Një shëtitje nëpër Anglinë e Dickens, Mbretëreshës Victoria dhe revolucionit industrial në atë të Boris Johnson, pandemisë dhe Brexit
Kishte kaluar një kohë e gjatë që kur nuk vija në këto vende dhe e pranoj se ishte e vështirë për mua t’i njihja. Big Ben nuk ekzistonte ende dhe ndërtimi i Pallatit të Westminster vetëm sa kishte filluar. Askush nuk mund ta merrte me mend se kishte një timon në bregun e lumit. Fusha futbolli. Vetëm kur kalova Kullën e Londrës dhe Katedralen e Shën Palit u binda se ishte qyteti ku kam lindur dhe ku kalova tërë jetën time. Çfarë moderniteti, çfarë lavdërie! Të thuash që ka ndryshuar është nënvlerësim dhe ne po flasim për një periudhë jo më pak se 177 vjet.
Më lini të prezantohem. Unë jam Ebenezer Scrooge, protagonist i Karolës së Krishtlindjes së Charles Dickens dhe kam udhëtuar nga rezidenca ku jetojnë personazhet e romaneve klasike për të parë deri në çfarë mase është shkatërruar kryeqyteti anglez midis Brexit dhe pandemisë, i zhytur në kaos absolut, siç thonë gazetarët. Ishtë një shtëpi pleqsh luksoze, por pa internet e televizion, dhe lajmet mbërrinin me një vonesë të caktuar dhe paqartësi të konsiderueshme. Sherlock Holmes dhe kolegët e mi Oliver Twist dhe David Copperfield ishin shumë të kënaqur nga udhëtimi, për shkak të nostalgjisë, dhe ata bënë presion të fortë. Gjithashtu Huckleberry Finn, Madame Bovary, Raskolnikov, Xha Vanya, Anna (Karenina) dhe Kapiten Ahab. Por unë isha ai që u zgjodh, supozoj për arsyen e thjeshtë se janë Krishtlindje dhe unë jam protagonist i një prej historive më të famshme të Krishtlindjeve në histori. Unë ju tërheq vërejtjen se nuk dukem si asnjë prej tyre, por ju mund të vendosni fytyrat e disa prej aktorëve që më kanë përfaqësuar në filma, të tilla si George Scott, Patrick Stewart ose Jim Carrey.
Në rast se nuk e dini, e marr vesh, mesazhi i librit tim është se edhe djemtë më të ndyrë, koprrac dhe besnikë (kështu isha unë) mund të shpengojnë veten nëse arrat shtrëngohen mjaftueshëm, bëhen një person i mirë, i sjellshëm dhe bujar, dhe kuptoni se çfarë është shpirti i Krishtlindjes. Dhe misioni im është të zbuloj nëse ajo frymë ekziston në Londër sot, nëse mbretërojnë njerëz të mirë apo të këqij, sepse informacioni që na vjen është konfuz. Disa e konsiderojnë Brexit si një periudhë të errësirës së papërshkrueshme, të tjerët fillimin e një epoke të re të lavdishme. Disa thonë që murtaja (ose siç thoni ju tani, pandemia) nuk është aq e keqe, si një i ftohtë i thjeshtë që në fund të fundit vetëm i merr të moshuarit dhe ata që janë të paracaktuar në lagjen tjetër.
Të tjerët, se është një hekatomb autentike, menaxhimi i qeverisë ka bërë gjithçka edhe më keq dhe mjekët nuk e kanë sqaruar ende veten e tyre, veçanërisht me shfaqjen e llojit të ri. Dhe se kur ky virus të zhduket, do të vijnë të ndryshëm. Unë ende nuk kam filluar të shkruaj raportin tim, kam vetëm shënime të shkruara me dorë, por do t’ju tregoj se pesimizmi dhe katastrofizmi i shumë njerëzve me të cilët kam folur, ndoshta shumica, më duket e ekzagjeruar. Sikur ta dinin se si jetonim në 1843! Ju nuk mund ta imagjinoni atë! Pista, mbipopullimi, mungesa e higjienës, errësira, ndotja, varfëria… Ato ishin kohërat e revolucionit industrial, madje edhe fëmijët u shfrytëzuan në fabrika, të detyruar të punonin me orë nga lindja e diellit për disa qindarka. Spitalet ishin për të pasurit, dhe jo si tani (unë kam vizituar një njësi të kujdesit intensiv dhe nuk mund të besoja atë që po shihja).
