Komisioni Evropian prezantoi të martën një rregullore të re që, nëse miratohet, do t’u mundësojë vendeve anëtare të transferojnë azilkërkuesit e refuzuar në vendet e largëta ku ata nuk kanë shkelur kurrë, duke sinjalizuar një ndryshim transformues në politikën e migracionit.
Ligji dështon në krijimin e një programi në mbarë BE-në për ndërtimin e qendrave të dëbimit (ose “qytezave të kthimit”, siç i quan ato Brukseli), por shtron bazat e nevojshme ligjore për të lejuar qeveritë të arrijnë marrëveshje me kombet jashtë bllokut që mund të jenë të gatshëm të presin emigrantë në këmbim të stimujve financiarë.
Transferimi fizik do të ndodhë vetëm pasi aplikanti të ketë shterur të gjitha rrugët ligjore për të marrë mbrojtje ndërkombëtare dhe t’i jepet një urdhër kthimi përfundimtar.
Rregullorja e së martës është rezultati i parë i prekshëm i shtytjes së kontraktimit që liderët e BE-së miratuan në një takim të nivelit të lartë në tetor. Në atë kohë, krerët e shteteve dhe qeverive ranë dakord të eksploronin “mënyra të reja për të parandaluar dhe luftuar migrimin e parregullt”, një formulim i gjerë por i paqartë që i ka dhënë Brukselit lejen për të hyrë në territore të paeksploruara.
Me propozimin e tij , Komisioni afron një hap më afër kontraktimin duke ripërcaktuar se çfarë do të thotë në praktikë “vendi i kthimit”. Sipas rregullave aktuale, shtetet anëtare mund të dërgojnë azilkërkuesit e refuzuar në vendin e tyre të origjinës, një vend tranziti që ka një marrëveshje ripranimi ose në ndonjë vend tjetër nëse migranti jep “vullnetarisht” pëlqimin.
Në ligjin e ri, pëlqimi është gërryer dhe modalitetet për transferim janë zgjeruar për t’u lejuar vendeve të BE-së të arrijnë marrëveshje me vendet jo anëtare të BE-së dhe të ndërtojnë qendra dëbimi.
Komisioni nuk do të drejtojë ndërtimin ose menaxhimin e këtyre objekteve, duke ia lënë qeverive të vendosin nëse duan të ndjekin projektin, i cili pritet të jetë i kushtueshëm, sfidues logjistik dhe politikisht i diskutueshëm. Megjithatë, mundësia e skemave në nivel të BE-së nuk përjashtohet plotësisht.
“Ne po krijojmë kornizën ligjore, ne nuk po krijojmë përmbajtjen,” tha Magnus Brunner, Komisioneri Evropian për Çështjet e Brendshme dhe Migracionin. “Është një zgjidhje e re inovative për vendet anëtare, ata janë të lirë ta marrin atë.”
Italia, Danimarka dhe Holanda kanë udhëhequr diskutimet për kontraktimin e jashtëm dhe duket se janë kandidatët më të mundshëm për të ecur përpara. Italia thuhet se po shqyrton një plan për t’i kthyer qendrat e saj në Shqipëri, që synojnë të përpunojnë kërkesat për azil, në “qendra kthimi” të plota. Qendrat shqiptare aktualisht janë bosh pasi janë paralizuar nga masat ligjore.
Rregullorja, megjithatë, përcakton kriteret minimale që këto qendra duhet të plotësojnë, si një organ i pavarur për të monitoruar “zbatimin efektiv” të marrëveshjes, një përjashtim për të miturit e pashoqëruar dhe familjet me fëmijë dhe një përcaktim të qartë të përgjegjësive për të trajtuar shkeljet e mundshme të të drejtave të njeriut.
Shkelje të tilla janë të pashmangshme, kanë paralajmëruar organizatat humanitare që nga samiti i tetorit. Sipas mendimit të tyre, dërgimi i emigrantëve, pa pëlqimin e tyre, në vendet e largëta do të rezultojë në mbikëqyrje të pamjaftueshme dhe kushte nën standarde, duke krijuar terren pjellor për shkelje të shfrenuara të të drejtave të njeriut që mbeten të pandëshkuara.
OJQ-të kanë ngritur gjithashtu alarmin për përdorimin e gjerë të paraburgimit që do të kërkojë kontraktimi, pasi azilkërkuesit do të duhet të mbahen fizikisht brenda ambienteve.
Ligji i paraqitur të martën parashikon një listë të gjerë arsyesh për të vendosur në paraburgim azilkërkuesit e refuzuar, që zgjat maksimumi dy vjet “në një shtet të caktuar anëtar”. Ai nuk përcakton një maksimum për ndalimin në një qendër jashtë shtetit, i cili duhet të përcaktohet në një marrëveshje dypalëshe dhe “mund të jetë në një afat të shkurtër ose më të gjatë”.
“Komisioni Evropian i është dorëzuar kërkesave të pazbatueshme, të shtrenjta dhe çnjerëzore të disa qeverive të mprehta kundër të drejtave të njeriut dhe kundër emigracionit,” tha Eve Geddie, drejtoresha e zyrës së Amnesty International në BE.
“Propozimi i sotëm shtron terrenin që shtetet të dërgojnë njerëz në vendet me të cilat nuk kanë lidhje, të lëngojnë në qendrat e paraburgimit, me pak garanci të besueshme se të drejtat e tyre do të respektohen. Sinqerisht, kjo është një rënie e re për Evropën.”
Gjatë prezantimit, Brunner u përpoq të kthente narrativën e diskutueshme rreth kontraktimit duke e përshkruar atë si një përpjekje që, të paktën, ia vlen të provohet.
“Le të shohim nëse funksionon apo jo,” tha ai. “Le të jemi mendjehapur edhe për ato ide. Mundësia e ‘qendrës së kthimit’ është diçka e re, diçka ndryshe, të cilën mund ta eksplorojmë në shtete të ndryshme anëtare.”/e.t
