Historia e NATO-s/ Qëllimi i aleancës: të mbante amerikanët brenda, rusët jashtë dhe…

113 563 lexime

124,178FansaPëlqeje

Udhëzues praktik dhe i shpejtë për të kuptuar se çfarë është NATO dhe çfarë do të thotë të jesh pjesë e saj.

 

Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut, e njohur ndryshe si NATO. Ose, në frëngjisht, Organizata du Traité de l’Atlantique Nord, ose OTAN. Këto akronime dhe akronimet e tyre përkatëse tregojnë aleancën që lidh fatin e Evropës me atë të SHBA-së. Ai është rikthyer të flasë për këtë këto ditë, sepse më 4 prill 2023 Finlanda u bë vendi i 31-të anëtar, duke përmbyllur një proces që filloi pas pushtimit rus të Ukrainës dhe duke i dhënë fund një periudhe të gjatë neutraliteti. Por kur dhe pse lindi kjo organizatë? Dhe pse, me krizën ruso-ukrainase, ajo është kthyer në qendër të vëmendjes dhe polemikave? Këtu janë disa elementë që duhen marrë parasysh për të mësuar më shumë.

 

Lindja e NATO-s

4 Prill 1949: kjo është dita në të cilën në Uashington (Shtetet e Bashkuara të Amerikës) u nënshkrua “Pakti Atlantik”, traktati mbrojtës për themelimin e NATO-s. Ai u nënshkrua nga përfaqësues të 12 vendeve: Belgjika, Kanadaja, Danimarka, Franca, Islanda, Italia, Luksemburgu, Norvegjia, Holanda, Portugalia, Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara.

Konteksti ishte ai i Luftës së Ftohtë, i dominuar nga dy blloqe të mëdha kundërshtare: ai lindor i formuar nga Bashkimi Sovjetik dhe shtetet e tij satelite, dhe ai perëndimor, i udhëhequr nga Shtetet e Bashkuara dhe që përfshinte vendet që nënshkruan marrëveshjen. Më pas, duke filluar nga viti 1953, ata zgjodhën si stemë një trëndafil ere me katër vija, një për çdo pikë kardinal, që simbolizonte rrugët ideale drejt paqes (të gjitha në një sfond blu, një aludim për Oqeanin Atlantik, emblemë e bashkimit midis Amerika dhe Evropa).

 

Arsyet e ndërhyrjes së NATO-s

Nevoja për ndërhyrje ushtarake përcaktohet nga neni 5 i traktatit, në lidhje me sulmet e mundshme ndaj vendeve anëtare nga palët e treta. Në mënyrë të veçantë, ai përcakton se: “Palët bien dakord që një sulm i armatosur kundër një ose më shumë prej tyre në Evropë ose Amerikën e Veriut do të konsiderohet si një sulm i drejtpërdrejtë kundër të gjitha palëve, dhe […] secila prej tyre, në vetvete. -mbrojtja […], do të ndihmojë palën ose palët e sulmuara në këtë mënyrë, duke ndërmarrë menjëherë […] veprime të tilla që e sheh të nevojshme, duke përfshirë përdorimin e forcës së armatosur”. Neni 6 ofron specifikime të mëtejshme, i cili gjithashtu identifikon si “sulm” veprimet e kryera në dëm të anijeve dhe avionëve të vendeve anëtare në zonat që u përkasin.

 

Qëllimet e NATO-s

“Qëllimi i NATO-s është të mbajë amerikanët brenda, rusët jashtë dhe gjermanët nën të,” tha Sekretari i Përgjithshëm Hastings Lionel Ismay (britanik), në detyrë nga 1954 deri në 1957. Në fund të Luftës së Dytë Botërore, SHBA-të donin të të sigurojë një prani ushtarake në arenën evropiane, në një çelës anti-rus, duke kontrolluar Gjermaninë përgjegjëse për konfliktin (dhe që nga viti 1949 e ndarë në Gjermaninë Perëndimore dhe Lindore).

U vendos që, për të siguruar paqen dhe për të shmangur një konflikt bërthamor, Shtetet Anëtare do të bashkëpunonin politikisht, ekonomikisht dhe ushtarakisht, duke pritur bazat në territorin e tyre. Blloku sovjetik iu përgjigj marrëveshjes me Paktin e Varshavës (1955), me synime të ngjashme, por të kundërta.

 

Selia, struktura dhe Shtetet Anëtare

Selia e NATO-s ndodhet në Bruksel dhe organi kryesor i saj është Këshilli i Atlantikut të Veriut, në të cilin çdo shtet përfaqësohet në mënyrë të barabartë, i kryesuar nga një sekretar i përgjithshëm. Ky organ është i rrethuar nga Komiteti Ushtarak, i cili përfshin gjeneralë nga vende të ndryshme dhe organe të tjera operacionale dytësore.

NATO ka 31 shtete anëtare, duke përfshirë Finlandën e cila u bashkua me NATO-n të martën më 4 prill 2023. Në fakt, gjatë viteve të 12 themeluesve u janë bashkuar: Greqia dhe Turqia (1952), Gjermania Perëndimore (1955, Gjermania e ribashkuar që nga viti 1990), Spanja (1982), Polonia, Republika Çeke dhe Hungaria (1999), Bullgaria, Estonia, Letonia, Lituania, Rumania, Sllovakia dhe Sllovenia (2004), Shqipëria dhe Kroacia (2009), Mali i Zi (2017), Maqedonia e Veriut (2020).

Lexo edhe :  Cili është qëndrimi i partive joserbe për Qeverinë e ardhshme të Kosovës?