Nëse do ishe i varfër dhe do të sëmureshe, do të ishe mirë. Por ne nuk kishim frikën e vdekjes që unë perceptoj sot. Vdekja ishte një siguri dhe jeta një shans që duhej shijuar ndërsa mundesh. Tani, vdekja duket një devijim dhe jeta duhet të zgjatet çfarëdo qoftë ajo, dieta dhe kirurgjia kozmetike, heqja dorë nga alkooli dhe kënaqësitë e tjera, vrasja e vetes gjatë ushtrimeve… Unë qesh me të madhe sa herë që njerëzit kalojnë pranë meje duke vrapuar me gjuhën jashtë. Dhe nuk po ju tregoj sa duhet të jem i kujdesshëm që biçikletat dhe skuterët të mos më kalojnë, unë nuk jam mësuar. Merrni parasysh se unë kam lindur në 1843, dhe vaksinimi i të varfërve u bë i detyrueshëm vetëm një dekadë më vonë, sepse të privilegjuarit hezitonin të paguanin një taksë të veçantë për ta mbuluar atë (taksa e të ardhurave filloi të zbatohej vetëm një vit para se të lindja unë, dhe ishte thjesht simbolike).
Tashmë ekzistonte një lëvizje kundër vaksinimit, mos mendoni se është e re shumë prindër morën një certifikatë në mënyrë që fëmijët e tyre të shkonin në shkollë pa u imunizuar, pavarësisht nga rreziku. Por nuk jam i vetmi që duhet të fërkoj sytë. Leopold Bloom është po aq i befasuar kur kthehet në Dublin, Jay Gatsby në arratisjet e tij në Nju Jork dhe Kont Drakula kur kalon pushimet në Transilvani, tani pjesë e BE-së. Më kanë thënë që hoteli im është mesatar, me tre yje (çfarëdo që të thotë kjo), por duket një pallat në krahasim me atë që ishte shtëpia ime, ose e Belle, të dashurës që më la kur zbuloi natyrën time të ligë ose ajo e familjes Cratchit (babai, Bob, punoi për mua dhe unë e vidha në maksimum, e pagova keq dhe e ftoha dhe nuk më interesonte që djali i tij Tim ishte me aftësi të kufizuara). Por çfarë luksi! Jam nxehtë natën dhe jemi në fund të dhjetorit.
Unë bëj një banjë të nxehtë kur më pëlqen, pa pasur nevojë të ngroh ujin në tenxhere. Unë nuk kam parë një mi të vetëm, dhe shiko se ishin mijëra … Ata më thonë se mjegulla është zhdukur plotësisht, sepse ishte shkaktuar nga tymi nga fabrikat dhe nuk ka më. E vërteta është se në kohën time shumë ditë nuk e patë atë që kishe dy këmbë nga hunda. E megjithatë kryetari i bashkisë do të vendosë taksa të tepruara në mënyrë që të ketë gjithnjë e më pak makina. Kur Charles Dickens më shpiku, autobusët dhe taksitë ishin vagonë me kuaj. Një vizitor nga e kaluara do të habitej nga numri i njerëzve mbi 60-vjeç në rrugë. Pastaj kishte disa tregje të shkëlqyeshëm, si ai në Leadenhall, dhe kam përshtypjen se produkti ishte më natyral, të gjithë “organikë”, frutat dhe perimet nuk ishin në format e përsosura të tanishme, por shijonin më mirë. Nga ana tjetër, peshqit dhe mishi nuk ishin aq të freskëta e mizat vërshonin rreth tyre.
Jam i habitur nga madhësia e “supermarketeve”, dhe gjërat që ata kanë (rroba, libra, ilaçe), megjithëse këto ditë kam gjetur shumë rafte bosh për shkak të bllokadës franceze të kamionëve në Kanalin Anglez. Shoh që Boris Johnson e Emmanuel Macron kanë grindjet e tyre, por Mbretëresha Victoria dhe Luis Felipe I gjithashtu i patën ato në mes të shekullit të 19-të. Ushqimi, po, nuk erdhi nga kontinenti, anglezët e furnizuan vetë (supozoj se Brexiters do të ishin shumë krenarë). Bob Cratchit, punonjësi që nuk paguhej kurrë, jetonte në Camden Town, atëherë periferi, por unë kisha një shtëpi dhe zyrë në Cornhill, zemra e Qytetit. Unë kam qenë në gjendje t’i vendos ato sepse ende qëndron kisha e Shën Michael, kullën e së cilës mund ta shihja nga dritarja, dhe gjithashtu pub-in tim të preferuar, George dhe Vulture; por atje ku unë jetoja e punoja tani ka rrokaqiej të mëdhenj të zyrave, bankave dhe apartamenteve luksoze, të ndriçuar natën edhe pse ato mbeten bosh në mungesë të blerësve e qiramarrësve. Më parë, disa familje ndanin një dhomë të vogël pa banjë e kuzhinë, tani shihet se ka shumë dhoma, e shumë mbeten të braktisura, në pronësi të fondeve të investimeve.
