Elitat mesdhetare i monopolizuan këto objekte, të dekoruara nga artizanët të cilët e morën lëndën e parë nga foletë e strucit të egër. “Prodhimi i vezëve të strucit të dekoruara në kohërat e lashta ishte një çështje shumë më komplekse se sa e kishte imagjinuar dikush“. Dr. Tamar Hodos, nga Universiteti i Bristol, është një specialist i vërtetë i këtij produkt luksoz, i cili u tregtua në të gjithë Mesdheun gjatë Epokës së Bronzit dhe Hekurit (midis viteve 3,300 dhe 300 p.e.s.).
Ndonjëherë (pak) ato janë ende të plota, megjithëse shpesh shfaqen vetëm disa pjesë artizanale që kishin shkëlqimin e tyre rreth mijëvjeçarit të parë para Krishtit. “Ky ishte momenti i parë në histori në të cilin popullsitë e ndryshme të pellgut mesdhetar ishin lidhur me të vërtetë në mënyrë të rregullt,” shpjegon ai për La Vanguardia. Ndonjëherë (pak) ato janë ende të plota, megjithëse shpesh shfaqen vetëm disa pjesë.
Këto vezë përgjithësisht lëvizeshin në “kontekste elitare” dhe shpesh përdoreshin si objekte funerali. “Ndonjëherë ato zbukuroheshin me motive gdhendjeje, ose me piktura dhe shndërroheshin në qypa të zbukuruar me fildish ose në metale të çmuara për të krijuar gota dhe ibrikë”, thotë ai. Pyetja thelbësore, megjithatë, mbetet një mister. Kush i bëri këto vepra të çmuara?
Hodos dhe ekipi i tij janë përpjekur të hedhin dritë mbi këtë enigmë në një artikull të revistës Antikiteti, në të cilën ata zbulojnë se vezët e strucit janë marrë “nga zogj të lirë në të gjithë Mesdheun” dhe lëvizën “përgjatë rrjetave të mëdha dhe më fleksibël se sa pritej“.
Duke kërkuar të analizojnë sa më shumë mostra të jetë e mundur, arkeologët panë shembujt e ndryshëm të ruajtur në Muzeun Britanik. Ata kishin ndihmën e studiueses Caroline Cartright, e cila u ofroi atyre laboratorin e qendrës për të studiuar përbërjen kimike të vezëve dhe shenjat e tyre mikroskopike, të cilat duhej t’i ndihmonin ata të identifikonin origjinën e tyre dhe të zbulonin se si ishin bërë.
Koleksioni i Muzeut, i cili filloi në shekullin 19-të, përmban ekzemplarë nga i gjithë rajoni, përfshirë ato nga kolonia greke e Naukratis (themeluar në shekullin VII para Krishtit në Deltën e Nilit, në Egjipt), qyteti etrusk nga Vulci (në veri të Romës) dhe, më larg, në qytetin e rëndësishëm Mesopotamian, Ur, në atë që tani është Iraku.
“Ajo çfarë është problematike, veçanërisht për mijëvjeçarin e parë para Krishtit, është se e dimë se artizanët ishin të lëvizshëm dhe punon për sundimtarët e huaj dhe padronët elitë. Për shembull, një zejtar fenikas mund të kishte punuar për një mbret asirian, në Asiri“, zbulon Hodos te Vanguard.
Kështu, ata vendosën të shkojnë në origjinë: ku mund të merren vezët? Dhe a ishin ato struca të zënë rob apo të egër? Kjo kafshë vlerësohej shumë në kohët e lashta për pendët, vajin, lëkurën dhe mishin, përveç vezëve të saj. Regjistrimi i festës së Nimrudit të Ashurnasirpal II (883-859 p.e.s.), për shembull, përshkruan Mbretin, duke vrarë dhe rrëmbyer shumë elefantë, luanë, dema dhe strucat e egër.
“Llojet e strucëve mesdhetarë ishin indigjenë në Afrikën Lindore dhe Veriore. Duke përdorur tregues të ndryshëm, ne ishim në gjendje të dallonim nëse vezët ishin hedhur në zona klimatike më të ftohta dhe të lagështa apo më të ngrohta dhe më të thata“, shton ai. Ndërsa femrat hanin dhe pinin, gjërat që ajo konsumonte, bëhej mënyrë për t’u futur në guaskë.
Me rezultatet në duar, ajo që i habiti më shumë arkeologët ishte se vendet arkeologjike “të të dyja zonave (të ftohta dhe të ngrohta) kishin vezë nga territori tjetër, përveç të tyreve“. “Kështu që ne zbuluam se i gjithë sistemi i prodhimit ishte shumë më i ndërlikuar nga sa kishim imagjinuar,” thotë studiuesi në Universitetin e Bristol.
Analizat përcaktuan se vezët ndoshta vinin nga strucët e egër me lëvizshmëri të lartë, duke shtruar një pyetje të re: kush ishte përgjegjës për mbledhjen e tyre? “Duhej të ishin zvarritës, pastaj ata duhet t’i hiqnin vezët nga foleja. Strucët – siç shpjegon Tamar Hodos – mund të jenë jashtëzakonisht të rrezikshëm, kështu që ekzistonte një rrezik i jashtëzakonshëm për këta njerëz.”
Pasi u vodh nga nënat e tyre, preja duhej të ruhej për një periudhë të gjatë në një vend të sigurt, në mënyrë që, pasi të ishte zbrazur (hedhur në erë), guaska të kishte kohë të thahej dhe të kishte fortësinë e duhur për t’u gdhendur. Investimi i përfshirë në këtë proces (dhe rreziqet me të cilat përballen marrja e lëndës së parë) është ajo që në fund të fundit rriti vlerën e këtij produkti luksoz.
Nga këtu, specialistët pyesin se si u përdorën këto objekte në kultura të ndryshme në të gjithë Mesdheun, në një kohë kur u zhvilluan shumë karakteristika të lidhura me civilizimin modern, siç është shkrimi, qytetet dhe perandoritë. “Vezët do të kishin një rëndësi shoqërore dhe fetare për një etrusk të pasur nga Italia qendrore që do të kishte qenë ndryshe nga sa kishte një Fenikas në Spanjë,” supozon Hodos.
Analiza mikroskopike zbuloi se një shumëllojshmëri e gjerë e teknikave u përdorën për të bërë këto vepra arti. Në disa raste, për më tepër, niveli i detajeve të arritura ishte aq i jashtëzakonshëm sa studiuesit akoma pyesin se si u bënë dekorime të caktuara.
“Tregtia me këto vezë ishte fleksibile dhe mbase oportuniste. Ndoshta artizanët iu drejtuan furnizuesve të ndryshëm për të gjetur ofertën më të lirë, ose mbase elitat u përpoqën të mbledhin sa më shumë nga këto simbole për të kapërcyer rivalët e tyre,” përfundojnë studiuesit. Sikur të ishte e mundur, nënkupton se këta njerëz kishin rrjetet më të mëdha tregtare se sa pritej dhe se shoqëria antike ishte më e ndërlidhur nga sa mendohej më parë.
Burimi: lavanguardia.com
Përgatiti: L.Veizi.Fjala/
