Dinjiteti i mendimit, ja çfarë shkruan filozofi Víctor Gómez Pin

113 563 lexime

124,178FansaPëlqeje

Filozofë të tillë si Volteri apo Simone Weil preferuan të vuanin refuzimin shoqëror për të tradhtuar ashpërsinë e pozicioneve të tyre

Filozofi Víctor Gómez Pin (Barcelona, 1944), profesor emeritus në Universitetin Autonom të Barcelonës dhe autor, ndër shumë tituj të tjerë, “El hombre, un singular un animal”, “Filosofía”, “Pyetjet që na shqetësojnë të gjithëve”. “Pas Fizikës”. “Fillimi Jonian dhe rilindja kuantike e filozofisë” ka shkruar një ese të re “Nderi i filozofëve” për të vlerësuar dinjitetin e patjetërsueshëm të matematikanëve, romancierëve, fizikanëve dhe mendimtarëve të të gjitha llojeve, të cilët, besnikë ndaj ndjekjes së tyre intelektuale, pësuan dënimin, pak a shumë mizor, të një shoqërie që, për të mos parë themelet e saj të rrezikuara, preferoi të ndëshkonte gratë dhe burrat e saj më të ndritshëm.

Nëpërmjet eseve ato shfaqin një lloj “dramatis personae” që shkon përtej profilit të thjeshtë biografik, të personazheve të ndryshëm si Spinoza, Leibniz, Descartes, Olympe de Gouges, Tomás More, Einstein, Simone Weil, Voltaire ose Émilie du Châtelet. Të gjithë ata përmbushin virtytet, sipas Gómez Pin, të ashpërsisë, vendosmërisë, maturisë, vetëvlerësimit dhe andreia, një forcë jetësore që e shtyn atë, në momentet më të komplikuara të ekzistencës së tij, e që mbetet besnik ndaj përpjekjes së tij krijuese.

Heronjtë – siç i përcakton Gómez Pin – që interpretojnë në libër u turpëruan në jetë. Nderimi që unë pretendoj për ata që ishin viktima të mosmirënjohjes, nëse jo anatemë e drejtpërdrejtë, konsistonte në qëndrimin besnik ndaj kërkesave të mendimit,” na tregon autori.

Eseisti argumenton se “nëse të menduarit mund të çojë në piketa, duke mos menduar të paraqesë një kërcënim më të madh“.

Nga të gjithë mendimtarët për të cilët flet Gómez Pin në vëllimin gjashtëqind faqesh, mbase ai që u harrua më shumë, të paktën kur filozofi katalanas studioi në Sorbonë, është Miguel Servet (1511-1553). “Ai gjithmonë paraqitet si mjek, i famshëm për hipotezat e tij mbi qarkullimin e gjakut dhe gjendja e tij si viktimë përmendet shumë shpesh. Por ai harron se është një viktimë – ai u çua në turrën e druve në 1553 – sepse, ndër të tjera, përballet me teorinë e Calvin, në një mënyrë jashtëzakonisht konceptuale. Dhe edhe sot ai nuk është njohur sa duhet si mendimtar “, shprehet Gómez Pin.

Lufta e vërtetë e të gjithë atyre është kundër ortodoksisë dhe kundër inercisë. Por eseisti argumenton se “nëse të menduarit mund të çojë në turrën e druve, të mos menduarit mund të paraqesë një kërcënim më të madh“. Kur konteksti është i pafavorshëm për filozofët, edhe kur bëhet fjalë për të vendosur midis jetës dhe vdekjes, mendimtarët e mbledhur këtu qëndrojnë besnikë me kokëfortësi. Besnikë ndaj simboleve, gjykimeve, fryteve të ideve.

Sot themi që filozofia nuk po kalon një kohë të mirë, se sulmohet nga pushteti meqenëse praktikisht është përjashtuar nga arsimi i mesëm. Por Gómez Pin na kujton se ai kurrë nuk ka pasur një situatë të mirë. Aristotelit iu desh të shkonte në mërgim nga Athina dy herë. Spinoza përfundon i vetëm, i shkishëruar nga komuniteti i tij dhe i hedhur poshtë nga të gjithë.

