Nga Paul Taylor*
BE-ja mund të ndihmojë në zbutjen e këtij konflikti – por së pari duhet të trajtojë simpatitë e ndryshme dhe luftërat e Brukselit
Nëse Bashkimi Evropian dëshiron ta besojë veten si një lojtar gjeopolitik global, i parëndësishëm, përgjigja shambolike (kaotike) e kësaj jave ndaj masakrave të tmerrshme të Hamasit ndaj civilëve izraelitë në Izraelin jugor është rruga që duhet bërë. Për fat të mirë, Evropa në përgjithësi ka arritur të mbetet më e bashkuar dhe efektive në mbështetjen e saj për Ukrainën kundër agresionit rus. Por rrëmuja mbi krizën e fundit izraelito-palestineze është më tipike për mosmarrëveshjet ndërshtetërore, politike dhe të terrenit që shtrëngojnë përpjekjet për të projektuar një politikë të jashtme koherente evropiane dhe për të ushtruar ndikim në botë, qoftë edhe në pragun e Evropës.
Ndërsa dënojnë masakrën pa kriter të grupit islamik palestinez ndaj burrave, grave dhe fëmijëve, përfshirë foshnjat dhe të moshuarit, zyrtarët e BE-së kanë kundërshtuar publikisht njëri-tjetrin çdo ditë. Ata kanë debatuar nëse duhet të pezullojnë pagesat e ndihmës prej 691 milionë euro për palestinezët dhe nëse ndërprerja e energjisë, ujit dhe karburantit nga Izraeli në Rripin e Gazës, si pjesë e përgjigjes së tij ushtarake, shkel ligjin ndërkombëtar.
Të hënën, komisioneri evropian për fqinjësinë dhe zgjerimin, Olivér Várhelyi, njoftoi një pezullim të menjëhershëm të ndihmës, me sa duket pa u konsultuar me kolegët e tij ose shtetet anëtare. Komisioni u kthye pas brenda disa orësh.
Të martën, përfaqësuesi i lartë i politikës së jashtme të BE-së, Josep Borrell, deklaroi se ndërprerja e ujit, energjisë elektrike dhe karburantit nga Izraeli në Rripin e Gazës mund të shkelë ligjin ndërkombëtar humanitar. Për më tepër, ai tha se BE-ja do të duhet të sigurojë më shumë, jo më pak, mbështetje për palestinezët.
Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, u përpoq t’i jepte fund disonancës së turpshme duke lëshuar një deklaratë pa rezerva pro-izraelite. Ajo tha se ndihma humanitare për palestinezët do të vazhdojë, por një pjesë e ndihmës financiare do të rishikohet për të siguruar që ajo të mos shkojë kurrë për Hamasin. Ajo nuk përmendi shkelje të ligjit ndërkombëtar.
“Mund të ketë vetëm një përgjigje për të”, tha Von der Leyen në një deklaratë në lidhje me sulmin e Hamasit ndaj qyteteve dhe fshatrave izraelite pranë kufirit me Rripin e Gazës. “Evropa qëndron me Izraelin. Dhe ne mbështesim plotësisht të drejtën e Izraelit për të mbrojtur veten.” Në një referencë të fshehtë për rrëmujën brenda ekzekutivit të saj, ajo shtoi: “Gjatë ditëve në vijim duhet të jemi të bashkuar dhe të koordinuar”.
Shanset e majme. Dallimet e shfaqura në nivelet më të larta të BE-së pasqyrojnë përçarje të gjata midis dhe brenda vendeve evropiane mbi konfliktin izraelito-palestinez, i cili mund të mbytej për një shfaqje momentale uniteti pas sulmit barbar të Hamasit. Partitë e majta të forta në Francë dhe Spanjë refuzuan t’i quanin veprimet e Hamasit “terroriste” dhe kritikuan më së shumti përgjigjen izraelite. Kriza, e cila ka shkaktuar 100 akte antisemitizmi në Francë që nga e shtuna, sipas ministrit të brendshëm, mund të shkaktojë shpërbërjen e aleancës së shqetësuar të opozitës të majtë franceze.
Várhelyi, një aleat nacionalist i djathtë i kryeministrit hungarez Viktor Orbán, pasqyroi një mbështetje të pakushtëzuar për Izraelin, e përhapur në pjesën më të madhe të Evropës qendrore dhe për arsye historike në Gjermani, vendlindja e Von der Leyen. Borrell, një socialist spanjoll, mishëron simpatitë e kahershme pro-palestineze në Evropën Jugore dhe në të majtë.
Këto simpati divergjente janë të komplikuara nga luftërat e përditshme të terrenit që ushqejnë institucionet e BE-së. Departamenti i Várhelyi është përgjegjës për të ashtuquajturën lagje jugore, dhe për këtë arsye administron ndihmën për palestinezët. Borrell supozohet të jetë “ministri i Jashtëm” i BE-së dhe kështu të udhëheqë diplomacinë e saj në Lindjen e Mesme. Por në fund të fundit askush nuk është në krye.
Von der Leyen erdhi në detyrë duke deklaruar se ajo do të drejtonte një “komision gjeopolitik” dhe ka udhëhequr përgjigjen e vendosur të BE-së ndaj pushtimit të plotë të Rusisë në Ukrainë dhe ka përshkruar një politikë më të ashpër ndaj Kinës. Por ajo dhe presidenti i Këshillit Evropian, Charles Michel, kanë bërë një tërheqje katërvjeçare për epërsi në politikën e jashtme që është shpërthyer në grindje të herëpashershme të sikletshme publike, si në vitin 2021 kur ish-kryeministri belg mori karrigen e vetme të ofruar për vizitat e personaliteteve të BE-së nga presidenti turk, Recep Tayyip Erdoğan, duke e lënë ish-ministrin gjerman të mbrojtjes të ngathët, të ulet në një divan aty pranë.
