Polemika Trumpiane mbi Nenin 5 të Traktatit të Aleancës Atlantike ka rreth 10 vite. Që nga fushata e tij e parë zgjedhore, e cila filloi në qershor 2015, ai kishte vënë në pikëpyetje kufizimin kryesor të NATO-s: në rast të një sulmi kundër një vendi, të gjithë të tjerët nxitojnë në ndihmë.
Sipas asaj që shkruan Corriere della Sera, periodikisht, gjatë gjithë këtyre viteve, Trump ka mbjellë dyshime midis aleatëve, duke vënë në pikëpyetje detyrimin për të mbrojtur, siç e mbajnë të gjithë aleatët e tjerë, “çdo centimetër të territorit të NATO-s”.
Dje, më 24 qershor, duke iu përgjigjur gazetarëve në “Air Force One”, Trump përsëriti qasjen e tij të paqartë: “Siç e dini, ka shumë interpretime të Nenit 5, varet se cilin interpretim zgjedhim”.
Këtë mëngjes, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Mark Rutte, mori përsipër të garantonte për presidentin amerikan: Për sa më përket mua, angazhimi i Shteteve të Bashkuara për Nenin 5 nuk vihet në dyshim.
Por cilat janë interpretimet e mundshme të Nenit 5? Leximi i tekstit zbulon disa pasazhe të lëna në diskrecionin e shteteve individuale. Pjesa e parë e artikullit thotë se një sulm i armatosur kundër një vendi duhet të konsiderohet si sulm kundër të gjithëve. Disa analistë kundërshtojnë se forma e foljes “do të konsiderohet” nënkupton një kufi pasigurie, por në realitet kuptimi është i qartë: “do të” do të thotë “duhet” dhe për më tepër folja përdoret gjerësisht edhe në Kushtetutën Amerikane për të treguar një detyrim ose një atribuim të saktë të pushteteve, pa ndonjë jurist që ta ketë kontestuar ndonjëherë kuptimin e saj.
Pika më e paqartë vjen në fund të artikullit: të gjitha “palët” do të shkojnë në ndihmë të partnerit të sulmuar, madje edhe me ndërhyrje të armatosur, por vetëm nëse “një veprim i tillë që e konsideron të nevojshëm”, domethënë nëse “ky veprim konsiderohet i nevojshëm”.
Në thelb, Trump mund të kundërshtojë duke thënë, vetëm për të përmendur një nga shembujt e tij të përsëritur, se një ndërhyrje ruse në një fshat estonez nuk do të kërkonte mobilizimin ushtarak të NATO-s. Sigurisht, nuk ka kundërprova dhe është e vështirë të parashikohet se si do të reagonte presidenti amerikan në një rast specifik.
Megjithatë, në samitin e Aleancës, që po zhvillohet aktualisht në Hagë, shqetësimi i vërtetë është se Neni 5 është provë se Shtetet e Bashkuara po përgatiten të shkëputen gradualisht nga strukturat ushtarake, duke ua lënë në mënyrë efektive evropianëve detyrën e përballimit të çdo agresioni rus.
Neni 5 është zbatuar vetëm një herë në histori: në vitin 2001, kur të gjitha vendet mbështetën Shtetet e Bashkuara në luftën në Afganistan për të larguar terroristët e Al Kaedës./kb