Eshtrat e Volterit u gjymtuan dhe u zhvendosën nga një vend në tjetrin në gjysmë-fshehje. Olympe de Gouges, kur ndërgjegjësohet për lëvizjen e një procesi revolucionar në të cilin ndjeu se ishte pjesëmarrëse, ishte tepër vonë. Ajo u gijotinua më 3 nëntor 1793. Giordano Bruno, për mbrojtjen e një vizioni heterodoks të astronomisë, vuan persekutimin e Inkuizicionit dhe një proces që Vatikani e ka mbajtur të fshehtë deri në shekullin e 20-të. Sokrati është dënuar me vdekje për demokracinë që ai vetë ka mbrojtur. Oscar Wilde, pasi adhurohet nga shoqëria e lartë e kohës së tij, dërgohet në burgun Reading si rezultat i një gjykimi, pak a shumë të sajuar, që ndjek homoseksualitetin e tij.

Matematikani francez Jean Cavaillès, një bashkëpunëtor i Rezistencës gjatë pushtimit nazist, më në fund arrestohet dhe dënohet me vdekje. Kur oficeri gjerman që do ta ekzekutojë e pyet për arsyet subjektive që e kishin shtyrë të ndërmarrë veprime, ai përgjigjet se, duke pasur parasysh dashurinë e tij për Kant dhe Beethoven, me qëndrimin e tij luftarak “ai demonstroi se po kuptonte në jetën e tij mendimin për mësuesit të tij të gjermanë”.

Lexo edhe :  GEN Z, si të rinjtë shqiptarë po krijojnë një model ndryshe jetese e pune

Dhe atëherë, a nuk është të menduarit mjeti më i mirë për ta bërë komunitetin tonë, të tashmen e të ardhmen, një vend më pak armiqësor e më tolerant ndaj ndryshimit? Apo është që, gjithmonë, mendimtari është diçka si një martir i cili duhet të sakrifikojë mirëqenien e tij, madje edhe mbijetesën e tij, në përpjekje të thyejë dogmatizmat që zbulon dhe denoncon me veprat e tij?

Dëshmori mund të ketë një kauzë tërësisht të tjetërsuar. Ju mund të jeni një martir i bindur i fashizmit. Filozofët vdesin duke mbrojtur dinjitetin e tyre teorik”, përgjigjet Víctor Gómez Pin. Autori citon një frazë të Max Horkheimer që përmbledh shumë mirë pikënisjen e tij: “E gjithë shpresa është e mbyllur në aktin e të menduarit.” Gómez Pin, në fakt, konsideron se filozofia është “një luftë kundër disa modaliteteve të parimit të shpresës, të cilat na bëjnë të mbyllim sytë për atë që është në kundërshtim me dinjitetin njerëzor“.

Kjo është arsyeja pse, ai do të këmbëngulë, është kaq e rëndësishme të theksohet se filozofia nuk shihet si e dobishme. Nuk ka të bëjë me arritjen e një destinacioni, as me një performancë. Filozofia nuk aspiron asgjë, ajo kënaq veten. Është në vetë veprimtarinë e mendimit, gjithmonë kundër rrymës, ku gjendet arsyeja e tij për të qenë. Nga vetë individi, i cili i reziston sulmeve të ideologjive dhe doktrinave që ndihmon për të hedhur dyshime, ngrihet liria. Një liri, do të na tregojë eseisti, e cila konsiston në “mos braktisjen e vetvetes në gradientin e apatisë, përtacisë ose thjesht nihilizmit“.

Nderimi i filozofëve për Víctor Gómez Pin është, pra, ai angazhim për të menduarit radikal, vendosmëria për të ushqyer kapacitetin e kthjelltësisë, në mënyrë të tillë që as kërcënimi i margjinalizimit, persekutimit ose vdekjes nuk i ndalon në këmbënguljen e tyre.

Për Gómez Pin, pra, Albert Ajnshtajni, Alan Turing ose Cato i Ri janë po aq mendimtarë sa Nietzsche apo Descartes. Tek të gjithë ata ka një reflektim mbi natyrën që zhvendos njohurinë e përcaktuar, të mbyllur dhe konsensuale, derisa çështja e fizis të bëhet çështja e qenies njerëzore.

