“Covid-19 nuk ishte epidemia e parë që shkaktoi shumë telashe në botë dhe nuk do të jetë as e fundit. Kjo është arsyeja pse ne duhet të përgatitemi”. Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) përpiloi një listë të ‘sëmundjeve prioritare’ që mund të shkaktojnë pandeminë e radhës në të ardhmen. Shumica e sëmundjeve në atë listë janë tashmë të njohura për ne si Ebola, SARS, Zika dhe të ngjashme, por sëmundja e fundit në atë listë ka emrin e tmerrshëm ‘Sëmundja X’. Termi ‘Sëmundja X’ përdoret nga OBSH për të rezervuar një vend në listë për një sëmundje ende të panjohur për shkencën mjekësore që do të shkaktojë infeksione te njerëzit. Meqenëse shkaku i sëmundjes, disa viruse, baktere, kërpudha ose diçka tjetër do të jetë ende i panjohur, ndoshta nuk do të ketë vaksina apo ilaçe në dispozicion.
Skenari i frikshëm
“Ky nuk është film fantashkencë. Ky është një skenar për të cilin duhet të përgatitemi. Është Sëmundja X”, tha Dr. Richard Hatchet i Koalicionit për Inovacionet e Përgatitjes Epidemike (CEPI). CEPI u themelua në fillim të vitit 2017 nga qeveritë e Norvegjisë dhe Indisë, Fondacioni Bill & Melinda Gates, Wellcome Trust dhe Forumi Ekonomik Botëror dhe përfaqëson një partneritet midis organizatave publike, private, filantropike dhe civile. Misioni i CEPI është të financojë dhe koordinojë zhvillimin e vaksinave për të mbrojtur botën nga epidemitë e ardhshme. Një nga mënyrat në të cilat CEPI synon ta bëjë këtë është duke mbështetur zhvillimin e ‘teknologjive të platformës’ që do të përshpejtojnë prodhimin e vaksinave kundër patogjenëve të rinj dhe të panjohur, siç është ‘Sëmundja X’ e parashikuar. Sa i përket vetë termit ‘Sëmundja X’, ai u krijua nga Organizata Botërore e Shëndetësisë në vitin 2018. Duke përfshirë ‘Sëmundjen X’ në listën e sëmundjeve prioritare, OBSH paralajmëron për rrezikun që paraqesin disa patogjenë të rinj, ende të panjohur. “Por imagjinoni sikur të shfaqej një virus që nuk e kemi parë kurrë më parë dhe për të cilin nuk ka kurë dhe që mund të kërcënojë mijëra, ndoshta edhe miliona njerëz në mbarë botën. Përveç jetëve të të vuajturve, imagjinoni se çfarë efekti do të kishte kjo në ekonominë botërore?”, pyeti Dr Hatchet në artikull. Por nuk u desh shumë për të imagjinuar. Një vit më vonë, kur Covid-19 filloi të përhapet në Kinë, bota dëshmoi një pandemi vdekjeprurëse të shkaktuar nga virusi i ri.
“Sëmundja X”.
“Nuk është ekzagjerim të thuhet se ekziston mundësia që ‘Sëmundja X’ të shfaqet shumë shpejt,” tha Dr. Pranab Chatterjee, një studiues në Departamentin e Shëndetit Ndërkombëtar në Shkollën e Shëndetit Publik Johns Hopkins Bloomberg në Baltimore. “Vala e fundit e gripit të shpendëve H5N1 në Kamboxhia është vetëm një shembull,” shtoi Chatterjee. Disa ekspertë të shëndetit publik besojnë se ‘Sëmundja X’ e ardhshme do të jetë zoonotike, që do të thotë se do të ketë origjinën nga kafshët e egra ose shtëpiake dhe më pas do të përhapet te njerëzit. Ebola, HIV/AIDS dhe covid-19 ishin sëmundje zoonotike. Megjithatë, ka burime të tjera të sëmundjes, dhe një prej tyre mund të jetë bioterrorizmi në të ardhmen. “Ne nuk po injorojmë mundësinë e një patogjeni të prodhuar”, thanë autorët e artikullit të botuar në vitin 2021 në revistën “Infection Control & Hospital Epidemiology”. “Përhapja e këtyre patogjenëve, qoftë nga aksidente aksidentale në laboratorë, qoftë nga lëshimi i qëllimshëm i tyre, mund të shkaktojë ‘Sëmundjen X’ dhe të ketë pasoja katastrofike”, shtuan ata. Disa nga sëmundjet prioritare në listën e OBSH-së janë virusi Marburg, ethet hemorragjike Krime-Kongo, Nipah dhe henipaviruse të tjerë, ethet e Rift Valley dhe MERS. Për të parandaluar ose luftuar kundër ‘Sëmundjes X’ të imagjinuar, ekspertët mjekësorë po bëjnë thirrje me zë të lartë për rritjen e investimeve në mbikëqyrjen dhe kërkimin e viruseve me potencial pandemik. “Covid-19 nuk ishte epidemia e parë që shkaktoi shumë telashe në botë dhe nuk do të jetë e fundit”, shkruan autorët e artikullit në revistën Infection Control & Hospital Epidemiology. “Kjo është arsyeja pse ne duhet të përgatitemi për shpërthimin e pandemisë së ardhshme sa më shpejt të jetë e mundur.”
