Qëndrimi gjithnjë e më armiqësor i Presidentit Erdogan ndaj NATO-s dhe parimeve demokratike nuk mund të mbetet më i pandëshkuar
Nga Simon Tisdall
Që Turqia është një “aleat strategjik jetik” i perëndimit është lloji i vërtetë mbi të cilin janë ngritur njerëz si Joe Biden dhe Jens Stoltenberg, sekretari i përgjithshëm i NATO-s. Po sikur sharra e vjetër të mos jetë më e vërtetë? Po sikur udhëheqësi i Turqisë, duke shfrytëzuar këtë nocion, të tradhtojë interesat perëndimore me pretendimin e partneritetit? A nuk duhet të trajtohet ai lider si një përgjegjësi, një kërcënim – madje edhe i përjashtuar si një armik?
Gjeografia nuk ndryshon. Turqia ka ndikim të rëndësishëm në udhëkryqin e Evropës, Azisë dhe Lindjes së Mesme. Megjithatë, politikat gjithnjë e më agresive, autoritare dhe skizmatike të ndjekura brenda dhe jashtë vendit gjatë dy dekadave nga sulltan-presidenti i saj kolerik kanë përmbysur supozimet e dashura prej kohësh. Besueshmëria dhe dobia e Turqisë si një aleat i besueshëm perëndimor është pothuajse në fund.
Ndërsa zgjedhjet më të rëndësishme turke në një brez po shkojnë drejt një kulmi febrile në maj, dhe ndërsa demokracitë perëndimore mendojnë për zgjedhje kritike në Ukrainë, mbi Rusinë e Vladimir Putinit dhe në Iran, Siri dhe Izrael-Palestinë, këto dilema përfundojnë në një bazë. Pyetja: a është koha të pranojmë se Recep Tayyip Erdoğan me dy fytyra nuk është mik i perëndimit – dhe ta ndëshkojmë atë në përputhje me rrethanat?
Bllokimi i Erdoganit i përpjekjes së Suedisë për t’u bashkuar me NATO-n është shembulli i fundit, flagrant i sjelljes armiqësore. Ai pretendon se Stokholmi strehon “terroristë” nga grupi militant kurd PKK (Partia e Punëtorëve të Kurdistanit). Në të vërtetë, vetoja e tij buron nga hakmarrja e tij e gjatë antikurde, e cila përfshin lëvizje ligjore për të mbyllur HDP (Partia Demokratike e Popullit), opozita kryesore e mbështetur nga kurdët, përpara zgjedhjeve. Mosmarrëveshja e NATO-s tani kërcënon të shpërthejë mes një valë djegiesh të Kuranit, protestave diplomatike dhe hakmarrjeve të dhunshme.
Erdogan po kërkon gjithashtu ekstradimin nga Suedia të refugjatëve politikë, veçanërisht Bülent Keneş, ish-kryeredaktor i gazetës Zaman, të cilin ai e akuzon për mbështetjen e një grushti të dështuar në vitin 2016. Taktikat frikësuese që synojnë gazetarët janë pjesë e një më të gjerë post-puçi përpiquni të mbytni debatin publik, të manipuloni kushtetutën, të nënshtroni gjyqtarët, të pastroni ushtrinë dhe shërbimin civil – dhe të forconi sundimin de facto të një njeriu.
Përdorimi i anëtarësimit të Turqisë në NATO për qëllime të brendshme politike është një lojë tipike e Erdoganit. Megjithatë, ajo gjithashtu pengon me dashje dëshirën legjitime të Suedisë (dhe Finlandës) për të forcuar mbrojtjen e tyre pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia, ndërkohë që minon përpjekjet e NATO-s për të treguar unitet dhe vendosmëri. Kjo nuk është aspak hera e parë që Erdogan favorizon Moskën në vend të partnerëve të NATO-s.
Erdogan kundërshton dhe anashkalon sanksionet në lidhje me Ukrainën. Tregtia e Turqisë me Rusinë u rrit me gati 200% në gjashtë muajt pas pushtimit, duke përfshirë importet më të larta të energjisë. Blerja e tij e sistemeve ruse të raketave tokë-ajër zemëroi Uashingtonin, i cili i sheh ato si një kërcënim për forcat e NATO-s. Qëndrimi i tij si ndërmjetës në Ukrainë e ndihmon Putinin të mbajë pretendimin se ai është i interesuar për paqen.
Planet e Erdoganit për të nisur një tjetër pushtim të armatosur në veri të Sirisë janë përballë përpjekjeve të udhëhequra nga SHBA për të mbështetur opozitën demokratike anti-Bashar al-Assad dhe për të shtypur terrorizmin islamik. Në realitet, inkursionet dhe pushtimet destabilizuese të territoreve kufitare të Sirisë dhe Irakut janë një tjetër zgjatim i luftës obsesive të Erdoganit ndaj kurdëve. Përafrimi i tij i mundshëm me Damaskun dëmton më tej politikën perëndimore të sigurisë.
Në çdo garë normale demokratike, paaftësia e tij do t’i kushtonte atij presidencën. Por Erdogan nuk bën normale
Nëse turpërimi i pështirë i Erdoganit ndaj Putinit, marrëveshja e dyfishtë mbi Ukrainën, tejkalimi i neo-osmanëve dhe agresioni i pandërprerë ndaj Greqisë, anëtare e NATO-s, nuk janë provë e mjaftueshme për keqbesim, atëherë merrni parasysh luftën tjetër të tij – mbi demokracinë e vendit të tij. Duke lënë mënjanë shkeljet e të drejtave të njeriut, Erdogan ka bërë një rrëmujë të madhe në ekonominë e Turqisë. Inflacioni është në 58%, standardet e jetesës janë në rënie. Më shumë se 70% e 18-25-vjeçarëve thonë se do të preferonin të jetonin diku tjetër.
Në çdo garë normale demokratike, një paaftësi e tillë do t’i kushtonte atij presidencën dhe shumicën parlamentare të partisë së tij AK (Drejtësia dhe Zhvillimi). Por Erdogan nuk bën normale. Javët e fundit, ai ka rritur pagën minimale kombëtare me 55%, ka ulur moshën e daljes në pension, ka rritur pagat e sektorit publik dhe ka zgjeruar programet e huave dhe faljes së borxheve. Është një përpjekje flagrante, e financuar nga shteti për të blerë vota.
Në të njëjtën kohë, Erdogan duket i vendosur për të eliminuar rivalët presidencialë. Lideri më i njohur i HDP-së, Selahattin Demirtaş, është tashmë në burg. Dhe nëse Erdogan ka rrugën e tij, së shpejti atij do t’i bashkohet Ekrem İmamoğlu, kryebashkiaku popullor i Stambollit dhe një dritë kryesore e opozitës kryesore CHP (Partia Popullore Republikane). İmamoğlu po apelon kundër një dënimi me burg të frymëzuar politikisht dhe përballet me një sërë akuzash shtesë të sajuara.
Ryshfetet elektorale dhe gryka politike, të pakundërshtuara nga mediat e kontrolluara nga shteti dhe të errësuar nga një klimë frike, tregojnë për një fitore tjetër të Erdoganit. Gjashtë parti opozitare, të bashkuara në një grupim të ri të Aleancës Kombëtare, lëshuan një manifest javën e kaluar duke u zotuar, ndër shumë gjëra të tjera, të frenojnë kompetencat presidenciale. Por ata ende nuk kanë rënë dakord për një standard-bartës – dhe pa HDP, sondazhet sugjerojnë, ata nuk do të fitojnë një shumicë parlamentare.
Burimi: theguardian.com/ Përgatiti për botim: L.Veizi
