Në punë, në sport, në dashuri… Kur përballemi me një disfatë shpesh themi me vete: “Nuk kam faj!”. Por të pranosh se mund të humbësh është e nevojshme për të jetuar mirë.
Le ta pranojmë: humbja dhemb. Dhe të gjithë njohin dikë që nuk di të humbasë. Një mik që ndalon së luajturi vetëm kur e kupton se nuk do të ketë sukses. Një person që pasi humbet një konkurs shfaq acarim dhe ndoshta ia nxjerr atë kundërshtarit, ndaj rregullave ose atyre që duhet t’i zbatojnë ato (si p.sh. gjyqtari i konkursit), duke gjetur një mijë justifikime për të fajësuar gjithçka dhe këdo përveç vetes për disfatë. Çfarë ju bën të silleni në një mënyrë kaq fëminore dhe irracionale? Shkenca ka identifikuar arsye specifike, të cilat humbësit e këqij duhet t’i marrin parasysh. Sepse një gjë është e sigurt: të dish të humbasësh shpërblehet.
CFARE DHIMBJE! Neurologjikisht, është si të godasësh kokën në kornizën e derës me shpejtësi të plotë. Kjo u vëzhgua nga neuroshkencëtari Maarten Boksem, i cili jep mësim në Shkollën e Menaxhimit të Roterdamit në Universitetin Erasmus. Duke përdorur një skaner MRI dhe elektroda elektroencefalograme, ai monitoroi trurin e vullnetarëve që konkurruan në një lojë në laborator. Kështu ai pa se kur ju humbisni trurin tuaj ai reagon shumë ngjashëm me atë kur ndjeni dhimbje të forta.
Në planin psikofiziologjik, shkaktohet një reagim stresi , ndiheni të tmerrshëm dhe është sikur truri juaj të thotë: “Që tani e tutje, shmangni të gjendeni në një situatë të ngjashme, për të mos u ndjerë përsëri aq keq, do të duhet të fitoni”. Në këtë proces, zona e trurit e quajtur “korteksi anterior cingulate” është në lojë, e cila funksionon si një lloj sistemi alarmi: gjeneron ndjesi negative që ju inkurajojnë të ktheheni në radhë, duke mësuar nga gabimet tuaja.
UNË JAM MË I MIRË SE JU. Kjo do të thotë që ne jemi të programuar neurologjikisht që të aspirojmë fitoren: për paraardhësit tanë, mosdështimi në gara dhe arritja e qëllimeve të dikujt (si të jesh në gjendje të gjesh ushqim) ishte e barabartë me të mbijetuarit. Ky impuls arkaik për të shmangur humbjen vazhdon të funksionojë, por, megjithëse disa ende përjetojnë sfida si çështje jete a vdekjeje, është “vetëm” statusi social në rrezik.
Përmirësoni ose ruani pozicionin tuaj dhe, mbi të gjitha, mos jini në disavantazh në krahasim me dikë tjetër. Aq sa humbja e 10 eurove në rrugë nuk është aq e dhimbshme sa humbja e tyre në një bast. Sepse nuk bëhet fjalë për para. Eksperimenti i lartpërmendur nga Maarten Boksem e dëshmon këtë: të gjithë, fitues dhe humbës, morën 50 euro në fund, por ky i fundit vazhdoi të ndihej i zemëruar dhe i turpëruar nga disfata.
Dhe nuk është e sigurt që loja e ndershme e fituesit i përmirëson gjërat, përkundrazi: hulumtimi nga Kolegji Augustana, në Illinois, ka treguar se humbësit e vlerësojnë performancën e tyre më negativisht nëse fituesit ofrojnë të ndajnë çmimin me ta, sikur. kjo do të vendoste më tej “inferioritetin” e tyre në krahasim me ata që dolën më mirë. Por është po aq e vërtetë se humbja nuk është një pilulë po aq e hidhur për të gjithë. Faktorë të tillë si vetëvlerësimi që keni (nëse shpërfillni rezultatet që merrni), pranimi i kufijve tuaj dhe etika personale peshojnë në të qenit një humbës i mirë: ata që identifikohen me vlera të tilla si respekti për të tjerët, drejtësia dhe barazia. do të jetë në gjendje të përballojë humbjen pa u ndjerë si një dështim. Përkundrazi, ata që i ndajnë qeniet njerëzore në “fitues” dhe “humbës” mund të jenë të gatshëm të bëjnë pretendime të rreme në mënyrë që të ndihen sikur i përkasin grupit të parë.
HUMBJA NUK PRANOHET. Pse dikush mund të shkojë aq larg sa të mohojë një humbje edhe kur sfida është e humbur qartë? “Tiparet e personalitetit kanë rëndësi. Narcizmi është një prej tyre. Në veçanti, ata me një tipar të quajtur ” narcisizëm madhështor ” mund të kenë vështirësi të tolerojnë apo edhe të kuptojnë se nuk kanë fituar”, thotë psikologia Evita March, profesore në Universitetin Federativ të Australisë. Narcistët “të mëdhenj” janë konkurrues, dominues, mbivlerësojnë cilësitë e tyre, besojnë se janë të veçantë dhe të denjë për admirim, zhvlerësojnë ata që minojnë vetëvlerësimin e tyre, pretendojnë se kanë të drejta ekskluzive dhe trajtim preferencial sikur gjithçka t’u detyrohej atyre.
