Intervistë me profesor Tariq Dana
Tariq Dana: “Zgjidhja me dy shtete është shfaqur gradualisht si një iluzion. Alternativa e vetme e vlefshme për një paqe të drejtë përfshin çmontimin themelor të ideologjisë sioniste që qëndron në themel të shtetit izraelit, pasi është shkaku kryesor i konfliktit”.
Nga Davide Falcioni
“Versioni i Izraelit i aparteidit është më i keq se ai që përjetuan zezakët në Afrikën e Jugut.” Për më tepër, më shumë se dy milionë palestinezë që jetojnë në Rripin e Gazës vuajnë “shkelje serioze të të drejtave të tyre themelore të njeriut nga Izraeli, duke përfshirë të drejtën për lëvizje, akses në kujdesin shëndetësor dhe importin e mallrave thelbësore”. Ndarja e miliona njerëzve mbi baza etnike – në atë që historiani izraelit Ilan Pappe e quajti “Burgu më i madh në Tokë”, ka gjeneruar varfëri ekstreme dhe margjinalizim social. “Nuk është për t’u habitur që rezistenca u shfaq dhe u zhvillua si një përgjigje ndaj këtyre rrethanave çnjerëzore të jetesës.” Kështu tha në një intervistë për Fanpage.it, profesor Tariq Dana, profesor i “Studimeve të konfliktit dhe humanitare” në Institutin e Dohas për Studime Pasuniversitare dhe autor i studimeve të shumta mbi kolonializmin e kolonëve izraelitë në Palestinë. Me të, ne gjurmuam origjinën e konfliktit të ri midis Izraelit dhe palestinezëve që shpërtheu pas sulmit të Hamasit të shtunën e kaluar.
Cilat janë arsyet historike që shkaktuan këtë luftë midis Izraelit dhe Hamasit?
Rrënjët historike të këtij konflikti mund të gjurmohen në krijimin e dhunshëm të Izraelit, i cili përfshinte spastrimin etnik dhe zhvendosjen e palestinezëve nga qytetet dhe fshatrat e tyre. Pas Nakba palestineze të vitit 1948, një pjesë e konsiderueshme e palestinezëve u detyruan të hyjnë në Rripin e Gazës, ku tani përbëjnë afërsisht 70% të popullsisë. Që nga pushtimi i rajonit në vitin 1967, Gaza i është nënshtruar një trajtimi të ashpër të vazhdueshëm, veçanërisht gjatë intifadave palestineze në fund të viteve 1980 dhe fillim të viteve 2000. Në historinë më të re, situata është përkeqësuar nga një bllokadë izraelite në Gaza që filloi në vitin 2007. Kjo e ka kthyer Gazën në atë që shpesh quhet burgu më i madh në ajër të hapur në botë, duke mbyllur rreth 2 milionë palestinezë pas kufijve tokësorë dhe det. dhe ajrit, si dhe nën syrin vigjilent të bazave ushtarake izraelite dhe infrastrukturës së sigurisë së teknologjisë së lartë të Izraelit. Banorët e Gazës përballen me shkelje serioze të të drejtave të tyre themelore të njeriut, duke përfshirë të drejtën për lëvizje, akses në kujdesin shëndetësor dhe importin e mallrave thelbësore. Si rezultat, zona ka përjetuar varfëri ekstreme dhe margjinalizim social. Duke pasur parasysh këto rrethana çnjerëzore, nuk është për t’u habitur që rezistenca është shfaqur dhe zhvilluar si përgjigje.
Pse mendoni se Hamasi vendosi të nisë një sulm tani?
Vendimi i Hamasit për të nisur një sulm në këtë kohë të caktuar është shumëfaktorial dhe i rrënjosur në një rrjet kompleks faktorësh. Nga njëra anë, masa mund të shihet si një reagim ndaj nënshtrimit të vazhdueshëm dhe trajtimit të ashpër dhe çnjerëzor të shkaktuar ndaj palestinezëve nga politikat izraelite. Megjithatë, është e rëndësishme të pranohet se lufta palestineze shërben si një lloj testi për pozicionet politike dhe morale jo vetëm brenda rajonit, por edhe në një kontekst më të gjerë ndërkombëtar. Çështja prek aleancat, partneritetet dhe madje edhe politikat e brendshme të vendeve përtej afërsisë së ngushtë të konfliktit. Për më tepër, konflikti palestinezo-izraelit ka peshë të konsiderueshme në politikën globale, për shkak të rëndësisë gjeopolitike të Izraelit për interesat perandorake perëndimore në Lindjen e Mesme. Kjo dinamikë ndërlikohet më tej nga ndryshimet aktuale në politikën rajonale dhe globale. Prandaj, koha e operacionit të Hamasit duhet të analizohet brenda këtij konteksti më të gjerë të ndryshimeve politike rajonale dhe globale. Për të kuptuar plotësisht pse u zgjodh ky moment i veçantë për sulmin, do të ishte e përshtatshme të vëzhgohej se si do të zhvillohet konflikti në periudhën e ardhshme, veçanërisht në aspektin e përfshirjes së mundshme të drejtpërdrejtë nga aktorë të tjerë rajonalë.
