Shpëtim Luku
Sikurse mund ti ketë rënë në sy cdokujt, së fundmi është ndërmarrë një iniciativë e cila synon bojkotin e blerjeve nëpër supermarkete një ditë të muajit shkurt. Qëllimi sipas organizatorëve është protesta në këtë mënyrë ndaj cmimeve të larta me të cilat hasen konsumatorët nëpër supermarkete. Sigurisht që konsumatorët kanë arsye legjitime për tu ankuar për cmimet e larta e po ashtu kanë edhe të drejtën për të reaguar. Mirëpo ankesat e tyre karshi cmimeve janë në unison edhe me ankesat e operatorëve të tregut për të mbajtur cmimet në nivele që për konsumatorin do të ishin të pranueshme. Kjo do të thotë që adresimi i shkakut pse cmimet e produkteve të ndryshme janë të larta është i gabuar. Ato nuk janë të tilla sepse konkurenca në retail nuk funksionon. Përkundrazi, funksionon shumë mirë, aq sa bëhet fjalë për mbipopullim të sektorit me operatorë.
Ato nuk janë të larta prej grykësisë së pronarëve të kompanive për të fituar sa më shumë sepse këtë ia lejon struktura e tregut që nuk garanton konkurencë. Sikurse e kemi shpejguar edhe një një shkrim tjetër me këtë temë, tregu i supermarketeve përfshin rreth 800 operatorë. Kurse kompani të mëdha që menaxhojnë zinxhirë supermarketesh janë të paktën 8-9. Edhe bilancet e veprimtarisë së këtyre kompanive të mëdha dëshmojnë për aktivitete me rentabilitet të ulët, cka tregon se cmimet e larta nëpër supermarkete nuk janë pasojë e rritjes së marxheve të fitimit, por janë rrjedhojë e disa faktorëve të tjerë.
Së pari, sikurse e kemi shpjeguar edhe herë të tjera, cmimet e mjaft produkteve në Shqipëri janë të larta, më të larta se sa e disa vendeve të rajoni, pikërisht sepse vendi ynë aplikon TVSh për ushqimet në masën 20 për qind. Ndërkohë që vende të tilla si Italia, Kosova, Maqedonia, Serbia etj, aplikojnë TVSH për mjaft produkte ushqimore bazë nga 6-10 për qind.
Së dyti është kostoja e lartë e importit. Shqipëria importon shumicën e produkteve ushqimore dhe cmimet ndikohen nga kursi i këmbimit, tarifat doganore, cmimet ndërkombëtare etj.
Së treti është mungesa e ekonomisë së shkallës. Shqipëria është një treg i vogël, cka bën që zinxhirët e supermarketeve të mos përfitojnë nga blerjet me shumicë në të njëjtën shkallë si gjigandët ndërkombëtare.
Së katërti, biznesi i realizuar nga supermarketet dhe zinxhirët e e supermarketeve është tërësisht i formalizuar. Cka do të thotë që këta biznese i paguajnë tërësisht taksat, të cilat, sigurisht që shkarkohen në cmimin përfundimtar të produktit. Ndryshe nga marketet, minimarketet dhe dyqanet e tjera të lagjeve që nuk dijnë cfarë është fatura. Në këtë kuptim, rrjetet e supermarketeve ushtrojnë aktivitetin e tyre në kushtet kur pikërisht korrektesa fiskale dhe ligjore iu kthehet në dizavantazh konkurues.
Nga ana tjetër, kompanitë që tregtojnë nëpërmjet supermarketeve apo zinxhirit të supermarketeve kanë edhe kostot operacionale sikurse janë qiratë e objekteve, kostoja e transportit, kostoja e fuqisë punëtore etj. Dhe cmimet janë ato që janë. Pa patur fare hapësirë për të manovruar e për ti ulur disi ato. Sepse edhe kaq sa janë ato nuk iu garantojnë kompanive operuese ndonjë rentabilitet që mund të habisë ndokënd. SPAR që është një nga rrjetet më të mëdha të supermarketeve me mbi 120 milionë euro qarkullim vjetor funksionon me një normë vjetore rentabiliteti prej 3-4 për qind. Edhe rrjetet e tjera si “Extra Market”, “Eco Market”, “Xhangolli”, “Big Market” etj po në këto nivele janë ose edhe më keq se kaq. Ndaj, e vetmja hapësirë që mund të krijohet për ulje cmimesh, e më pas edhe të protestohet po qe se nuk reflektohet nga pronarët, është ulja e TVSH në ato nivele që e kanë edhe vendet e tjera të rajonit.
Edhe në Perëndim ndërmerren nisma të tilla për bojkot të supermarketeve. Mirëpo filozofia e protestës është për të sensibilizuar konsumatorët për të shkuar e për të blerë direkt tek prodhuesi. Pra për të bojkotuar “hallkat e tepërta” të zinxhirit gjigand nga prodhuesi deri të tregtuesi fundor, që është supermarketi. Ose nëse do të shpreheshim me humor, për të vepruar sipas filozofisë popullore “e lirë kripa në det, por e ha qeraja udhës”. Pikërisht eleminimin e këtyre “qerave të udhës” synojnë të sensibilizojnë nisma të tilla. Bëhet fjalë pra për një nismë të arsyeshme teorikisht, pavarësisht se është tërësisht e pamundur për tu realizuar praktikisht. Kurse në realitetin shqiptar “bojkot supermarketeve” është një iniciativë, e imituar, por edhe e deformuar në thelbin e saj, pasi konsideron si shkak të cmimeve të larta, pangopësinë e pronarëve të supermarketeve dhe zinxhirëve të supermarketeve. Gjë që është plotësisht e pavërtetë. Por kjo është edhe garancia e madhe pse nisma të tilla janë të destinuara të dështojë.
