Kanë kaluar dhjetë muaj që kur zyrtarët shëndetësorë cilësuan ‘Tregun e Shitjes të Kafshëve të Egra të Wuhan-it’ si pikën zero të pandemisë COVID-19 – dhe kjo shkaktoi një debat global. Por publiku së shpejti do të mësojë përgjigjen se ku ishte pika zero e Covid-19, ndërsa Organizata Botërore e Shëndetësisë është duke bërë fazat e fundit të një kërkimi për origjinën e koronavirusit.
Gjatë një konference shtypi të 23 tetorit , Michael Ryan, drejtori ekzekutiv i Programit të Emergjencave Shëndetësore të OBSH-së, tha se shkencëtarët kinezë kanë filluar studimet e hershme për hetimin dyfazor. Bazuar në atë që ata ekspertë gjejnë, OBSH-ja do të vendosë një ekip ndërkombëtar në Kinë për të bashkëpunuar me shumë shkencëtarë të mirë për gjetjen e rrënjëve të COVID-19. Një javë më vonë , drejtori i përgjithshëm i OBSH-së Tedros Adhanom Ghebreyesus tha se një grup ekspertësh ndërkombëtarë kishin mbajtur një takim të parë virtual me homologët e tyre kinezë, përpara se të zotoheshin për mbështetjen e plotë të OBSH-së për procesin. Dhe më 5 nëntor, OBSH lëshoi në heshtje detaje mbi misionin e saj me Kinën, të cilën e përshkruan si një studim global të origjinës së SARS-CoV-2 .
Vonesa prej disa muajsh për fillimin e këtij hetimi ka ngritur kritika nga studiuesit e shëndetit publik dhe udhëheqësit botërorë, të tillë si Presidenti i SHBA-ve Donald Trump, të cilët kanë akuzuar OBSH-në se është duke mbështetur Kinën. Gjatë fazës së parë të kërkimit, një ekip i OBSH-së nuk do të jetë i pranishëm për studimet në terren dhe do të shqyrtojë dhe diskutojë vetëm të dhënat e mbledhura nga studiuesit kinezë. Disa raporte e kanë përshkruar këtë marrëveshje si përgjegjësinë e OBSH-së, duke pasur parasysh që organizata sponsorizohet nga kombe të veçanta dhe Kina është financuesi i saj i dytë më i madh pas Shteteve të Bashkuara .
Por ‘detektivët e sëmundjeve’ që kanë punuar në gjueti të ngjashme thonë se ky është biznes si zakonisht. OBSH-së i mungon personeli – me 7,000 punonjës të shpërndarë në 150 vende – për të kryer një hetim në shkallë të plotë më vete dhe gjithmonë mbështetet te ekipet kombëtare ose vullnetarët ndërkombëtarë për punën në terren.
“Nëse pyesni ‘për fajin e kujt është’, pikëpamja juaj është ndryshe nga sa të pyesni pse u përhap dhe çfarë mund të mësojmë”, thotë Sian Griffiths , e cila bashkë-kryesoi hetimin e qeverisë së Hong Kongut për epideminë e SARS në 2003. Ajo thekson nevojën për objektivitet në një proces të tillë: “Sinqerisht, të shikosh prapa dhe të fajësosh nuk është shumë e rëndësishme”.
Në vitin 2003, një ekip i OBSH arriti në Kinë gati tre muaj pas rastit të parë me koronavirusin SARS dhe arriti të identifikonte burimin e kafshës brenda disa javësh. Një piketim i tillë është i mundur shumë kohë pas shfaqjes së sëmundjeve falë gjurmimit gjenetik, i cili është bërë më i përparuar që nga ajo kohë.