BE-ja – partneri më i madh tregtar i Izraelit dhe donatori më i madh i ndihmës për palestinezët – është përpjekur në mënyrë të përsëritur të marrë në dorë krijimin e paqes në Lindjen e Mesme që nga viti 1980, kur udhëheqësit e atëhershëm të Komunitetit Ekonomik Evropian prej nëntë vendesh miratuan Deklaratën e Venecias, duke bërë thirrje për herë të parë për Vetëvendosjen e Palestinës dhe që Organizata për Çlirimin e Palestinës (PLO) të shoqërohet me negociatat e paqes me Izraelin. Kjo ishte shumë kohë përpara se Shtetet e Bashkuara të pranonin një zgjidhje me dy shtete.
Por Izraeli e ka kundërshtuar gjithmonë një rol të BE-së, duke u mbështetur në superfuqinë e tij mbrojtëse, SHBA, për të ndërmjetësuar marrëveshjet me shtetet arabe dhe duke e konsideruar BE-në, dhe veçanërisht Francën, për të mbajtur një paragjykim pro-palestinez. Vërtetë, BE-ja siguroi një vend së bashku me SHBA-në, Rusinë dhe OKB-në në të ashtuquajturin Kuartet të negociatorëve të Lindjes së Mesme, i cili është përpjekur gjatë 20 viteve të fundit të ringjallë paqebërjen izraelito-palestineze. Por kjo përpjekje nuk ka çuar askund, ndërkohë që Izraeli ka rritur pa pushim vendbanimet në Bregun Perëndimor mes shpërthimeve sporadike të dhunës palestineze.
Hendeku i besueshmërisë së politikës së jashtme të BE-së nuk është aspak i kufizuar në Lindjen e Mesme. Azerbajxhani ripushtoi enklavën etnike armene të Nagorno-Karabakut muajin e kaluar në kundërshtim me përpjekjet paqeruajtëse të BE-së. Presidenti i saj më pas refuzoi të marrë pjesë në një samit të Komunitetit Politik Evropian në Spanjë, në të cilin BE shpresonte të ringjallte bisedimet e pajtimit me Armeninë. Edhe në Ballkanin Perëndimor, ku perspektiva e anëtarësimit në BE duhet t’i japë Brukselit një levë më të madhe, BE-ja ka qenë e pasuksesshme në përpjekjet e përsëritura për të ndërmjetësuar një normalizim të marrëdhënieve midis Serbisë dhe Kosovës.
Megjithatë, ekziston një nevojë e madhe për një diplomaci evropiane më efektive në një botë ku multilateralizmi po shmanget gjithnjë e më shumë nga konkurrenca e fuqive të mëdha, duke çuar në më shumë konflikte të armatosura dhe luftëra tregtare në vend të ndjekjes së zgjidhjeve të negociuara dhe respektimit të rregullave të përbashkëta. Së paku, kjo do të nënkuptonte marrjen e vendimeve për politikën e jashtme dhe sanksionet me shumicë votash në vend që të kërkohet unanimiteti në çdo fazë dhe vendosja e një personi të vetëm – “ministri i jashtëm” – në krye të politikës së përgjithshme të jashtme, ndihmës humanitare dhe financiare dhe asistencës së zhvillimit, duke përfshirë “fqinjën” e BE-së.
Kjo do të ishte politikisht e vështirë, por jo e pamundur sipas traktatit aktual të BE-së. Nevoja për të përmirësuar aftësinë e unionit për të marrë vendime dhe për të vepruar shpejt ndërsa përgatitet për të pranuar kandidatët, duke përfshirë Ukrainën, Moldavinë dhe gjashtë vende të Ballkanit Perëndimor, duhet të shtyjë reforma të tilla.
Nëse BE-ja mund të kapërcejë simpatitë e saj divergjente dhe grindjet institucionale, do të kishte më shumë shanse për të ndihmuar në bindjen e Izraelit, pasi të ketë shkatërruar forcat ushtarake të Hamasit, të rihapë bisedimet për një zgjidhje me dy shtete me një brez të ri udhëheqësish palestinezë që aktualisht janë në burgjet e tij. Evropa mund të luajë një rol të tillë vetëm përkrah SHBA-së, jo më vete apo kundër përpjekjeve të SHBA-së.
Evropianët mund të ofrojnë stimuj financiarë, përfitime tregtare dhe paqeruajtës për një përpjekje të tillë të përbashkët. Kjo mund të duket një perspektivë e largët duke pasur parasysh kakofoninë e BE-së, ngjyrën e ashpër të djathtë të qeverisë aktuale izraelite dhe joefektivitetin e Autoritetit Palestinez në vdekje. Por pas një muaji ose më shumë lufte, të gjitha palët mund të kuptojnë nevojën për një iniciativë paqeje, në të cilën një Evropë më koherente, me të gjitha dobësitë e saj, mund të luajë një rol të dobishëm mbështetës.
*Paul Taylor, anëtar i lartë i grupit të mendimit Friends of Europe dhe autor i raportit “Pas luftës: si ta mbajmë Evropën të sigurt”
Burimi: theguardian.com/ Përgatiti për botim: L.Veizi