Në sulmin e tij të shtunën, Hamasi vrau qindra civilë dhe kapi shumë pengje: a nuk rrezikon brutaliteti i këtij veprimi të humbasë nga sytë arsyet e kauzës palestineze?
Çështja e ndikimit të veprimeve të dhunshme në perceptimet e kauzës palestineze është komplekse. Nga këndvështrimi palestinez, kolonët izraelitë nuk konsiderohen civilë në kuptimin tradicional. Ata janë përgjithësisht të armatosur, marrin trajnime ushtarake dhe shpesh shërbejnë në ushtrinë izraelite. Kjo e ndërlikon kategorizimin e thjeshtë të tyre si joluftëtarë.
Për më tepër, besimi i palestinezëve në të ashtuquajturin komunitet ndërkombëtar, dhe në veçanti në opinionin perëndimor, duket se është zvogëluar ndjeshëm. Ky zhgënjim mund të shihet si një nënprodukt i dështimit të komunitetit ndërkombëtar për të ndërhyrë në mënyrë efektive në Gaza, pavarësisht nga 16 vjet bllokadë dhe disa luftëra shkatërruese të zhvilluara nga Izraeli që kanë rezultuar në mijëra vdekje civile dhe shkatërrim të gjerë të infrastrukturës.
Duke pasur parasysh bashkëfajësinë e perceptuar të botës perëndimore në tragjedinë që ka goditur Gazën, si dhe hipokrizinë e dukshme në adresimin e konfliktit izraelito-palestinez, lind pyetja: pse opinioni i botës perëndimore duhet të ketë ndonjë peshë domethënëse në këtë çështje?
Sa ndikim kanë pasur politikat e aparteidit, dhuna e kolonëve dhe provokimet e Izraelit në xhaminë al-Aksa në revoltat palestineze të ditëve të fundit?
Faktorët që përmendët – politikat e aparteidit, dhuna e kolonëve dhe provokimet në xhaminë al-Aksa – janë me të vërtetë qendrore për konfliktin. Merrni për shembull emrin e operacionit, “Përmbytja Al-Aksa”, i cili thekson rëndësinë e përpjekjeve izraelite për të kontrolluar një nga vendet më të shenjta të Islamit. Veprimet provokuese të Izraelit shtrihen përtej Islamit, duke përfshirë vendet më të shenjta të krishterimit, duke përkeqësuar tensionet fetare. Dhuna e kolonëve izraelitë dhe politikat e ngjashme me aparteidin janë gjithashtu në qendër të çështjes. Ato pasqyrojnë një qëndrim agresiv ndaj palestinezëve që ka qenë i rrënjosur për dekada. Ajo që e përkeqëson situatën është se Izraeli duket se nuk ka mësuar apo ndryshuar qasjen e tij gjatë viteve të konfrontimit të drejtpërdrejtë me palestinezët. Mund të argumentohet se politika izraelite drejtohet nga një formë arrogance, e cila manifestohet në mungesë vullneti për të bërë ndryshime thelbësore në politikat e saj ndaj palestinezëve. Kjo jo vetëm që ushqeu pakënaqësi, por gjithashtu forcoi bazën e rezistencës midis palestinezëve. Prandaj, këta faktorë nuk janë thjesht çështje periferike; ato janë pjesë përbërëse e thelbit të konfliktit të vazhdueshëm.
Disa analistë ndërkombëtarë nuk kufizohen në renditjen e arsyeve “të brendshme”, por pohojnë se Irani luajti një rol vendimtar në sulmin e Hamasit. A jeni dakord?
