Në 25 prill të vitit 1983 shtypi zyrtar në Bashkimin Sovjetik publikon një letër që udhëheqësi rus Juri Andropov i shkroi Samanta Smith,- një vajzë amerikane e klasës së pestë nga qyteti i Mançesterit në shtetin e Meinit, – duke e ftuar atë të vizitonte vendin e tij, Bashkimin Sovjetik.
Konteksti historik
Kur Juri Andropov pasoi Leonid Brezhnjev si udhëheqës i Bashkimit Sovjetik në nëntor 1982, gazetat dhe revistat kryesore perëndimore botuan shumë fotografi dhe artikuj në faqet e para për të. Pjesa më e madhe e mbulimit ishte negative ku ai prirej të jepte një perceptim të një kërcënimi të ri për stabilitetin e botës perëndimore. Andropov kishte qenë ambasador sovjetik në Hungari gjatë Revolucionit Hungarez të vitit 1956, i cili u shtyp nga Ushtria Sovjetike, dhe Kryetar i KGB-së nga viti 1967 deri në 1982; gjatë mandatit të tij, ai ishte i njohur në Perëndim për shtypjen e Pranverës së Pragës dhe shtypjen brutale të disidentëve, si Andrei Sakharov dhe Aleksandër Solzhenicin.
Andropov e filloi mandatin e tij si Sekretar i Parë duke forcuar fuqitë e KGB-së dhe duke shtypur disidentët. Sipas Vasili Mitrokhin, Andropov e shihte luftën për të drejtat e njeriut si pjesë të një komploti të gjerë imperialist për të minuar themelet e shtetit Sovjetik. Shumë tensione ndërkombëtare rrethuan përpjekjet sovjetike dhe amerikane për të zhvilluar armë të afta për t’u lëshuar nga satelitët në orbitë. Të dyja qeveritë kishin programe të gjera kërkimi dhe zhvillimi për të zhvilluar një teknologji të tillë. Megjithatë, të dy kombet ishin nën presion në rritje për të shpërbërë projektin. Në Shtetet e Bashkuara, Presidenti Ronald Reagan u vu nën presionin e një lobi të shkencëtarëve dhe ekspertëve amerikanë të armëve, ndërsa në Bashkimin Sovjetik qeveria lëshoi një deklaratë ku thuhej: “Të parandalosh militarizimin e hapësirës është një nga detyrat më urgjente me të cilat përballet njerëzimi.”
Në atë kohë, protesta të mëdha anti-bërthamore po zhvilloheshin në të gjithë Evropën dhe Amerikën e Veriut, në mes të të cilave shfaqja e 20 nëntorit 1983 e dramatizimit pas luftës bërthamore të ABC-së, “The Day After”, u bë një nga ngjarjet më të pritura mediatike të dekada.
Dy superfuqitë në këtë pikë kishin braktisur strategjinë e tyre të detentimit dhe në përgjigje të vendosjes së raketave të lundrimit dhe Pershing II nga Reagan në Evropë, Bashkimi Sovjetik vendosi SS-20-të e tij. Lufta Sovjeto-Afgane 1979–1989 ishte gjithashtu në vitin e tretë. Në këtë atmosferë, më 22 nëntor 1982, revista Time botoi në kopertinë një numër me Andropov.
Kur Smith pa edicionin, ajo e pyeti nënën e saj: “Nëse njerëzit kanë kaq frikë prej tij, pse dikush nuk shkruan një letër duke e pyetur nëse ai dëshiron të ketë një luftë apo jo?” Nëna e saj u përgjigj: “Pse jo?”
Letra e Samanta Smith
Në dhjetor 1982, ajo i dërgoi letrën e mëposhtme Sekretarit të Përgjithshëm të Komitetit Qendror të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik.
