Nga Eraldo Xhelili
Pak ditë më parë, duke ndalur televizorin tek një kronikë e gjatë në kanalin e parë shtetëror grek, ERT 1, më tërhoqi vëmendjen mënyra se si televizioni publik i Greqisë pasqyronte, në retrospektivë kronologjike, vështirësitë e dekadës që lamë pas dhe hyrjen në një epokë të re, atë të zhvillimit dixhital dhe risive përmbajtësore në të bërit televizion.
Logo e re, devizë e re, aplikacione të reja, web i ri, studio moderne, emisione të reja që plotësojnë shijet e të gjitha grupmoshave; më shumë hapësirë për analizë mbi ekonominë, politikën, aktualitetin, kulturën, artin dhe sportin. Ajo që nuk kishte ndryshuar dhe që rri klasike që prej vitit 1982 ishte muzika e siglës së lajmeve, krijuar nga Vangelis për ERT-in. ERT-ja prezantontoji sezonin e ri televiziv 2025–2026 me partneritete me BBC-në dhe asistencë regjisoriale nga RAI, për të ngritur standardet e prodhimit të emisioneve dhe përmbajtjes redaksionale.
Por rruga drejt këtij zhvillimi nuk ka qenë e lehtë. Në vitin 2013, televizioni publik grek u mbyll papritur, me urdhër të qeverisë, në përpjekje për të frenuar shpërdorimet dhe për të “riformatuar” modelin e medias shtetërore. Shpërdorim fondesh, paga të majme, korrupsjon, keqmenaxhim dhe mungesë transparence ishin arsyet zyrtare të mbylljes së ERT-së, fat që, në një mënyrë ose në një tjetër, duket se ndjek edhe RTSH-në tonë sot.
Por për ne shqiptarët, RTSH-ja mbart diçka më shumë se një institucion publik mediatik. Ajo është kujtim, tingull, zë, ngjyrë dhe histori. Sa për mua, emocioni dhe sentimenti ndaj RTSH-së janë më të fortë se për çdo media tjetër. E di pse? Sepse ka qenë i pari televizion që shikoja, ndonëse bandat e valëve të televizioneve greke që vinin nga mali Pantokrator i Korfuzit shpesh bllokonin sinjalin e RTSH-së. Por gjithashtu RTSH-ja ka qenë tema ime e diplomës në përmbylljen e ciklit bachelor në Universitetin Europian të Tiranës. Megjithatë, në atë ekran të vogël, por shumë të dashur për shqiptarët dhe për mua, unë nisa të njihja botën në gjuhën shqipe.
Prej muajit prill të 2025-ës, Radio Televizioni Shqiptar ka për herë të parë në krye një drejtoreshë, gazetaren Eni Vasili. Gjithmonë kam menduar dhe uruar që RTSH-ja të udhëhiqej nga një grua. Dikur përmendej emri i Elvira Dones-it si një opsion serioz për drejtimin e institucionit, por ky vendim nuk u mor kurrë dhe Dones nuk u bë pjesë e këtij rrugëtimi. U zhgënjeva të jem i sinqertë, sepse e njoh aftësinë, mentalitetin dhe vlerat që spikatin znj. Elvira Dones.
Që nga themelimi, RTSH-ja ka pasur shumë drejtues që, secili në mënyrën e vet, kanë lënë një gjurmë, të mirë apo të keqe, në historinë e tij: Thanas Nano, Ilir Hoxha, Sefedin Çela, Edi Mazi, Agron Çobani, Marash Hajati, Martin Leka, Artur Zheji, Petrit Beci, Enkelejd Joti, Thoma Gëllçi, Alfred Peza… Ky i fundit, sipas të dhënave publike, e çoi televizionin publik në një humnerë ekonomike dhe një zgrip menaxherial, nga i cili duket se ende nuk është rikthyer plotësisht. Ish-drejtori Alfred Peza solli një hendek të madh në televizionin publik me shumë figura të njohura të pushuar nga puna, borxhe të mbartura, gjyqe të humbura dhe tendera të padeklaruar.
