoze, kërcime, tundje të çuditshme të kokës – me shpresën se do të thirret një tjetër copë ushqimi. Psikologu BF Skinner, që e demonstroi këtë efekt në vitin 1947, përshkroi shpendët që adoptonin “një lloj supersticioni… sikur ekzistonte një lidhje shkakësore mes sjelljes së tyre dhe paraqitjes së ushqimit, ndonëse një lidhje e tillë mungonte”.
Do të ishte e pamëshirshme të krahasoje atë çrregullim të shpendëve me sjelljen e udhëheqësve evropianë që përpiqen të bëjnë sens nga shpërndarja e çrregullt e favoreve nga Donald Trump. Manovrat e tyre diplomatike janë më racionale. Dhe japin rezultate. Por ekziston edhe një element supersticioni. Politikanët vizitorë bëjnë gjeste bujare, pozojnë në mënyra të pazakonshme, kultivojnë kontakte në Shtëpinë e Bardhë, duke kërkuar sekuencën e saktë të hapave që do të zhbllokojë një furnizim të qëndrueshëm të dashamirësisë amerikane. Lidhja shkak-pasojë nuk mungon, por është e paqëndrueshme.
Në shkurt, Keir Starmer e joshte Trump-in me një ftesë për të vizituar Britaninë si mysafir i Madhërisë së tij, mbretit. Kryeministri u shpërblye me një lloj butësie relative nën regjimin ndëshkues të tarifave të Shtëpisë së Bardhë. Në mars, presidenti finlandez, Alexander Stubb, e impresionoi homologun amerikan me aftësitë e tij teknike në fushën e golfit. Midis gjuajtjeve, ai mbolli bisedën me paralajmërime që të mos i besonte Vladimir Putinit. Pasoi një rënie e dukshme në durimin e Trump-it me presidentin rus.
Në një samit në qershor, udhëheqësit e NATO-s paraqitën rritjet në buxhetet e tyre kombëtare të mbrojtjes si tribut në nder të mjeshtërisë superiore shtetërore të presidentit amerikan. Sekretari i përgjithshëm i aleancës, Mark Rutte, bëri një përulje retorike, duke e quajtur Trump-in “babi”, duke e falënderuar për detyrimin e Evropës të paguante më shumë për mbrojtjen e saj. Ky servilizëm i koreografuar duket se funksionoi. Trump foli për NATO-n me një ngrohtësi jo karakteristike. Toni i tij ndaj Rusisë u bë më i ftohtë.
Por nuk zgjati. Putini kundërsulmoi me fushatën e tij të lajkatajeve. Trump doli nga samiti dypalësh i javës së kaluar në Alaskë me një hartë rrugore për paqe në Ukrainë që ndiqte drejtimet e shtrembëruara të Kremlinit – pa armëpushim të afërt dhe me dorëzime territoresh që Rusia ende nuk i kishte pushtuar.
Dhe kështu vallëzimi ritual nisi sërish. Një tufë pëllumbash evropianë vrapuan drejt Uashingtonit, duke gugutitur e duke rrahur krahët në mbështetje të presidentit ukrainas, Volodymyr Zelenskyj, me shpresën për të gjeneruar një porcion të ri solidariteti transatlantik.
Rezultati mund të kishte qenë shumë më keq. Nuk pati përsëritje të poshtërimit të famshëm ritual që Trump i shkaktoi Zelenskyj-t para kamerave në shkurt. Në vend të ngacmimeve pati shoqëri të mirë. Për substancën e një marrëveshjeje paqeje, flitet për garanci sigurie për Ukrainën që ngjajnë por nuk riprodhojnë nenin 5 – klauzolën e ndihmës së ndërsjellë të kartës themeluese të NATO-s. Çfarë do të thotë vërtet kjo, si mund të zbatohet, nëse do të mbështetet nga fuqia ushtarake amerikane dhe rrjedhimisht sa e penguar do të ndihej Rusia nga çdo grabitje e re territoriale – janë pyetje të lëna pezull.
Hapi tjetër është një takim ballë për ballë i propozuar mes Zelenskyj-t dhe Putinit, pasuar nga një samit trepalësh me Trump-in. Thuhet se presidenti rus është i hapur ndaj idesë së bisedimeve të drejtpërdrejta me armikun e tij ukrainas, por nuk ka entuziazëm për një përballje të tillë në Kremlin.
Për të justifikuar pushtimin e plotë, Putini e paraqiti Zelenskyj-n si shefin e urryer të një junte neo-naziste të droguar që pengonte riintegrimin e Ukrainës në mëmëdheun e madh sllav. Kur ajo trillatë u bë e vështirë për t’u mbajtur, theksi kaloi në prezantimin e liderit ukrainas si një kukull në një fushatë të gjatë perëndimore për ta zvogëluar dhe poshtëruar Rusinë. Ajo histori duhej të mbyllej me vdekjen ose dorëzimin e Zelenskyj-t. Nuk do të jetë e lehtë për propagandistët e Moskës të tregojnë një përfundim tjetër ku presidenti ukrainas flet për kushte me Putinin si një i barabartë i pashkatërruar.
