Nelson Mandela ishte 30 vjeç kur ‘aparteidi’ u bë ligj shtetëror në Afrikën e Jugut. Ishte viti 1948 dhe segregacioni racial i urryer, i frymëzuar nga ideologjia naziste, do të kishte shënuar pothuajse gjithë jetën e tij. Në vitin 1962 u arrestua me akuzën e sabotimit dhe u lirua nga burgu vetëm 27 vjet më vonë, nën presionin e një lëvizjeje të opinionit ndërkombëtar.
Pavarësisht kësaj, Mandela kurrë nuk kishte synime hakmarrjeje kundër vendit të tij. Si presidenti i parë i zgjedhur lirisht i Afrikës së Jugut, në vitin 1995, ai ndihmoi lindjen e një Komisioni për të Vërtetën dhe Pajtimin, i cili punoi me synimin për të rrëfyer gjithçka që kishte ndodhur në vitet e aparteidit. Ishte një kryevepër politike që lejoi Afrikën e Jugut të linte pas të kaluarën e saj të rëndë dhe të bëhej një nga vendet më të qytetëruara dhe më të përparuara në kontinentin afrikan. Atyre që e pyesnin arsyen e politikës së tij pajtuese, Mandela u përgjigjej:
“Nëse doni të bëni paqe me armikun tuaj, duhet të punoni me armikun tuaj. Vetëm në këtë mënyrë ai do të bëhet partneri juaj”.
1. Emri i vërtetë i Mandelës është Rolihlahla, që është ngatërrestari. Emri Nelson iu dha nga mësuesja e tij e shkollës, zonjusha Mdingane.
2. Ai ka pasur disa nofka. Në kohën e mosveprimit të tij ai ishte aq i zoti për t’u fshehur sa ishte aguliçe e zezë. Madiba është në vend të kësaj pseudonimi që i përket në përkatësinë e tij etnike, xhosa.
3. Ai ishte martuar tri herë. Ai kishte gjashtë fëmijë dhe njëzet nipër e mbesa.
4. Ka qenë në burg nga viti 1962 deri në vitin 1990. Gjatë këtyre 27 viteve lejohej të takohej vetëm me një person dhe të merrte vetëm një letër çdo gjashtë muaj. Dhe letrat shpesh bëheshin të palexueshme nga censura. Ai nuk u lejua as të merrte pjesë në varrimin e djalit të tij të madh Thembit, i cili humbi jetën në një aksident automobilistik.
5. Mandela lexoi shumë në burg. Por vendimtare ishte takimi me një poezi të William Ernest Henley që i dha forcë të mos dorëzohej. Quhet Invictus (në latinisht i mposhturi kurrë) dhe në katrainin e fundit lexon:
Sado i ngushtë të jetë kalimi,
Sa e mbushur me dënime jeta,
unë jam zot i fatit:
Unë jam kapiteni i shpirtit tim.
6. Më 9 maj 1994 ai u bë Presidenti i parë i zgjedhur në mënyrë demokratike i Republikës së Afrikës së Jugut. Ai ishte në detyrë për 5 vjet, më pas doli në pension, por jo para se të niste vendin drejt pajtimit. Keqardhja e tij e madhe? Siç e pranoi ai vetë dikur, nënvlerësoi virulencën e SIDA-s: sot përhapja e virusit HIV-AIDS në Afrikën e Jugut vlerësohet të jetë ndër më të lartat në botë.
7. Sheshe, statuja (përfshirë atë në sheshin e Parlamentit në Londër) dhe ditë përkujtimi, si 18 korriku në Afrikën e Jugut, iu kushtuan atij. Në vitin 2004, disa entomologë i kushtuan atij një specie të rrallë të merimangës afrikano-jugore, ‘stasimopus mandelai’.
8. Është ndoshta politikani që ka marrë më shumë çmime në botë. Rreth 250 çmime, duke përfshirë Çmimin Nobel për Paqen në 1993 dhe 50 gradë nderi.
9. Zakonet e tij spartane kanë bërë histori: zgjohet midis orës 4.30-5 të mëngjesit për të bërë një orë ushtrime, një mëngjes me tërshërë, fruta dhe qumësht në orën 6.30 dhe 12 ditë punë, pa ndërprerje, edhe në burg.
10. Ai ishte gjithashtu një kampion i të drejtave civile për homoseksualët dhe falë funksioneve të tij të mira, Afrika e Jugut në vitin 2006 u bë vendi i pestë në botë (dhe i pari në Afrikë) që miratoi martesat e të njëjtit seks.
