Qytetet evropiane janë shumë të zhurmshme dhe ndotja e ajrit mbetet një kërcënim i madh mjedisor për shëndetin në BE, paralajmëron Gjykata Evropiane e Audituesve (ECA) në një raport të publikuar sot.
Kjo është një gjetje shqetësuese, sipas ECA, pasi BE-së dhe vendeve anëtare të saj do t’i kërkohet të shtojnë përpjekjet e tyre për të respektuar standardet më të rrepta që do të zbatohen në vitet e ardhshme.
3/4 e qytetarëve të BE-së jetojnë në zona urbane dhe për këtë arsye janë veçanërisht të ekspozuar ndaj ndotjes së ajrit dhe zhurmës. Sipas Agjencisë Evropiane të Mjedisit, ndotja e ajrit është përgjegjëse për të paktën 250,000 vdekje në vit në Evropë. Përveç kësaj, ekspozimi afatgjatë ndaj niveleve të tepërta të zhurmës mund të ketë efekte të pafavorshme shëndetësore, të tilla si shqetësime të gjumit, ankth, dëmtime njohëse dhe probleme të shëndetit mendor.
BE ka vendosur rregulla për të mbrojtur 450 milionë qytetarët e saj nga ndotja e ajrit dhe zhurmës. Gjithashtu sipas Komisionit Evropian, 46.4 miliardë janë ndarë për të arritur objektivat e ajrit të pastër, për periudhën 2014-2020 dhe 185.5 miliardë lekë euro për periudhën 2021-2027.
ECA pranon se në përgjithësi, cilësia e ajrit është përmirësuar në BE. Megjithatë, ai paralajmëron se ndotja e ajrit – veçanërisht përqendrimi i dioksidit të azotit (NO2) i shkaktuar nga makinat dhe kamionët – mbetet një problem i madh. Në vitin 2022, 10 Shtete Anëtare ende e tejkaluan kufirin aktual të BE-së për dioksidin e azotit (NO2). Meqenëse standardet e cilësisë së ajrit të BE-së do të forcohen së shpejti, qytetet e BE-së duhet të shtojnë përpjekjet e tyre për të përmbushur standardet e reja të BE-së, në mënyrë që të jenë më në përputhje me rekomandimet e Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH).
Ndotja urbane ka edhe një aspekt tjetër, atë të ndotjes akustike, që shpesh anashkalohet. ECA arrin në përfundimin se vlerësimi i progresit në reduktimin e këtij lloji të ndotjes në BE është praktikisht i pamundur. Shumica e shteteve anëtare shfaqin boshllëqe dhe vonesa në monitorimin e niveleve të zhurmës, duke e bërë të pamundur gjurmimin e progresit të tyre. Provat e disponueshme tregojnë se çmimi i synuar i një reduktimi prej 30% të numrit të njerëzve të prekur nga zhurma e transportit, siç përcaktohet në Planin e Veprimit për Zero Ndotje deri në vitin 2030, nuk ka gjasa të përmbushet 19% ndërsa, në rastin më të keq, mund të rritet edhe me 3% deri në vitin 2030.
ECA gjithashtu thekson efektivitetin “e dyshimtë” të metrave. Një shembull ilustrues janë zonat e gjelbra (“akset”), ku këmbësorët dhe çiklistët kanë përparësi ndaj makinave. EAC zbuloi se ndërsa ato përfitojnë banorët vendas, ato përkeqësojnë cilësinë e ajrit dhe nivelet e zhurmës në rrugët përreth. Në mënyrë të ngjashme, zonat me emetim të ulët – të cilat ndihmojnë në reduktimin e ndotjes së ajrit dhe zhurmës – janë një çështje gjithnjë e më e ndjeshme. Për shembull, përpjekjet për krijimin e zonave të tilla në Barcelonë dhe Krakov janë sfiduar përmes kanaleve ligjore, për shkak të futjes së diskriminimit ose kufizimeve në lëvizjen e lirë, me rezultat që ose u zbatuan në një shkallë të reduktuar ose zhvillimi i tyre u shty.
Në vitin 2021, si pjesë e Marrëveshjes së Gjelbër Evropiane, u vendosën vlera specifike të synuara për të reduktuar ndotjen e ajrit dhe zhurmat e dëmshme deri në vitin 2030. Qëllimi nuk është vetëm të reduktohen efektet shëndetësore të ndotjes së ajrit (vdekjet e parakohshme) me më shumë se 55% dhe kërcënimi për biodiversitetin në ekosistemet e BE-së me 25%, por edhe për të reduktuar me 30% numrin e njerëzve që vuajnë kronikisht nga zhurmat e trafikut.
Megjithatë, vlerat specifike të synuara nuk janë të detyrueshme për Shtetet Anëtare./k.k