Gjurmimi
Ryan i OBSH-së tha që planifikimi filloi në shkurt, megjithëse në veprim u vu në muajin korrik, kur një ekip i OBSH-së me dy persona përfundoi një detyrë paraprake tre javore : “Ne kemi punuar me të gjitha palët për të mbledhur së bashku prova për të kuptuar më mirë origjinën e këtij virusi. ” Projekti do të përfshijë studime epidemiologjike të rasteve COVID-19, analiza biologjike dhe gjenetike dhe kërkime shëndetësore të kafshëve.
Zëdhënësi i OBSH-së Margaret Harris tha se ky hulumtim mbi origjinën e pandemisë nuk mund të kishte filluar më shpejt sepse misionet e hershme të organizatës për COVID-19 në Kinë duhej të kishin përparësi se si po ndikonte virusi te njerëzit.
Në atë kohë, asgjë nuk kishte përparësi se “si ta trajtojmë atë mjekësisht, cilët faktorë po e ndihmojnë atë të përhapet, cilat strategji po punojnë për të ndaluar transmetimin”, thotë Harris. “Ne kishim nevojë të mësonim shumë shpejt se çfarë ishte ky virus dhe cilat ishin mënyrat më të mira për të parandaluar infektimin dhe vdekjen prej tij.” Ndërkohë, muaj pas studimit të gjenetikës së virusit kanë nxjerrë përfundimin se pandemia filloi me atë që njihet si një ‘derdhje zoonotike’, një ngjarje në të cilën një mikrob kalon nga një kafshë tek njerëzit.
Përcaktimi se si ndodhi ky hap arrihet vetëm duke gjurmuar ‘pacientin zero’, tha Linfa Wang , një biolog dhe drejtor i Programit të Sëmundjeve Infektive në Shkollën Mjekësore Duke-NUS në Singapor. Wang njihet nga njerëzit si njeriu” Batman ” , falë studimit të tij të SARS në 2003.
Për COVID-19, pjesa më e rëndësishme e kësaj ndërmarrjeje do të përfshinte testimin e mostrave biologjike – të tilla si gjaku – që mblidhen dhe ruhen në mënyrë rutinore në spitale. Studiuesit do të studionin ato nga para dhe pasi shpërthimi i koronavirusit u deklarua publikisht në fund të Dhjetorit 2019. Në rastin ideal, ky studim retrospektiv do të shtrihej në të gjithë Kinën dhe në vendet fqinje.
“Unë do të provoja mostrat e gjakut njerëzor të bankave për antitrupa për të zbuluar se sa kohë SARS-CoV-2 ka qarkulluar në komunitetin njerëzor dhe ku ka qarkulluar”, tha Ian Lipkin , drejtori i Qendrës së Universitetit të Columbisë për Infeksionin dhe Imunitetin, ekipi i të cilit përdori këtë taktikë për të gjurmuar koronavirusin MERS te devetë në Lindjen e Mesme. (MERS u shfaq në 2012. Ishte një kushëri i virusit SARS-CoV-2 koronavirus dhe SARS origjinal).
Nga 336 kafshë të testuara në tregun e Wuhan-it, asnjëra nuk rezultoi pozitive për SARS-CoV-2. Ndërsa në 8 përqind të ujrave të zeza dhe kullimeve përmbanin virusin.
Christine Johnson, një epidemiologe në UC Davis thotë se midis pyetjeve kryesore do të ishte: “Çfarë profesione kishin njerëzit që ishin ekspozuar ose infektuar fillimisht? A kishin më shumë të ngjarë që njerëzit të kishin ndërvepruar me specie të caktuara të kafshëve ose të kishin udhëtuar në vende të caktuara?”
Studiuesit duhet të vlerësojnë historinë e udhëtimit dhe kontaktin me kafshët, thotë Wang, për të identifikuar se cilat aktivitete i vendosin njerëzit më shumë në rrezik infeksioni.
Sondazhet mbledhin mostra të gjakut, urinës dhe jashtëqitjeve nga kafshë të tilla si lakuriqët e natës, pangolinat, macet e civetit ose ndonjë gjitar tjetër që gjendet në tregjet, tregtinë e kafshëve dhe zinxhirët e furnizimit, në ferma dhe në habitatet e egra.
