Nga Leonard Veizi
Në historinë e letërsisë gjermane të shekullit XX, figura e Fridrih Vilhelm “Fric” Zelbmanit shfaqet si një dritë e zymtë, por e domosdoshme, për të na kujtuar plagët e pashërueshme të epokës naziste. Romani i tij “Nata e gjatë” apo siç shkruhet në origjinal “Die lange Nacht” nuk është thjesht një rrëfim i përjetimeve personale, por një autopsi e shpirtit njerëzor nën dhunën e kampeve të përqendrimit, një zhbirim në errësirën ku njeriu sprovohet midis mbijetesës dhe humbjes së dinjitetit. Zelbmani, me penën e një dëshmitari dhe ndjeshmërinë e një humanisti, e shndërron dhimbjen në kujtesë letrare, duke i dhënë zë atyre që u heshtën përgjithmonë në netët e gjata të terrorit.
Kush ishte Fric Zelbman?
Ai u lind 29 shtator 1899, Cvikau, Gjermani dhe u nda nga jeta në 26 janar 1975, Berlin, Gjermania Lindore. Profesioni i tij ishte shkrimtar, por dhe politikan. Ai ishte dhe ministër i industrisë së rëndë në RDGJ
Fric Zelbman vinte nga një familje punëtore. Mori pjesë në Luftën e Parë Botërore si ushtar shumë i ri dhe më pas u bashkua me Partinë Komuniste të Gjermanisë (KPD) në vitet e para të Republikës së Vajmarit. U angazhua në lëvizjen punëtore dhe më pas, në kohën e nazizmit, u burgos dhe internohet për vite me radhë në kampet e përqendrimit Bukenvald dhe Zaksenhauzen.
Pas luftës, ai u bë një nga figurat më të rëndësishme të Partisë Socialiste të Bashkuar të Gjermanisë (SED) në RDGJ dhe mbajti disa funksione politike të larta, përfshirë atë të ministrit të industrisë së rëndë. Në vitet ’50, ra në konflikt me udhëheqësinë dhe u shkarkua, gjë që e çoi më vonë drejt letërsisë.
Romani
“Nata e gjatë” është një roman politik, autobiografik, realist socialist që u botua në vitin 1950 dhe pati dhe disa ribotime të mëvonshme. Në të flitet për rezistencën antifashiste, burgimi në kampet naziste, qëndresa shpirtërore dhe ideologjike
Në shqip
“Nata e gjatë” u përkthye mjeshtërisht nga Pertef Kruja. Romani, me një gjatësi prej 335 faqesh, u botua për herë të parë në vitin 1971 nga Shtëpia Botuese “Naim Frashëri”. Me një gjuhë të pasur, “Nata e gjatë” solli për lexuesin shqiptar dramën dhe atmosferën e veçantë të një vepre që gërsheton tensionin narrativ me ndjeshmërinë njerëzore.”
Përmbajtje e shkurtër:
“Nata e gjatë” është një roman me ngjyrim autobiografik, i cili përshkruan vuajtjet, dilemat dhe qëndresën e një grupi komunistësh gjermanë të burgosur në një kamp përqendrimi gjatë regjimit nazist. Ngjarjet zhvillohen gjatë një nate të gjatë vendimtare, ku protagonistët – të burgosur politikë – përballen me kërcënime, tortura dhe oferta për bashkëpunim, duke vënë në provë bindjet dhe moralin e tyre.
Romani është shkruar me thellësi psikologjike dhe mbart një frymë të qartë realizmi. Pavarësisht përshkrimit dramatik të dhunës dhe mizorisë naziste, fokusi mbetet tek ndjenja e solidaritetit, ideali dhe qëndrueshmëria morale e të burgosurve.
Rëndësia e romanit
“Nata e gjatë” është një nga romanet e parë të rëndësishëm të letërsisë së RDGJ-së pas luftës.
Ai kontribuoi në ndërtimin e mitit të antifashistit komunist dhe të figurës heroike të qëndresës, të rëndësishme për legjitimitetin moral të shtetit të ri socialist.
Romani ka vlera dokumentare për atmosferën në kampet naziste, por lexohet edhe si një reflektim mbi dinjitetin e njeriut përballë tiranisë.
U përdor si tekst model në shkolla dhe universitete për të edukuar brezat e rinj me frymën antifashiste dhe idealet e socializmit.
Pas “Natës së gjatë”
Pas këtij romani, Zelbman vazhdoi të shkruante ese, kujtime dhe vepra letrare. Ai botoi edhe një trilogji gjysmë-autobiografike që përfshinte:
-Bijtë e ujqërve (Die Söhne der Wölfe, 1966)
-Vëllezërit (Die Brüder, 1969)
-Gëzimi i jetës (Die Heiterkeit des Lebens, 1971)
Këto vepra përshkruajnë zhvillimet historike të Gjermanisë nga Lufta e Parë Botërore deri në ndërtimin e socializmit, herë pas here me tone më introspektive dhe të reflektuara.