Shmangia e një skenari të tillë ishte një nga dy arritjet e mëdha të presidentit rus në Alaskë. Së pari, duke insistuar për një takim dypalësh, Putini arriti të bënte që Trump të miratonte një model paqeje që nuk përmban asnjë shenjë qortimi apo shpërblimi për agresionin flagrant territorial.
Së dyti, duke rikrijuar pamjet e një détente të Luftës së Ftohtë – një samit superfuqish për të vendosur fatin e kombeve më të vogla – Putini sinjalizoi për audiencën e brendshme se barazia sovjetike me SHBA ishte rikthyer. Për demokracitë evropiane ai shpresonte të provonte se përpjekjet e tyre për ta izoluar Rusinë si një shtet bandit nuk do të sillnin rezultat.
Ideja e Rusisë si e barabartë me Amerikën në çdo masë fuqie (përveç madhësisë së arsenalit bërthamor) ishte një iluzion edhe para se BRSS të shpërbëhej, por një iluzion që Trump e pranon me kënaqësi. Është një korolar i obsesionit të tij për ta bërë Amerikën “të madhe sërish”, duke e bërë këtë përmes masave autoritare. Kjo e predispozon të nënvlerësojë arritjet e demokracisë amerikane të shekullit XX dhe të projektojë madhështinë mbi regjime që shfaqin despotizëm nën kultin e personalitetit.
Putini është i aftë në manipulimin e këtij tërheqjeje. Ndërsa udhëheqësit evropianë lobojnë Trump-in në stilin e lypësve në oborrin e një mbreti, cari modern i Rusisë e kultivon atë si diçka më shumë se një protezhé – një rekrut në klubin ekskluziv të figurave historike botërore që diktojnë fatin e miliona njerëzve. Ata janë lloji i burrave që rishkruajnë kufij dhe ndajnë territore mes tyre, jo ata që ankohen kur shpërndarja territoriale është e padrejtë. Është një koncept i gjeopolitikës që përçmon të drejtën ndërkombëtare dhe nënvlerëson aleancat shumëpalëshe si lojëra dinake që kombet e vegjël i luajnë për të kapur peshqit e mëdhenj.
Kjo lidhet me personalitetin narcisist të Trump-it dhe neverinë e tij ndaj çdo kufizimi institucional të pushtetit të tij. Do të thotë se presidenti rus po komunikon me Shtëpinë e Bardhë në kanalin e vet të veçantë, në një frekuencë më të lartë.
Sinjalet evropiane nuk janë bllokuar. Dëshmitë tregojnë sukses të vërtetë në largimin e Trump-it nga një politikë e përputhjes së verbër pro-Kremlin. Por ekziston një pabarazi e shtrembëruar e ndikimit. Pikërisht kur udhëheqësit e aleatëve më të vjetër dhe më besnikë të Amerikës mendojnë se kanë zotëruar artin e “shushurimës ndaj Trump-it”, ata zbulojnë se veshët e tij janë kthyer krejtësisht nga dezinformimi rus.
Në planin afatshkurtër, nuk ka alternativë të qartë tjetër përveçse të vazhdohet me metodën aktuale, duke përdorur forcën e numrave dhe përsëritjen për ta bindur Trump-in se rruga e tij drejt madhështisë kalon përmes pavarësisë së qëndrueshme të Ukrainës me garanci të forta sigurie.
Sigurisht është e mundur që vallëzimi diplomatik i evropianëve të mund ta shtyjë presidentin në një drejtim më të barabartë në rrugën drejt një marrëveshjeje paqeje. Por ata nuk do të arrijnë të ndryshojnë vizionin e tij për një botë të ndarë midis lojtarëve të fuqishëm, të cilëve nuk u zbatohen rregullat, dhe shteteve vasale.
Sfida, pra, është zhvillimi i kapaciteteve evropiane si një lojtar i fuqishëm koherent dhe autonom – të evoluojnë dhe të koordinojnë peshën ekonomike dhe ushtarake të kontinentit me vetëbesim dhe në një shkallë që të imponojë respekt në të vetmen gjuhë që presidenti amerikan kupton.
Qasja aktuale nuk është krejtësisht e dështuar. Por “shushurima ndaj Trump-it” është një metodë e paqëndrueshme dhe kalimtare në rastin më të mirë. Në rastin më të keq, ajo fillon të duket si një besim supersticioz se kryerja e ritualeve të një aleance të vjetër do ta rikthejë atë në ekzistencë. Hapat e duhur të pëllumbit mund të fitojnë favore jetike nga presidenti amerikan. Ideja se ai mund të jetë ndonjëherë miku i vërtetë që Evropa dëshiron është për zogjtë.
*Rafael Behr është kolumnist i Guardian/ Përgatiti për botim: L.Veizi