Pastaj, shkencëtarët mund të vendosin masa rutinë për zbulimin e infeksioneve. Kjo përfshin teste të reaksionit zinxhir polimerazë (PCR), për pikasjen e nënshkrimit gjenetik të virusit dhe teste të antitrupave , të cilat zbulojnë proteinat e gjakut që mbrojnë trupin nga viruset.
Aftësia e Kinës për të kryer këtë hulumtim nuk duhet të nënvlerësohet, veçanërisht gjatë COVID-19, thotë Wang.“Investimi dhe infrastruktura shkencore atje sot është jashtëzakonisht e ndryshme nga ajo që ishte në vitin 2003 dhe shkencëtarët kinezë janë të aftë të bëjnë gjithçka që ekipi ndërkombëtar mund të mendojë”, thotë ai.
Raina MacIntyre , një eksperte e sëmundjeve infektive dhe profesoreshë në Universitetin e Uellsit të Ri në Australi, tha se shkencëtarët kinezë kanë bërë tashmë kërkime të rëndësishme mbi origjinën e virusit SARS-CoV-2. Kina dhe vendet e tjera kanë kontribuar me sekuenca gjenetike të koronavirusit të mbledhur nga njerëzit në një bazë të dhënash për të ndjekur evolucionin e mikrobeve. Duke krahasuar shënimet, grupe të shumta kërkimore kanë arritur në përfundimin se koronavirusi i ri “ndoshta ka ardhur nga lakuriqët e natës, mbase përmes një kujdestari kafshësh”, tha MacIntyre.
Shumica e viruseve SARS që mbajnë lakuriqët e natyrës patkua i bëjnë ata një nga të dyshuarit kryesor në origjinën e pandemisë aktuale. Dhe ata ‘banorë të shpellave’ nuk gjenden vetëm në Kinë, por në vendet kufitare të Mianmarit, Laosit dhe Vietnamit. “Ne kemi nevojë për një rrjet bashkëpunimi ndërkombëtar të sponsorizuar nga OBSH, si ai që kishim në vitin 2003 dhe ne duhet të marrim parasysh seriozisht hetimet përtej Kinës”, tha Wang.
“Për të qenë absolutisht i sinqertë, misione si ky janë më shumë për njohuri dhe shkëmbim ideje sesa për punë në terren“, tha Wang. Me këtë, ai nënkupton ekspertë ndërkombëtarë të përfshirë në rishikimin e gjetjeve të të dhënave, shkëmbimin e informacionit, krijimin e ideve dhe bashkëpunimin.
Puna në terren që çon në një mision të OBSH-së mund të bëhet nga shkencëtarët kinezë që kanë të gjithë njohurinë, fondet dhe mjetet e kërkuara, thotë Wang.
Për më tepër nuk është e pazakontë që qeveritë të kufizojnë të huajt në hetimet pandemike. “Nuk e imagjinoj që SH.B.A. do të ftonte shkencëtarët kinezë për të mbledhur dhe analizuar mostra,” thotë Lipkin.
Dhe gjatë kërkimit të vitit 2003 për origjinën e SARS-it në Kinë, Wang kujton se si kërkohej një marrëveshje paraprake për një axhendë specifike dhe itinerar të çdo misioni të OBSH-së përpara se ekipi të hynte në vend.
Shumë pak, shumë vonë, ende misterioze?
Disa ekspertë kanë frikë se projekti i ri i OBSH-së nuk do të gjejë ndonjë gjë të dobishme sepse ka gati një vit që kur është shfaqur COVID-19. Yanzhong Huang , një bashkëpunëtor i vjetër për shëndetin global në Këshillin për Marrëdhëniet e Jashtme, shqetësohet se mostrat ose provat kryesore mund të kenë humbur, duke theksuar se është raportuar se në tregun e Wuhan-it u derdhën dezinfektues para se shkencëtarët të hetonin vendin.