Një qenie njerëzore që, pa hequr dorë nga gjendja e tij shtazarake, hap pyetje të reja në lidhje me epistemologjinë, etikën, estetikën apo logjikën. Ky pozicionim na bën të pyesim veten, si qenie të gjuhës, rreth perceptimit që kemi për mjedisin dhe rolin tonë në të. Të menduarit na bën të jemi. Kjo është arsyeja pse heqja dorë nga të menduarit nënkupton heqjen dorë nga ekzistenca.

Dhe ai “mendim radikal” me të cilin merret Víctor Gómez Pin na lejon të thithim gjëra me ide, dhe është se, siç theksoi tashmë Aristoteli, të gjitha qeniet njerëzore, për shkak të natyrës së tyre, preken nga dëshira për të simbolizuar dhe arsyetuar. Nuk është gjithmonë komode, nuk është gjithmonë e lehtë, nuk pranohet gjithmonë. Mendimi, për autorin e Nderit të Filozofëve, nuk i anulon zinxhirët empirikë.

Ajo që bën, është të nxjerrë në pah sa të padurueshme janë. “Vetë prirja e filozofit është në kundërshtim me faktin se mendimi respekton gjykimet e autoritetit ose mendimet e përgjithësuara, apo edhe bindjet shkencore që nënkuptojnë një kufizim të vendosjes së tij,” shton ai.

Por kjo mund të na shtyjë të mendojmë se krijuesi – i ideve, i metaforave, i formulave matematikore – gëzohet në vetminë e tij, në dhimbjen e tij, në ndëshkimin e tij. Dhe ajo që ai bën është të kuptojë se në vendosmërinë e tij qëndron bukuria e punës së tij, pavarësisht nga fakti se, siç ndodh kaq shpesh, “e vërteta gjeneron një neveri proporcionale me tërheqjen që ajo ushtron“.

Po flasim për një të vërtetë që padyshim nuk është e palëvizshme. Krejt e kundërta. Víctor Gómez Pin e di mirë këtë dhe për vite me radhë ai ka koordinuar Kongresin prestigjioz Ndërkombëtar të Ontologjisë, i cili zakonisht mbahet, ndër vendet e tjera, në Vendin Bask.

Shumë laureatë të Nobelit kanë kaluar atje, të tillë si François Englert, Gerard ‘t Hooft, Claude Cohen-Tannoudji, Christian de Duve, Willis Lamb, Ilya Prigogine, José Saramago ose Frank Wilczek. Me siguri që të gjithë do të pajtoheshin në një nga përfundimet e esesë: “Mendimi i kënaqur ka përfunduar të menduarit“./Jo.Be/Fjala.al

 Burimi: lavanguardia.com

Të fundit

Zbulohen hapat që duhet të ndjekin emigrantët për të votuar

Kreu i KQZ, Ilirjan Celibashi ka bërë me dije se në datën 11 janar do të filloi dhe procesi...

Moti i keq ‘mbërthen’ SHBA-në, priten reshjet më të mëdha të dëborës prej një dekade

Një valë dëbore, akulli, erërash dhe temperaturat në rënie krijuan kushte të rrezikshme për udhëtimin në disa pjesë qendrore të Shteteve të Bashkuara të...

Tërmeti i fortë godet El Salvadorin, ja sa ishte magnituda

Qendra Sizmologjike Mesdhetare Evropiane vlerëson magnitudën e tërmetit që goditi El Salvadorin të dielën mbrëma (05/01) në 6.1 Rihter. Tërmeti ishte në një thellësi prej 87 kilometrash...

VIDEO/ Çudira nga Portugalia, fusha vijëzohet me qumësht! Ndeshja nis me 15 minuta vonesë

Çudira nga Portugalia, aty ku si zgjidhje për mos anulimin e një ndeshje në Ligën e Dytë të futbollit ka shërbyer qumështi. UD Oliveirense -...

Nuk ndiheni mirë? Ja si të dalloni gripin, ftohjen dhe COVID-19

Kur filloni të keni hundë që ju rrjedhin dhe dhimbje fyti, është e qartë që po sëmureni – por sfida është të kuptoni se...

Lajme të tjera

Web TV