Shkencëtarët thonë se mund ta shpjegojnë materien e errët duke propozuar një grimcë që lidhet me një dimension të pestë.
Ndërsa koncepti i “dimensionit të shtrembër ekstra” (WED) është një shenjë dalluese e një modeli të njohur fizik që u prezantua për herë të parë në vitin 1999, ky kërkim, i botuar në revistën The European Physical Journal C, është i pari që përdor teorinë në mënyrë të bashkëlidhur për të shpjeguar problemin e kahershëm të materies së errët brenda fizikës së grimcave.
Dituria jonë për universin fizik mbështetet në idenë e materies së errët, e cila zë pjesën më të madhe të materies në univers. Materia e errët vepron si një “lojtar rezervë” që ndihmon shkencëtarët të shpjegojnë si funksionon graviteti, sepse pa këtë “faktor të panjohur”, shumë veçori të universit do të shkatërroheshin ose shpërbëheshin. Megjithatë, materia e errët nuk ndërhyn me grimcat që shohim dhe “ndiejmë”, gjë që tregon se duhet të ketë edhe veti të tjera të veçanta.
“Ka ende disa pyetje për të cilat modeli standard i fizikës nuk ofron një përgjigje,” shpjegojnë shkencëtarët nga Spanja dhe Gjermania në studimin e tyre:
“Një nga shembujt më të rëndësishëm është problemi i hierarkisë, pyetja pse bozonet e Higsit janë shumë më të lehta se shkalla karakteristike e gravitetit. Modeli standard i fizikës nuk mund të përfshijë disa fenomene të tjera të vëzhguara. Një nga shembujt më mbresëlënës është ekzistenca e materies së errët.”
Studimi synon të shpjegojë praninë e materies së errët duke përdorur një model të WED. Shkencëtarët studiuan masat e fermioneve, për të cilat ata besojnë se mund të transmetohen në dimensionin e pestë përmes portaleve, duke krijuar relikte të materies së errët dhe “materie të errët fermionike” brenda dimensionit të pestë.
A mund të shpjegojnë fermionet që udhëtojnë përmes dimensioneve të paktën një pjesë të materies së errët që shkencëtarët nuk kanë mundur ende ta vëzhgojnë? “Ne e dimë që nuk ka asnjë kandidat të vlefshëm për materien e errët në modelin standard të fizikës,” thonë shkencëtarët, “prandaj ky fakt tashmë kërkon prezencën e një fizike të re.”
Në thelb, një pjesë kyçe e matematikës krijon masa të fermioneve që manifestohen në hapësirën e shtrembër të dimensionit të pestë. Ky “sektor i errët” xhepi është një mënyrë e mundshme për të shpjeguar sasinë e madhe të materies së errët që, deri tani, ka shpëtuar pa u zbuluar me matjet tradicionale të modelit standard të fizikës. Fermionet e shtyra përmes një portali drejt një dimensioni të pestë të shtrembër mund të “sillen si” materia e errët.
Si mund ta vëzhgojmë këtë lloj materieje të errët për ta verifikuar? Deri më sot, kjo është pengesa për shumë teori të ndryshme rreth materies së errët. Por e gjitha që do të duhej për të identifikuar materien e errët fermionike në një dimension të pestë të shtrembër është një lloj i përshtatshëm detektori i valëve gravitacionale, diçka që po bëhet gjithnjë e më e zakonshme në të gjithë botën.
Në të vërtetë, përgjigja ndaj enigmës së materies së errët mund të jetë fare pranë qoshes./K.K