Por epidemiologu Daniel Lucey thotë se ka indikacione se Kina tashmë ka marrë prova të konsiderueshme.
“Sigurisht që ata do ta kishin bërë atë,” thotë Lucey, i cili punon në Universitetin Georgetown, sepse “është në interesin kombëtar të Kinës të bëjë një hetim sa më shpejt të jetë e mundur, për hir të shëndetit publik”.
Lucey tregon ndjekjen e Kinës për pacientin e parë të konfirmuar pozitiv më 17 nëntor 2019. Pastaj kishte një hetim në janar të kryera nga 29 studiues kinezë që ekzaminuan disa pacientë të hershëm me COVID-19 që mund të lidheshin me tregun e Wuhan-it . Rezultatet e tyre treguan se 14 nga 41 raste të hershme nuk ishin ekspozuar atje.
Akoma, mbetet një mister se ku ka qenë pika fillestare. Qendra Kineze për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve tha në fund të janarit se kishte mbledhur gati 600 mostra në treg dhe virologu i Institutit të Virologjisë të Wuhan Shi Zhengli bëri deklarata publike këtë verë për testimin e mostrave nga toka, ujërat e zeza dhe dorezat e dyerve në treg.
“Mbetet e paqartë nëse tregu ishte një burim i koronavirusit, veproi si një përforcues për transmetimin nga njeriu tek njeriu, ose një kombinim i atyre faktorëve,” shkruajnë autorët e raportit. Raporti gjithashtu tregon për një studim të pranverës që zbuloi se 14 për qind e maceve shtëpiake dhe endacake në Wuhan ishin pozitive për virusin. Në Hollandë, koronavirusi ka pllakosur fermat e nuselalave, dhe këta gjitarë me gëzof rriten gjithashtu gjerësisht në Kinë.
Pse mostrat e mjedisit do të rezultonin pozitive ndërsa kafshët test negative?
Në janar, Lipkin i Universitetit të Columbia vizitoi Kinën për të treguar eksperiencën e tij, e cila përfshinte një takim me George Gao, shefi i CDC kineze. Gao tha në atë kohë që tregu i prodhimeve të detit në Wuhan ishte pastruar dhe kafshët e tij ishin hequr para mbledhjes së mostrave, kujton Lipkin në një deklaratë për ‘National Geographic‘.
“Kjo parandalon mbledhjen e mostrave që mund të përdoret për të testuar antitrupa që do të vazhdonin edhe nëse virusi nuk do të ishte më i pranishëm”, thotë Lipkin. “Testet e antitrupave kanë një avantazh falë aftësisë së tyre për të zbuluar prova të ekspozimit pavarësisht nëse virusi është pastruar.”
Ai shton se edhe pse kërkimi mund të fillojë në Wuhan, ai ka shumë të ngjarë të zgjerohet në të gjithë Provincën Hubei dhe ai “nuk do të çuditej nëse do të mësonim se ka qenë tek njerëzit para se të zbulohej shpërthimi i Wuhan në 2019.”
Wang vendos një qëllim tjetër mbi të gjitha. Ai thotë se çelësi është që shkencëtarët dhe zyrtarët kinezë të kenë një diskutim të hapur me ekipin e OBSH-së. Ai shton se hetimet mbi origjinën e virusit janë aq të politizuara saqë çdo bisedë për misione të tilla tani “është simbolike derisa politika të zgjidhet”.
Hapi më i mirë, thotë Wang, do të ishte “diskutimi i origjinës në një mjedis krejtësisht jo-politik dhe me një mendje të hapur, duke njohur që viruset e lidhura me SARS-CoV-2 ka shumë të ngjarë të vijnë nga lakuriqët e natës dhe jashtë Kinës”./
Burimi: National Geographic Përktheu Restina Guri
