Presidenti Ilir Meta, pasi ktheu pas Kodin Zgjedhor të miratuar me 97 vota në Parlament, e nisi çështjen për opinion edhe në Komisionin e Venecies. Përse kreu i shtetit “luajti taktikisht” dhe a ka vlerë jurdike nisma e tij, cili do të jetë oponioni? Në një analizë të thelluar flet për gazetën “Fjala” oponionisti Frrok Çupi.
– Presidenti Ilir Meta dërgoi për opinion në Komisionin e Venecies ligjin për Kodin Zgjedhor. Si e komentoni, si një të drejtë, apo si një pengesë për zgjedhjet?
-Komisioni i Venecies, i thënë në mënyrën më të shkurtër me këtë emër, është njësoj si ‘dyqani’ i hapur që pret çdo indicie për këshillim nga të gjitha shtetet anëtare e ndoshta edhe më gjerë. Në fund të fundit, Komisioni depoziton kërkesa dhe një ditë u jep mendim. Por ky komision jep vetëm opinione. Komisioni është ngritur në vitet ’90, kur ndodhën përmbysjet e mëdha në Evropën Juglindore e ish-komuniste; ai quhet Komisioni Evropian për Demokraci përmes Ligjit. Prej 30 vjetësh Komisioni ka bërë të njëjtën punë ‘monotone’, hajde dikush e kërkon si ‘bëhet demokracia përmes ligjit’. Në fakt, tashmë as politikanët, as juristët, as intelektualët në vendet ish-komuniste, nuk janë më aq budallenj sa të mos kuptojnë si funksionon ligji dhe demokracia; madje në shumë raste e dinë më mirë se ata të Venecies, ndoshta.
Por ky atavizëm ka mbetur aty në vend dhe njerëzit e përdorin si të jenë ‘naivë’: trokasin për këshilla e largohen sikur nuk kishin kuptuar më parë. Në rastin tonë, presidenti Meta sillet si naiv, bën sikur nuk di çfarë gatuan me skemat e tij çdo ditë e çdo orë. Vjen një moment që i drejtohet Komisionit të Venecias duke e pyetur ‘a ka të drejtë qeveria dhe Parlamenti që të bëjnë kod zgjedhor?’. Ky është naiviteti djallëzor. Sepse askush në këtë botë nuk mund t’i thotë Parlamentit ‘mos e voto kodin’. Por presidenti hedh një gur, mbase ‘inshallah’ gjen ndonjë fije në Venecie, e shtyn dhe e përdreq kodin zgjedhor aq sa mundet. Presidenti Meta ka hallin e partisë së tij, LSI-së, që sipas këtij kodi, me sa duket, mund të tkurret edhe më. Këtë shqetësim dërgon ai në fakt, në Venecie.
-Nga ana tjetër, Rama e dërgoi ligjin brenda ditës (dje) në Komisionin Parlamentar të Ligjeve për shqyrtim. Ishte ngutje apo procedurë për të fituar kohë për mbarëvajtjen e zgjedhjeve të 25 prillit?
-Qeveria e çdo kombi, në Evropë apo jashtë Evrope, ka përgjegjësitë e qeverisjes, përgjegjësitë e bërjes dhe zbatimit të ligjit, por… gjithnjë duke mbajtur një orë në dorë! Ora ecën shpejt për qeverinë dhe për qeverisjen e një kombi; për të tjerët ecën më ngadalë. Edhe me qeverinë tonë kështu ndodh. Njësoj si në një sallë operacioni; nëse do t’i mbushej mendja dikujt t’i shkruante Venecias, vallë do të linim pacientët pa oksigjen derisa të kthente përgjigje Venecia? Këto janë burokraci të shumta që e kanë afruar drejt krizës vetë BE-në dhe KiE-në, tashmë fenomen i njohur.
Vetë Demokracia, (jo Komisioni i Demokracisë) ka mekanizmat e vet zhbllokues sa herë krijohen të tilla pengesa. Mekanizmi i pakonkurrueshëm është sovraniteti i Parlamentit dhe vetë sovraniteti i shtetit. Në Kushtetutën e Republikës, Neni 2, përcaktohet shprehimisht:
Sovraniteti në Republikën e Shqipërisë i përket popullit.
Populli e ushtron sovranitetin nëpërmjet përfaqësuesve të tij ose drejtpërsëdrejti…
Mbi këtë ligj nuk ka asnjë komision, asnjë parlament tjetër, asnjë gjykatë tjetër. Këtu shuhen edhe dilemat se dikush nga jashtë apo brenda mund të imponojë vullnetin e tij.
-Po afrohen zgjedhjet.
-Qeveria e Shqipërisë ndodhet në punët për përsosjen e sistemit elektoral, për të cilin kanë kërkuar partitë politike, think-tanket në vend, kancelaritë e aleatëve SHBA dhe BE, etj. A duhet shpejtësi, apo duhet të dorëzojmë ‘sovranitet dhe shpejtësi’ para se të bëjmë kryerjen e punëve? Kjo nuk do të ishte as demokratike, as veneciane – besoj.
–Sa ndikim do të ketë opinioni i Venecies, që me gjasë ndikimi i tyre do të vijë pasi kodi të jetë rivotuar dhe hyrë në fuqi?
-Komisioni i Venecies nuk mund të vendosë sanksione ndaj shteteve përkatëse. Këtë të drejtë nuk e ka kurrë. Ai përbëhet nga ekspertë të pavarur, që po ua kërkove, të japin një këshillë. Mos e mendojmë se Komisioni është vetë Zoti. Përbëhet nga 60 shtete, që në fakt nuk janë vetëm evropiane, por edhe aziatike, amerikane dhe afrikane. Do të vijë një këshillim i Venecies pasi të jetë mbaruar punë me Kodin?, pyesni ju. Nuk e di, nëse do të ishte e nevojshme. Kodi Elektoral u përpilua dhe u miratua në Kuvend, në prani të përfaqësuesit të Këshillit të Evropës, me agrimentin e ambasadores së Shteteve të Bashkuara dhe në prezencë të përfaqësive të tjera diplomatike perëndimore… Të gjithë shprehën lavdërime për ligjin. Atëherë u dashka edhe një gjë nga ekspertët e pavarur të Komisionit të Venecies?… Po mirë, le të vijë. Tani ka mbaruar puna. Kështu funksionojnë shtetet në epokën e demokracisë.