I nderuar zoti Andropov,
Emri im është Samanta Smith. Unë jam 10 vjeç. Urime për punën tuaj të re. Unë kam qenë i shqetësuar për futjen e Rusisë dhe Shteteve të Bashkuara në një luftë bërthamore. Do të votoni për të pasur luftë apo jo? Nëse nuk jeni ju lutem më tregoni se si do të ndihmoni që të mos ketë luftë. Kësaj pyetje nuk keni pse t’i përgjigjeni, por do të doja nëse do ta kishit. Pse doni të pushtoni botën ose të paktën vendin tonë? Zoti e krijoi botën që ne ta ndajmë dhe të kujdesemi për të. Jo për të luftuar ose për të pasur një grup njerëzish që i zotëron të gjitha. Të lutem, le të bëjmë atë që ai dëshiron dhe le të jenë të gjithë të lumtur gjithashtu.
Samantha Smith
Përgjigja
Udhëheqësi sovjetik u përgjigj disa muaj më vonë. Përgjigja e tij ishte shkruar në Rusisht, e shoqëruar me një përkthim në anglisht, më poshtë.
E dashur Samanta,
Mora letrën tuaj, e cila është si shumë të tjera që më kanë mbërritur kohët e fundit nga vendi juaj dhe nga vende të tjera të botës.
Më duket – mund ta them nga letra juaj – se ju jeni një vajzë e guximshme dhe e ndershme, që i ngjan Beki-t, mikut të Tom Sojer në librin e famshëm të bashkatdhetarit tuaj Mark Tuein. Ky libër është i njohur dhe i dashur në vendin tonë nga të gjithë djemtë dhe vajzat.
Ju shkruani se jeni në ankth nëse do të ketë një luftë bërthamore mes dy vendeve tona. Dhe ju pyesni, a po bëjmë ndonjë gjë që të mos shpërthejë lufta.
Pyetja juaj është më e rëndësishmja nga ato që mund të bëjë çdo njeri që mendon. Unë do t’ju përgjigjem seriozisht dhe sinqerisht.
Po, Samanta, ne në Bashkimin Sovjetik po përpiqemi të bëjmë gjithçka që të mos ketë luftë në Tokë. Kjo është ajo që dëshiron çdo burrë sovjetik. Kështu na mësoi themeluesi i madh i shtetit tonë, Vladimir Lenini.
Populli Sovjetik e di mirë se çfarë gjëje e tmerrshme është lufta. Dyzet e dy vjet më parë, Gjermania naziste, e cila u përpoq për epërsi mbi të gjithë botën, sulmoi vendin tonë, dogji dhe shkatërroi mijëra qytete dhe fshatra tona, vrau miliona burra, gra dhe fëmijë sovjetikë.
Në atë luftë, e cila përfundoi me fitoren tonë, ne ishim në aleancë me Shtetet e Bashkuara: së bashku luftuam për çlirimin e shumë njerëzve nga pushtuesit nazistë. Shpresoj se ju e dini për këtë nga mësimet tuaja të historisë në shkollë. Dhe sot ne duam shumë të jetojmë në paqe, të tregtojmë dhe bashkëpunojmë me të gjithë fqinjët tanë në këtë tokë – me ata që janë larg dhe ata afër. Dhe sigurisht me një vend kaq të madh si Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Në Amerikë dhe në vendin tonë ka armë bërthamore – armë të tmerrshme që mund të vrasin miliona njerëz në një çast. Por ne nuk duam që ato të përdoren ndonjëherë. Kjo është pikërisht arsyeja pse Bashkimi Sovjetik deklaroi solemnisht në të gjithë botën se nuk do të përdorte kurrë armë bërthamore më parë kundër ndonjë vendi. Në përgjithësi ne propozojmë që të ndërpritet prodhimi i mëtejshëm i tyre dhe të vazhdohet me heqjen e të gjitha rezervave në Tokë.
Më duket se kjo është një përgjigje e mjaftueshme për pyetjen tuaj të dytë: ‘Pse doni të bëni luftë kundër gjithë botës ose të paktën Shteteve të Bashkuara?’ Ne nuk duam asgjë të tillë. Askush në vendin tonë – as punëtorët, fshatarët, shkrimtarët, as mjekët, as të rriturit, as fëmijët, as anëtarët e qeverisë – nuk duan një luftë të madhe apo të “vogël”.
Ne duam paqe – ka diçka me të cilën jemi të zënë: rritja e grurit, ndërtimi dhe shpikja, shkrimi i librave dhe fluturimi në hapësirë. Ne duam paqe për veten dhe për të gjithë popujt e planetit. Për fëmijët tanë dhe për ty, Samantha.