Irani sigurisht luan një rol në dinamikën e konfliktit, por përshkrimi i tij si “vendimtar” mund të jetë një ekzagjerim. Është e njohur dhe e njohur nga fraksionet palestineze se Irani ka ofruar ndihmë ushtarake për lëvizjet e rezistencës në Gaza. Edhe pse Irani ka mohuar të ketë një rol në fazat e planifikimit të këtyre operacioneve, ka të ngjarë që ai ka ofruar ndihmë konvencionale teknike dhe ushtarake. Gjatë dekadës së fundit, ne mund të shohim një evolucion të dukshëm në strategjitë dhe taktikat e përdorura nga Hamasi dhe grupet e tjera të rezistencës palestineze. Operacioni aktual reflekton këtë rritje. Ai demonstron një nivel të paprecedentë të koordinimit dhe planifikimit strategjik. Kjo përfshin përdorimin e teknikave të avancuara në luftën elektronike, operacionet psikologjike dhe taktikat guerile, të cilat në mënyrë efektive balancojnë epërsinë teknologjike të Izraelit dhe fuqinë joproporcionale të zjarrit. Ndërsa mbështetja e Iranit ka forcuar padyshim aftësitë e fraksioneve palestineze, zhvillimet që po shohim janë rezultat i një evoluimi më të gjatë në strategjinë dhe taktikat palestineze, të cilat nuk mund t’i atribuohen vetëm ndikimit iranian.
Ju keni botuar punime shkencore mbi “kolonializmin e kolonëve”. A mund të krahasohet aparteidi palestinez me ndarjen racore të vendosur në vitin 1948 nga qeveria etnike e bardhë e Afrikës së Jugut dhe që mbeti në fuqi deri në vitin 1991?
Krahasimi midis situatës së palestinezëve dhe asaj të zezakëve në Afrikën e Jugut është bërë shpesh, por disa argumentojnë se përvoja palestineze është edhe më serioze. Sipas kryepeshkopit Emeritus Desmond Tutu, një figurë udhëheqëse në luftën kundër aparteidit të Afrikës së Jugut, versioni i aparteidit i Izraelit është në të vërtetë më i keq se ai që përjetoi Afrika e Jugut. Tutu deklaroi: “Jo vetëm që ky grup njerëzish [palestinezët] janë të shtypur më shumë sesa mund të ëndërronin ideologët e aparteidit në Afrikën e Jugut, por vetë identiteti dhe historia e tyre mohohen dhe njollosen”. Të dyja situatat përfshijnë diskriminim sistematik, shpronësim të tokës dhe ndarje sociale, megjithatë rasti palestinez ka karakteristika unike që e bëjnë atë më serioz. Për shembull, palestinezët përballen jo vetëm me pabarazi sistematike, por edhe me okupim ushtarak, bllokada dhe përvetësim të vazhdueshëm të tokës, ndër të tjera. Për më tepër, fshirja ose mohimi i historisë dhe identitetit palestinez i shton një shtresë shtesë kompleksiteti dhe vuajtjeje përvojës palestineze. Në përmbledhje, ndërsa krahasimi me aparteidin e Afrikës së Jugut është ndriçues, ai është gjithashtu i pamjaftueshëm për të kapur shtrirjen e plotë të vështirësive me të cilat përballen palestinezët.
Hamasi deklaroi: “Ne do të vazhdojmë të luftojmë derisa të arrijmë fitoren, lirinë dhe pavarësinë”. A barazohet kjo deklaratë me braktisjen e çdo negociate të mundshme paqeje me Izraelin?
Ideja se kjo deklaratë nënkupton braktisjen e çdo bisede paqeje presupozon që në radhë të parë po zhvilloheshin negociata kuptimplote. Realiteti është se nuk ka pasur negociata për më shumë se një dekadë. Edhe Autoriteti Palestinez, i cili e ka njohur zyrtarisht Izraelin dhe bashkëpunon me të për çështjet e sigurisë, e gjen veten të paaftë për të marrë takime me politikanët izraelitë. Në këtë kontekst, i ashtuquajturi “procesi i paqes” duket më shumë si një iluzion apo një perde tymi, nën të cilën Izraeli ishte në gjendje të thellonte përpjekjet e tij për kolonizim.
A mendoni se palestinezët në Bregun Perëndimor dhe Izraeli do t’i bashkohen kryengritjes kundër Izraelit? Nëse jo, pse?