Si dikush që e kam parë RTSH-në me sytë e një fëmije kurioz, më kujtohet Eni Vasili në ekran, atëherë kur jepte lajmet, një figurë qëndrore, e matur dhe profesioniste. Sot, në 65-vjetorin e RTSH-së, ajo ndodhet në krye të këtij institucioni. Por situata është kritike. Asaj i janë faturuar të gjitha problematikat e mbartuara ndër vite të televizionit publik; situatën kritike ajo e gjeti në RTSH, nuk e krijoi Vasili. Puna e saj duhet të konsistojë në shlyerjen e pagave të punonjësve të papaguar për 5-6 muaj. Ky mbetet nje nga problemet më emergjente të RTSH-së. Por si në Shqipëri, dihet që gazetarë janë të pambrojtur dhe sindikatat në mbrojtje të tyre nuk ka, ndonëse Asociacioni i Gazetarëve të Shqipërisë dhe Unioni i Gazetarëve Shqiptar ka reaguar, duket sikur asgjë nuk ka ndryshuar dhe ka rënë në vesh të shurdhër. Me ketë lloj maskarade nuk mund të vazhdohet më!
RTSH-ja, ndër dekada, nuk ka pasur investime serioze, as në infrastrukturë, as në përmbajtje. E vetmja gjë që ka ndryshuar në RTSh, është fasada, godina e saj e jashtëme është lyer me bojë sa herë janë ndërruar drejtorat në këto 5 vitet e fundit. Ajo godinë dikur ikonike për kryeqytetin sot duket si një spital psikiatrik se sa një televizon kombëtar. Është një trup i madh administrativ me shpirt të lodhur, që endet mes ligjit të vjetër dhe misionit të harruar publik. Përpjekjet e drejtoreshës kanë qenë maksimale që në javët e para të mandatit të saj, duke nisur nga kontaktet me Unionin Europian të Transmetuesve (EBU) për Festivalin e Këngës në Radio Televizion dhe çuarjen e këngës tonë përfaqësuese në Eurovision, por edhe në Bruksel, tek Parlamenti Europian, ku janë hapur diskutime për asistencë teknike dhe mbështetje institucionale ndaj transmetuesit publik shqiptar.
Mbase Eni Vasili nuk është Delphine Ernotte Cunci, presidentja e France Télévisions dhe një nga figurat më të respektuara në median publike europiane, por vullneti i saj për reformë dhe negociatat e vazhdueshme për ta nxjerrë RTSH-në nga bataku ku ndodhet duken qartë dhe janë për t’u vlerësuar. Nuk kam qëllim të e mikloj figurën e saj, por do të doja të shikoja aftësinë e saj përgjatë postit të drejtorit të përgjithshëm të RTSH-së në këto 5 vite. E vetme në këtë fërtunë s’mund t’ia dalë dot, por besoj tek negociatat e saj serioze me aktorët ndërkombëtar si dhe kërkesa për fonde shtesë nga Buxheti i Shtetit prej 2 milion euro. Uroj që gjendja e RTSH-së të ndryshojë për mirë.
Ka disa gjëra që në politikën e RTSH-së nuk më pëlqejnë, si mungesa dhe respekti ndaj gazetarëve të kulturës, për shembull, mbyllja e emisionit “ARTES” të gazetares Elsa Demo. Dr. Vasili duhet të shohë me imtësi emërimet e reja, të heqë nga puna pensionistët, servilat, të paaftët dhe ata që sorollaten poshtë e lartë koridoreve të RTSH-së duke u marrë me llafe, tarafe dhe afera. Ajo duhet t’u japë të rinjve mundësinë që të japin frymë dhe zhvillim të ri televizonit brenda tij. E di që nuk është e lehtë dhe reforma me një strukturë radikale kërkon kohë dhe angazhim skrupuloz, por është vonë për t’ia nisur dhe herët për dështim.