E gjithë lagjja është e panjohur. Nga rrugicat dhe cepat e vjetër, shumë pak kanë mbetur. Dhe këto ditë, për shkak të murtajës, duket si një qytet fantazmë, pa shpirt në rrugë, bare, dyqane dhe restorante të mbyllur, punonjësit që punojnë në shtëpi (duhet të jetë shumë i mërzitshëm). Në shëtitjet e mia në Londër kam shkuar për të parë stadiumin e mrekullueshëm të Tottenhamit, ekipin tim, unë jam bërë një tifoz i futbollit duke parë TV – nuk pushon kurrë të më habisë se si njerëzit mbajnë gojën dhe hundët e mbuluara me maska (nuk e di si mund të marrin frymë, nuk mund të jetë shumë i shëndetshëm), dhe ata largohen ose madje ndryshojnë trotuarin në mënyrë që të mos kalojnë askënd nga frika e mos e kapin atë. Dhe nuk mësohem që burrat e gratë e çdo moshe të flasin me zë të lartë me vete me kufje ose një kufje në vesh. Dhe sa të moshuar ka! Në ditët e mia, nëse keni arritur 65 vjeç e konsideronit veten me fat.
Që unë të mësoja të vlerësoja shpirtin e Krishtlindjes ishte e nevojshme që tre fantazma të më shfaqeshin, ajo që më tregoi se si ishte Krishtlindja e ngrohtë dhe e lumtur e fëmijërisë sime, ajo që më mësoi se si nipi im Fred dhe familja e tij e festuan atë në të tashmen dhe ai që më transportoi për në të ardhmen e më bëri flokët të më ngriheshin përpjetë kur pashë stafin të mbledhur në një varr që mbante emrin tim.
Ndoshta nuk do të dëmtonte nëse ata do të ktheheshin tani, për t’i vënë gjërat në perspektivë. Ndoshta Donald Trump (fryma e së kaluarës) dhe Boris Johnson (ai i së tashmes) dhe Brexit (ai i së ardhmes) janë ata fantazma. Londra e vitit 2020 është shumë më e pasur se ajo e vitit 1843, dhe qytetarët pafundësisht më të lirë (skllavëria sapo ishte shfuqizuar në perandori, gratë nuk kishin të drejtë vote), megjithëse ka vende ku qeveritë ndalojnë lëvizjen jashtë disa zonat dhe nuk ju lejojnë të dilni nga shtëpia natën, në mënyrë që virusi të mos përhapet (më duhet t’i tregoj mikut tim Zhan Valzhan, protagonist i Të Mjerët) Atëherë kishte disa të pasur dhe shumë, shumë njerëz të varfër. Tani të pasurit janë edhe më të pasur por të varfërit jetojnë pafundësisht më mirë, dhe me Brexit bashkatdhetarët e mi janë bërë racistë dhe e kanë me emigrantët.
Kishte filozofë në mesin e shekullit të XIX si Reverend Thomas Malthus i cili argumentoi se shumica e njerëzve ishin dembelë dhe të pamoralshëm, dhe se ishte e përshtatshme t’i linim të vdisnin nga uria ose sëmundja për të kontrolluar rritjen e popullsisë, do të tingëllojë e njohur. Në vend të kësaj, Marksi dhe Engelsi promovuan revolucionin e klasave punëtore dhe reformën shoqërore dhe politike. Thomas Paine ishte një vizionar që promovoi krijimin e shtetit të mirëqenies dhe ndihmë për pensionistët dhe të sëmurët, në të cilin punëdhënësit ishin përgjegjës për punëtorët e tyre dhe i trajtonin ata si qenie njerëzore.
Unë vetëm duhej të shihja taksitë fluturuese që thonë se do të jenë së shpejti, por Londra që unë kam rizbuluar më është dukur spektakolare, me të njëjtat boshllëqe që ekzistonin tashmë në kohën time, por u manifestuan në një mënyrë tjetër, më racizëm e ksenofobi se sa mendoja, me qytetarë që nuk janë plotësisht të vetëdijshëm për fatin e kohës në të cilën u është dashur të jetojnë, pa uri, apo luftë, apo skllavëri, me vaksina për të luftuar sëmundjet dhe spitalet për të gjithë, të paaftë të ndryshojnë zakonet e tyre për një herë (të tilla si festimi i Krishtlindjeve, verës, fundjavave në shtëpitë e dyta, ahengjeve) edhe nëse rrethanat janë të jashtëzakonshme. Dhe shumë e frikësuar nga vdekja. Ti nuk vdes kurrë. Provë jam unë, Ebenezer Scrooge, në shërbimin tënd të përjetshëm.
Rafael Ramos / Londër/ Burimi: Lavanguardia
