6 prill 1483-1520
Rafaelo, gjeniu 37 vjeçar që u shua ditën e lindjes
Së bashku me Mikelanxhelon dhe Leonardo da Vinçin, ai formon trininë tradicionale të mjeshtrave të mëdhenj të periudhës së Rilindjes
Ai ishte gjeniu italian i rilindjes i cili që u shua ditën e lindjes. Në moshën 37 vjeçare. Raffaello Sanzio da Urbino u lind më 6 prill 1483 dhe vdiq në 6 prill 1520…
…I njohur si Rafaelo, ishte një piktor italian dhe arkitekt i Rilindjes së Lartë. Puna e tij admirohet për qartësinë e saj të formës, lehtësinë e përbërjes dhe arritjen vizuale të idealit Neoplatonik të madhështisë njerëzore. Së bashku me Mikelanxhelon dhe Leonardo da Vinçin, ai formon trininë tradicionale të mjeshtrave të mëdhenj të asaj periudhe.
Piktori i ardhshëm u magjeps dhe u ndikua shumë nga veprat e artistëve të tjerë të Rilindjes si Leonardo Da Vinci dhe Michelangelo, por zhvilloi stilin e tij personal të pikturës, unik dhe tejet shprehës. Gjatë kësaj periudhe të karrierës së tij, Raffaello bëri një sërë pikturash të Zojës dhe u bë piktor i mirënjohur portretesh.
Fillimet
Raffaello-ja qe biri i parë dhe i vetëm i Giovanni Santi-t dhe Maria di Battista di Nicola Ciarla-s. E ëma i vdes herët, më 7 tetor 1491. I ati u rimartua pak më vonë me Berardina di Piero di Parte, nga e cila i lindi e bija Elisabetta.
Në formimin e Raffaello-s qe përcaktues fakti i që lindi dhe u rrit në Urbino, që në atë periudhë ishte qendër artistike me rëndësi primare që rrezatonte në Itali dhe në Europë idealet e rilindjes. Këtu Raffaello-ja, duke pasur akses nëpërmjet të atit në sallat e Palazzo Ducale, pati mundësi të studionte veprat e Piero della Francesca, Luciano Laurana, Francesco di Giorgio Martini, Pedro Berruguete, Giusto di Gand, Antonio del Pollaiolo, Melozzo da Forlì dhe të tjerë.
Raffaello-ja, me gjasa, mësimet e para të vizatimit dhe pikturës i mori nga i ati, që të paktën nga vitet tetëdhjetë të kuatroçentos ishte në krye të një punishteje (botege) në lulëzim, e angazhuar në krijimin e veprave për aristokracinë vendore dhe për familjen dukale, si seria e muzave për tempietto-n e pallatit, si dhe për pregatitjen e spektakleve teatror.
Në Vatikan
Në vitin 1508, vetëm në moshën 25-vjeçare, Raffaello shkoi në Romë, ku qëndroi për gjithë jetën. Këtu, punoi për Papën Juli II dhe pikturoi një sërë afreskesh në pallatin papnor. Raffaello ishte jo vetëm artist, por edhe poet, skicograf e arkitekt. Në vitin 1514, u emërua nga Papa Leoni X kryearkitekt i Vatikanit, pas vdekjes së një italiani tjetër të madh, Donato Bramante-s.
Rafaelo ishte jashtëzakonisht produktiv, duke zhvilluar një punëtori jashtëzakonisht të madhe dhe, megjithë vdekjen e tij në moshën 37 vjeç, duke lënë një trup të madh pune. Shumë prej veprave të tij gjenden në Pallatin e Vatikanit, ku freskot e dhomave të Rafaelos ishin puna qendrore dhe më e madhja e karrierës së tij. Puna më e njohur është Shkolla e Athinës, tek Stanza della Segnatura në Vatikan. Pas viteve të fillimit të tij në Romë, shumica e punës së tij u ekzekutua nga punëtoria e tij nga vizatimet e tij, me humbje të konsiderueshme të cilësisë. Ai ishte jashtëzakonisht me ndikim në jetën e tij, megjithëse jashtë Romës, puna e tij ishte e njohur kryesisht nga shtypshkronja e tij bashkëpunuese.
Ndikimi
Raffaello-ja qe një nga piktorët më ndikues në historinë e artit perëndimor. Rimarja nga ai i temave mikelanxholeske, të ndërmjetësuara nga vizioni i tij solemn dhe i qetë, qe një nga input-et thelbësore të manierizmit. Nxënësit e punishtes së tij patën shpesh karriera të pavarura në shumë oborre italiane dhe europiane, që përhapën kudo manierën dhe arritjet e tij.
Pa veprat monumentale të fazës romane është i pamendueshëm “klasicizmi” i shekullit pasues, në të njëjtën kohë elegant dhe madhështor, i Karraçëve, Guido Reni-t, Caravaggio-s, Rubens-it dhe Velázquez-it. Model i pashmangshëm edhe në fazën e akademive të shtatëqintës dhe tetëqintës, u bë burim frymëzimi për mjeshtra shumë të ndryshëm si Jean-Auguste-Dominique Ingres dhe Delacroix, që, nga ai morën shtysa të ndryshme. Përgjatë shekullit të XIX vepra e tij frymëzoi lëvizje të rëndësishme, si ajo e Nazareni dhe ajo e Pre-rafaelitëve, këto të fundit të interesuara për estetikën e tij rinore, të lidhur me një rievokim arkadik katërqintës dhe fillimit të pesëqintës italiane, pikërisht para “Raffaello-s klasicist”.
Vdekja
Pas një sëmundjeje të papritur, vdiq më 6 prill 1520, në ditëlindjen e tij të 37-të. Kalimi i tij në shtëpinë e Atit Qiellor u vajtua kudo me zi dhe artistit iu bë një varrim i jashtëzakonshëm në Panteonin e Romës.
Pesë shekuj pas vdekjes së tij të parakohshme, trashëgimia e Raffaello-s si një nga figurat artistike më të rëndësishme të periudhës së Rilindjes Italiane shndrit më me shkëlqim se kurrë. E nuk mund të mos i bëjë artdashësit të mendojnë ku do të kishte arritur piktori e arkitekti i madh, nëse jeta e tij nuk do të ishte shkurtuar kaq tragjikisht.
Pas vdekjes së tij, ndikimi i rivalit të tij të madh Mikelanxhelo ishte më i përhapur deri në shekujt XVIII dhe XIX, kur cilësitë më të qeta dhe harmonike të Rafaelos u vlerësuan përsëri si modelet më të larta. Karriera e tij bie natyrshëm në tre faza dhe tre stile, të përshkruara së pari nga Giorgio Vasari: vitet e tij të hershme në Umbria, pastaj një periudhë prej rreth katër vjetësh (1504–1508) duke thithur traditat artistike të Firences, e ndjekur nga dymbëdhjetë vite të ndezur dhe triumfues në Romë, duke punuar për dy Papë dhe bashkëpunëtorët e tyre të ngushtë.
Burimi: vaticannews.va & wikipedia.org
Përgatiti për botim: L.Veizi