Ju ftoj, nëse ju lejojnë prindërit, të vini në vendin tonë, koha më e mirë është kjo verë. Do të mësoni për vendin tonë, do të takoheni me bashkëkohësit tuaj, do të vizitoni një kamp ndërkombëtar për fëmijë – Artek – në det. Dhe shikoni vetë: në Bashkimin Sovjetik, të gjithë janë për paqen dhe miqësinë mes popujve.
Ju falënderoj për letrën tuaj. Ju uroj gjithë të mirat në jetën tuaj të re.
Andropov
Pranimi i ftesës
Asokohe, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik ishin armiq të Luftës së Ftohtë. Presidenti Ronald Reagan, një antikomunist i flaktë, e kishte quajtur Bashkimin Sovjetik si “perandori të së keqes”, dhe bëri thirrje për një rritje masive të shpenzimeve të mbrojtjes, për të përballur kërcënimin e perceptuar sovjetik.
Samanta Smith, e lindur më 29 qershor 1972, e pranoi ftesën e Andropov dhe shkoi në Bashkimin Sovjetik me prindërit e saj për një vizitë. Smith tërhoqi vëmendjen e gjerë të mediave në të dy vendet si “Ambasador i Vullnetit të Mirë”, duke u bërë i njohur si Ambasadori më i Ri i Amerikës dhe më pas duke marrë pjesë në aktivitetet paqebërëse në Japoni. Me ndihmën e babait të saj, Arturit (akademik), ajo shkroi një libër të titulluar “Udhëtim në Bashkimin Sovjetik”, i cili përshkruante vizitën e saj në vend. Ajo më vonë u bë një aktore fëmijë, duke organizuar një speciale të orientuar nga fëmijët në zgjedhjet presidenciale të Shteteve të Bashkuara të vitit 1984 për Disney Channel dhe duke luajtur një rol bashkë-protar në serialin televiziv Lime Street.
Aksidenti i Samantës
Në shkurtin e 1984-ës, Yuri Andropov vdiq nga hemoragji në veshka, dhe u pasua në detyrë nga Konstantin Çernenko.
Një vit më pas, në gusht 1985, Samantha Smith vdiq së bashku me të atin në një aksident ajror, në moshën 13 vjeçare. Smith vdiq më 25 gusht 1985, në bordin e fluturimit 1808 të Bar Harbor Airlines, i cili u rrëzua pranë pistës të aeroportit komunal Auburn/Lewiston në Maine.
Avioni i udhëtarëve Beechcraft 99 goditi disa pemë larg pistës dhe u rrëzua, duke vrarë të gjashtë pasagjerët dhe dy anëtarët e ekuipazhit në bord. Shumë spekulime në lidhje me shkakun e aksidentit qarkulluan më pas. Akuzat për lojë të pisët qarkulluan gjerësisht në Bashkimin Sovjetik. Një hetim u ndërmor në Shtetet e Bashkuara dhe raporti zyrtar – i cili nuk tregoi prova të lojës së pistë – u bë publik. Raporti tha se avioni u rrëzua një milje në jug-perëndim të aeroportit në orën 22:05, dhe arriti në përfundimin se “këndi relativisht i pjerrët i rrugës së fluturimit dhe qëndrimi (orientimi i avionit në lidhje me horizontin, drejtimi i lëvizja etj.) dhe shpejtësia e aeroplanit në përplasje në tokë i pengoi pasagjerët të mbijetonin nga aksidenti.” Raporti thoshte se ishte një natë me shi, që pilotët që drejtonin avionin ishin të papërvojë.
Rreth 1,000 njerëz morën pjesë në funeralin e Smith në Augusta, Maine, dhe ajo u lavdërua në Moskë si një kampione e paqes. Të pranishmit përfshinin Robert Wagner dhe Vladimir Kulagin të Ambasadës Sovjetike në Uashington, D.C., të cilët lexuan një mesazh personal ngushëllimi nga Mikhail Gorbaçov.
Përgatiti për botim: L.Veizi