Mbyllja e këtij emisioni është tepër e gabuar, sepse ky emision edukon dhe zhvillon shijen dhe mendimin kritik dhe filozofik mbi artin pamor dhe atë teatral. Por në këtë tis të zi që e ka zënë RTSH-në, primatja Vasili po merret seriozisht me arkivën e institucionit. Ndryshimi në arkiv është punë në dobi të televizionit, sepse truri dhe pasuria dhe trashëgimia jo materiale e një televizioni është arkiva.
Në këtë proces reformimi, RTSH-ja nuk mund të lërë pas transformimin dixhital dhe përfshirjen aktive të publikut. Platforma online, aplikacionet mobile, rrjetet sociale dhe hapësirat interaktive janë mjete thelbësore për të komunikuar direkt me qytetarët dhe për t’i dhënë zë audiencës. Dikur RTSh-ja kishte një nga aplikacionet me te mira në ios dhe android, po flas për RTSH TANI, i cili prej disa vitesh nuk është më i aksesueshëm për smartphonat.
Një televizion publik që nuk shfrytëzon potencialin dixhital rrezikon të mbetet një institucion i izoluar dhe i pazhvilluar. Ai mbetet i larguar nga brezat e rinj dhe nga dinamika e shoqërisë. Inovacioni teknologjik dhe hapësirat për pjesëmarrje publike janë shtylla që mund të mbajnë RTSH-në të gjallë dhe të relevantë në epokën e informacionit. Dua t’i kujtoj Dr. Vasili se RTSH-ja ka pas marrëdhënie shumë të mira me Kinën, në aspektin mediatik. Flas këtu për Radion e Jashtëme të Kinës, e cila në stacionin e Shijakut ka instaluar antenat e transmetimit të saj me sinjal për gjithë Europën. Kjo marrëdhënie mund të shfrytëzohet dhe mund t’i jelli RTSH-së fryte. Kina mund t’i ofroj RTSH-së asistencë në bërjen e një televizioni të ri dhe me teknologji avangarde. Po ashtu, ish-homologu i saj nënshkruajti me RAI-in dhe TRT-në marrëvedhje bashkpunimi, ndaj ky mision mos të ngelet vetëm ne karta, por t’i jepet jetë në televizion. Sot programacioni i RTSH-së nuk është më i miri që ka pas ndonjëherë, ndaj, ndëryrja në programacion duhet marrë më seriozisht. Pa fol pastaj për redaksinë e lajmeve, ku dallohet qartë që ka mungesë stafi dhe profesionalizmi.
Në një vend demokratik, media publike është një pasuri kombëtare dhe një instrument kontrolli ndaj pushtetit. RTSH-ja nuk është televizion i qeverisë, paçka se është përdorur si zëdhënës i politikës së kohës moniste. Sot, misioni i tij duhet të ndryshojë, sepse televizioni publik është i qytetarëve që e financojnë. Puna e çdo drejtuesi duhet të matet jo me besnikërinë ndaj politikës, por me besnikërinë ndaj publikut. Rikthimi i këtij parimi themelor është sfida më e madhe dhe ndoshta edhe shpresa e fundit për ta shpëtuar RTSH-në nga kriza shumëvjeçare, si në aspektin social, ashtu edhe në atë ekonomik.
Në një kohë kur shumë e kanë humbur besimin se një institucion i tillë mund të reformohet, Vasili përpiqet të tregojë se media publike nuk është pronë politike, por pasuri kombëtare, që mund të rifitojë besueshmërinë vetëm përmes transparencës, profesionalizmit dhe përmbajtjes cilësore.
S’më ngelet gjë tjetër veçse për t’i uruar suksese në ketë rrugëtim dhe udhëheqje të vështirë, por jo të pamundur për t’u kaluar me sukses!