Humbja është një kërcënim për imazhin e “fryrë” që ata kanë për veten e tyre (pas së cilës qëndron një pasiguri e thellë). Dhe gjeneron në mendjet e tyre atë që psikologu amerikan Leon Festinger e përcaktoi si “disonancë njohëse”: gjendjen mendore që krijohet kur njeriu hyn në kontradiktë me veten (“Nëse jam më i miri, nuk mund të kem humbur”). Për të shmangur shqetësimin që rezulton, disa shumëfishojnë përpjekjet e tyre për të ruajtur bindjet e tyre edhe përballë provave dërrmuese për të kundërtën (“Unë nuk humba vërtet”), e shfryjnë shqetësimin e tyre me gjeste zemërimi ose miratojnë strategji që e bëjnë humbjen më të durueshme: për të fajësuar rrethanat, sistemin, paaftësinë ose pandershmërinë e dikujt.
E KUJT ËSHTË FAJI? Gjithashtu në sport ndodh shpesh që atletët (dhe tifozët) humbës të pretendojnë se ishin të pafavorizuar, se luftuan kundër kundërshtarëve të padrejtë dhe, në përgjithësi, se humbja ishte për shkak të faktorëve të jashtëm si arbitri apo fati i keq.
Është i ashtuquajturi “paragjykim vetë-shërbyes”: një gabim i zakonshëm gjykimi në të cilin njeriu e percepton veten në një mënyrë jorealiste të favorshme, duke i atribuar meritat për sukseset, por jo përgjegjësinë për dështimet.
Mund të lindë në studim, në punë, në marrëdhënie me të tjerët (edhe nëse ka nga ata që e kthejnë atë dhe fajësojnë veten për gjithçka). Ndihmon për t’u ndjerë më mirë, por më pas ka një efekt bumerang: “Kërkimet kanë vërtetuar se atribuimet e jashtme për humbjet kanë një efekt fillestar pozitiv në disponimin dhe vetëvlerësimin, por atletët më pas vuajnë nga disponimi i keq si zemërimi, depresioni dhe tensioni,” shpjegon Katie. Sparks, psikolog sportiv në Universitetin e Birminghamit.
Nëse besoni se rezultati është i pavarur nga sjellja juaj, nuk mund të angazhoheni në autokritikë, të mësoni nga përvoja dhe të identifikoni strategji alternative: «Një faktor i jashtëm (si vendimi i një arbitri ose sistemi i gabuar i votimit të cilit Trump i atribuoi disfata) mund të nxisë emocione negative si zemërimi, pasi këta faktorë janë të pakontrollueshëm dhe individi nuk mund t’i ndryshojë ato.”
SI NJË AUTOGOL. Në fund të viteve ’90, reklama e një kompanie shumëkombëshe të veshjeve sportive (Nike) përfaqësonte Michael Jordan si një ish humbës. Zëri i legjendës së basketbollit, atëherë në kulmin e suksesit të tij, thoshte: «Në karrierën time kam humbur më shumë se nëntë mijë goditje. Kam humbur pothuajse treqind ndeshje”. Dhe përsëri: “Kam dështuar shumë herë në jetë. Dhe kjo është arsyeja pse në fund fitova gjithçka”. Një mesazh efektiv që përdoret për të shitur këpucë, por që shpreh një të vërtetë të pamohueshme: për të fituar duhet të dish të humbasësh. Studimet nga John Dunn, një psikolog sportiv në Universitetin e Albertës (Kanada), kanë vërtetuar se pranimi i gabimeve me dëshirë është kushti për të përmirësuar performancën e dikujt. “Atletët që mendojnë se dështimi nuk është një opsion do të përfundojnë duke përjetuar një formë të lodhjes emocionale ose do të grumbullojnë nivele të pabesueshme presioni duke synuar një standard të paarritshëm përsosmërie, ata gjithmonë do të jenë të rraskapitur emocionalisht sepse asgjë që bëjnë nuk është aq e mirë sa duhet.” thotë Dunn.
Kjo vlen për çdo fushë të jetës: të mos dish të humbasësh është dëshpëruese dhe të bën të ndihesh i pafuqishëm, duke shtuar vetëm disavantazhe të tjera. Përfshirë dëmtimin e imazhit të tyre për të cilin humbësit e këqij tregojnë se interesohen: ndërsa punojnë shumë për të shpenguar veten nga dështimi, ata nuk e kuptojnë se duken si fëmijë. Prandaj, është më mirë të pranoni se keni humbur para se sikleti i reagimit tuaj të kapërcejë shqetësimin e disfatës./I.S
Burimi:focus.it
