Nga Leonard Veizi
20 janar 2025
Kjo është e hëna e tretë e muajit të parë të vitit. Dhe konsiderohet si “Blue Monday” apo thënë ndryshe si: “Dita më e trishtuar e vitit.”
Edhe pse flitet për një llogaritje të rreme e bazuar në gjëra të tilla si moti i zymtë, borxhi pas festave të fundvitit, pakënaqësia për kthimin në punë, tanimë “Blue Monday” është kthyer në një mit një mit. Prej kohësh është bërë një ngjarje e lodhshme vjetore, shpesh e krijuar për të promovuar gjëra që janë të lidhura në mënyrë të paqartë me përmirësimin e mirëqenies sonë, më shpesh sesa jo me mungesë të plotë provash. Asnjë studim shkencor aktual nuk ka mbështetur ndonjëherë ndonjë pretendim për “të hënën blu”. Megjithatë, rëndom flitet për një kombinim të faktorëve socialë, psikologjikë dhe ekonomikë që e bën këtë ditë simbolikisht të trishtuar për shumë njerëz.
Po pse një ditë e tillë, – e hënë e për më tepër e hëna e tretë e janarit – duket kaq e errët?
Në tërësinë e tyre shpjegimet pak a shumë janë njëlloj: “Blue Monday” është më shumë sesa një datë në kalendar; është një simbol i tensionit midis pritshmërive tona dhe realitetit të papërsosur të jetës. Trishtimi që ndjejmë në këtë ditë – qoftë dhe në çdo ditë tjetër – nuk është armiku ynë, por një udhërrëfyes drejt njohjes së vetvetes dhe të botës përreth. Në fund, ndoshta ajo që duhet të bëjmë nuk është të shmangim “ditën e trishtuar,” por ta përqafojmë atë si një pjesë të domosdoshme të të qenit njerëzor.
Gjerësisht dihet se koncepti “Blue Monday” buron nga një formulë pseudo-shkencore që kombinon disa elementë të cilët e bëjnë atë të besueshme. Fjala vjen: Dimri në hemisferën veriore arrin pikën e tij më të ftohtë dhe më të errët. Dita është e shkurtër, moti shpesh është gri dhe mungesa e dritës natyrore ndikon në nivelin e serotoninës. Pasojat e shpenzimeve të fundvitit shfaqen më qartë në janar. Faturat e larta dhe ndoshta pendesa për shpenzimet ndikojnë negativisht. Pas pushimeve festive, kthimi në përditshmërinë monotone shkakton ndjenjë zhgënjimi. Shumë njerëz fillojnë vitin me plane ambicioze, por deri në mes të janarit, shumë nga këto objektiva duken të paarritshme, duke sjellë një ndjenjë dështimi. Ndikimi i mungesës së dritës dhe vitaminës D në dimër është mirë i dokumentuar. Kjo mund të çojë në Çrregullimin Afektiv Sezonal, një gjendje depresioni që lidhet me dimrin. Për më tepër, shoqëria moderne shpesh vendos pritshmëri të larta për individin, duke bërë që ndjenja e paplotësimit të përforcohet.
Në një periudhë që vlerëson produktivitetin dhe suksesin e vazhdueshëm, dita më e trishtuar e vitit është gjithashtu një reflektim i presioneve sociale. Media shpesh amplifikon këtë ide, duke na kujtuar se edhe nëse nuk ndihemi keq, ndoshta duhet të ndihemi.
Por në të vërtetë koncepti i “Blue Monday” shkon përtej kalendarit dhe ndjesisë sipërfaqësore të një dite të keqe. Ai flet për një të vërtetë më të thellë të ekzistencës njerëzore: se trishtimi, pavarësisht përpjekjeve për ta shmangur, është një pjesë e pashmangshme e përvojës sonë. Kjo na ofron një mundësi për të reflektuar filozofikisht mbi natyrën e trishtimit, përkohshmërinë dhe mënyrën se si ne i qasemi ndjenjave tona më të errëta.
Filozofi Artur Shopenhauer e shihte jetën si një përballje të vazhdueshme me dhimbjen dhe mungesën. Ai argumentonte se lumturia është kalimtare, ndërsa vuajtja është konstante. Në këtë kontekst, “Blue Monday” nuk është veçse një kujtesë simbolike e gjendjes njerëzore – ajo na rikujton se në botën tonë të mbushur me pritshmëri, çdo gjendje pozitive është e rrethuar nga hije.
Por a është trishtimi thjesht negativ?
Jo domosdoshmërish.
Në mendimin e Soren Kierkegard, trishtimi shpesh është portë drejt introspeksionit dhe transformimit. Kjo ditë e trishtuar mund të jetë një ftesë për të ndaluar dhe për të dëgjuar zërin e brendshëm, për të kuptuar më thellë veten dhe për të gjetur atë që është me rëndësi për ne.
Një tjetër perspektivë filozofike vjen nga dualizmi i përvojave: drita nuk mund të vlerësohet pa errësirën. Lumturia merr kuptim vetëm kur krahasohet me trishtimin. Kjo ide, e gjetur në filozofinë e Heraklitit, na tregon se gjithçka është në ndryshim të vazhdueshëm, dhe ndjesitë negative si ato të “Blue Monday” janë të domosdoshme për të kuptuar më mirë gëzimin dhe qetësinë.
Në këtë mënyrë, “Blue Monday” bëhet një çast për të reflektuar mbi përkohshmërinë e gjendjeve tona emocionale dhe për të gjetur ngushëllim në faktin se, si çdo gjendje tjetër, edhe ajo do të kalojë.
Në një shoqëri që glorifikon produktivitetin dhe suksesin e pandërprerë, trishtimi shpesh shihet si një dështim personal. Por filozofë si Albert Kamy do të argumentonin se absurditeti i jetës moderne – pritshmëritë e paarritshme, ndjekja e vazhdueshme e lumturisë – është një shkak i natyrshëm i kësaj ndjenje të përbashkët të zbrazëtisë. “Blue Monday” është një simptomë e botës sonë të konsumit, ku ndjesitë shpesh marketingohen dhe ndërlidhen me ciklet ekonomike e sociale.
Por Kamy gjithashtu na kujton rëndësinë e rebelimit ndaj absurditetit. Pranimi i trishtimit si një realitet, pa u përpjekur ta shmangim, është një akt lirie. Në vend që të ndjekim një ideal të paarritshëm të lumturisë së përhershme, mund të gjejmë kuptim dhe bukuri në përvojën e jetës ashtu siç është, me gjithë të metat dhe pasiguritë e saj.
Megjithatë, është e kotë të përpiqesh të identifikosh se cila është dita më dëshpëruese e vitit, sepse do të ishte ndryshe për secilin prej nesh. Dhe është gjithashtu e rëndësishme të bëhet dallimi midis ndjenjës së përkohshme të dëshpërimit, – me të cilën të gjithë lidhemi herë pas here, – dhe përjetimit të depresionit që mund të jetë mjaft paaftësues për jetën tonë të përditshme.