 

Si të anëtarësoheni në NATO (dhe si të largoheni)

Neni 10 përcakton procedurat për anëtarësimin në NATO: “Anëtarët mund të ftojnë, me pëlqimin e tyre unanim, çdo shtet tjetër evropian që është në gjendje të përmbushë parimet e këtij traktati dhe të kontribuojë në sigurinë e zonës së Atlantikut të Veriut [… Çdo Shteti i ftuar mund të bëhet anëtar […] duke depozituar aktin e tij të aderimit”. Me fjalë të tjera, në NATO hyn vetëm me ftesë (ku është një vend evropian) dhe në çdo rast me miratimin e të gjithë anëtarëve.

Në vend të kësaj, neni 13 garanton se, duke i paraqitur një njoftim specifik qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës, “një parti mund të pushojë së qeni anëtare” (ose të largohet prej saj), por deri më tani askush nuk ka ndërmarrë hapa për ta bërë këtë.

 

Pse NATO e tremb Putinin?

Tensionet midis Rusisë dhe NATO-s nuk janë asgjë e re: tashmë në vitet 1990 qeveria ruse kërkoi një marrëveshje verbale (asnjëherë e zyrtarizuar) mbi bazën e së cilës, duke dhënë pëlqimin për ribashkimin e Gjermanisë (1990), BRSS (dhe rrjedhimisht Rusisë). Federata, “trashëgimtari” i saj) do të kishte pasur sigurinë se asnjë vend i Evropës Lindore afër territorit të saj nuk do të ishte ftuar të bashkohej me të. Kjo nuk ndodhi dhe Putin e shfrytëzoi rastin duke përdorur si argument propagandistik thashethemet për një anëtarësim të mundshëm në Paktin Atlantik të Ukrainës fqinje dhe ish-sovjetike.

 

Anët e errëta

Pas shpërbërjes së BRSS (1991), shumë filluan ta konsiderojnë NATO-n të vjetëruar. Ky opinion ka gjetur energji të re në mijëvjeçarin e tretë, me shfaqjen e strukturave gjeopolitike të paprecedentë, në një botë të globalizuar. Megjithatë, më parë, organizata kishte shkaktuar tashmë polemika për disa nga “anët e errëta” të saj, të lidhura me faktin se në mes të Luftës së Ftohtë, në bashkëpunim me CIA-n, ajo shpesh lëvizte në terrenin e klandestinitetit, frenojnë dhe bojkotojnë në mënyra të ndryshme përhapjen e kërkesave komuniste në Evropë.

 

Burimi: focus.it/ Nga Matteo Liberti/ Përgatiti për botim: L.Veizi

 

 

Antarërimi/ Shqipëria në NATO

Anëtarësimi i Shqipërisë në NATO, më 1 prill 2009, është pa dyshim një ndër ngjarjet më të rëndësishme për të gjithë kombin shqiptar. Aktualisht Shqipëria e sheh sigurinë e saj pazgjidhshmërisht të lidhur me sigurinë e territorit që mbulojnë prerogativat e Traktatit të Atlantikut të Veriut. Nisur nga roli themelor i NATO-s në sigurinë e përbashkët të territorit aleat, Shqipëria mbështet aktivisht unitetin e Aleancës dhe rëndësinë thelbësore të lidhjes Transatlantike, në mënyrë që NATO të mbetet kolonë stabiliteti për gjeneratat e ardhshme. Ndërsa përballemi me një gamë më të gjerë kërcënimesh, mjaft më komplekse e më të ndërlikuara sesa në të kaluarën, Aleanca Atlantike vazhdon të përbëjë gurin e themelit të sigurisë së përbashkët të vendeve të saj anëtare. Kështu, agresioni ushtarak i Rusisë në Ukrainë, i cili përbën dhe krizën më të madhe të sigurisë në Evropë që prej dekadash, po shoqërohen me sulme të natyrës hibride dhe kibernetike, si edhe me një propagandë të intensifikuar kundër vlerave thelbësore të Aleancës Atlantike. Atyre i shtohen kërcënimet e shtuara të terrorizmit si dhe paqëndrueshmëria në Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut, e cila ushqen fluksin e emigracionit në shkallë të gjerë drejt Evropës dhe gjithashtu frymëzon më tej aktivitetet terroriste dhe ekstremizmin e dhunshëm.

Të fundit

Dhunoi shefin e Financave, shkarkohet drejtoresha e spitalit të Dibrës, Irini Shehu

Shkarkohet nga detyra e drejtoreshës së Spitalit Rajonal të Dibrës, Irini Shehu pasi goditi me shishe shefin e financave...

BE nis programin mbështetës prej 7.2 milionë eurosh për integrimin e Shqipërisë

Përmes ekspertizës së ekspertëve vendas dhe ndërkombëtarë, BE-ja do të ndihmojë Shqipërinë në koordinimin e procesit të negociatave dhe harmonizimin e legjislacionit kombëtar me...

I dënuar me 22 vite burg për vrasje, GJKKO rrëzon ankimin e Altin Kodrës

GJKKO ka rrëzuar ankimin e Altin Kodrës për nxjerrjen nga Regjimi i Posaçëm për 1 vit, i dënuar me 22 vite burg për vrasje. GJKKO ka rrëzuar ankimin e...

U la jashtë Francës për ndeshjet e nëntorit, Deschamps flet mbi situatën e Mbappe

Trajneri i Francës, Didier Deschamps gjatë një konference për shtyp sqaroi pozicionin e Kylian Mbappe, duke përsëritur se lidershipi i tij nuk është vënë kurrë...

14 shtete padisin Musk dhe Trump: Roli i miliarderit është jokushtetues

Një grup prej 14 shtetesh paditën Elon Musk dhe presidentin amerikan Donald Trump të enjten, duke pretenduar se autoriteti i dhënë miliarderit të teknologjisë...

Lajme të tjera

Web TV