Kushtet objektive që mund të nxisin një kryengritje të gjerë në mesin e palestinezëve në Bregun Perëndimor dhe Izraelit janë padyshim të pranishme. Megjithatë, situata është jashtëzakonisht komplekse. Edhe përpara zhvillimeve të fundit në Gaza, ne kemi parë shpërthime dhune në vende të ndryshme në të gjithë Bregun Perëndimor. Në vende si Jenin, Nablus dhe Tulkarem, janë shfaqur grupe të reja të armatosura të palidhura me fraksionet tradicionale palestineze. Këto grupe sfidojnë jo vetëm trupat izraelite, por edhe forcat e sigurisë së Autoritetit Palestinez, duke e komplikuar mundësinë e veprimit të koordinuar. Evolucioni i konfliktit në vazhdim mund të luajë një rol të rëndësishëm në formësimin e veprimeve palestineze në Bregun Perëndimor. Nëse do të ketë përshkallëzim të mëtejshëm, është e mundur që ne mund të shohim veprime ushtarake me origjinë nga Bregu Perëndimor. Brenda Izraelit, palestinezët mund të zgjedhin metoda të ndryshme lufte, duke përfshirë protesta popullore më pak të militarizuara, por ende të rëndësishme politikisht. Dinamika brenda Izraelit është e ndryshme, duke pasur parasysh statusin e shtetësisë së palestinezëve atje, por pakënaqësia dhe pabarazitë strukturore janë shumë të ngjashme. Prandaj, nuk është jashtë fushës së mundësisë që palestinezët si brenda Izraelit ashtu edhe në Bregun Perëndimor të mund të gjejnë mënyra të ndryshme për t’iu bashkuar një kryengritjeje më të gjerë, secila duke kontribuar në një mënyrë të diktuar nga kontekstet e tyre specifike gjeopolitike dhe sociale.
Çfarë mund të bëjë bashkësia ndërkombëtare për të promovuar një proces të qëndrueshëm paqeje që garanton të drejtat e të gjithë qytetarëve palestinezë?
Për të promovuar paqen e qëndrueshme që garanton të drejtat e të gjithë qytetarëve palestinezë, komuniteti ndërkombëtar duhet të shkojë përtej thjesht retorikës dhe gjesteve simbolike. Më e rëndësishmja, duhet të ketë mekanizma realë të përgjegjësisë për ta mbajtur Izraelin përgjegjës për veprimet e tij, duke përfshirë shkeljet e ligjit ndërkombëtar dhe abuzimet e të drejtave të njeriut. Sanksionet ekonomike dhe pasojat diplomatike duhet të vihen në tavolinë, siç është bërë me shtetet e tjera që shkelin normat ndërkombëtare. Kërkimi palestinez për drejtësi dhe vetëvendosje do të vazhdojë të jetë një provë e rëndësishme në çështjet e Lindjes së Mesme. Pasojat e këtij operacioni mund të detyrojnë aktorët rajonalë dhe globalë të rishqyrtojnë politikat që nënvlerësojnë aspiratat palestineze. Megjithëse disa e kanë minimizuar qendrën e kauzës palestineze në kontekstin e ndryshimeve gjeopolitike, ngjarjet e vazhdueshme kanë treguar se lufta antikoloniale ruan ende një peshë të konsiderueshme në formësimin e realiteteve rajonale.
Pse Marrëveshja e Oslos dhe zgjidhja “dy popuj, dy shtete” duken të pamundura? A ka alternativa?
Zgjidhja me dy shtete është shfaqur gradualisht si një iluzion. Korniza e Marrëveshjes së Oslos nuk ishte krijuar me të vërtetë për të arritur kulmin në dy shtete sovrane që jetonin krah për krah. Përkundrazi, ajo u strukturua për të krijuar një formë të sundimit indirekt kolonial. Sipas kësaj marrëveshjeje, PLO do të administronte qytetet palestineze me popullsi të dendur në Bregun Perëndimor, por kjo administratë do të shërbente gjithashtu për të lehtësuar objektivat izraelite. Në veçanti, vetërregullimi nga PLO, në koordinim me Izraelin, kishte për qëllim kryesisht mbrojtjen e vendbanimeve izraelite dhe ruajtjen e strukturave koloniale.
Alternativa e vetme e mundshme për një paqe të drejtë përfshin çmontimin themelor të ideologjisë sioniste që qëndron në themel të shtetit izraelit, pasi është shkaku kryesor i konfliktit. Për më tepër, çdo zgjidhje e qëndrueshme duhet të adresojë të drejtën e kthimit për refugjatët palestinezë dhe të sigurojë barazi dhe drejtësi për të gjithë. Pa këta elementë themelorë, lufta padyshim do të vazhdojë dhe paqja e qëndrueshme në rajon do të mbetet e paarritshme./kb
Burimi:fanpage.it/ Përgatiti për botim: L.Veizi
