Mes zemërimit për politikën jofunksionale dhe korrupsionin e dyshuar, Aleksandar Vuçiq përballet me një qendër të vëmendjes së ashpër, brenda dhe jashtë Serbisë
Brent Sadler
Nga rrugët e Beogradit, të çarat në kontrollin autoritar gati dhjetëvjeçar të presidentit Aleksandër Vuçiç në pushtet janë bërë të pamundura për t’u injoruar. Pas më shumë se katër muajsh protesta kryesisht paqësore të udhëhequra nga studentët, zhgënjimi me regjimin duket se ka arritur pikën e thyerjes. Vendi po përgatitet për një protestë masive antiqeveritare sot, ndërsa mijëra studentë dhe qytetarë përgatiten të tubohen kundër administratës serbe. Shumë banorë e përshkruajnë kryeqytetin si një ndjenjë “nën rrethim”, me autoritetet që zbatojnë masa ekstreme që kritikët argumentojnë se janë krijuar për të frikësuar dhe parandaluar njerëzit të marrin pjesë në demonstratë.
Kompania shtetërore hekurudhore, Srbijavoz, pezulloi papritmas të gjitha shërbimet e trenave ndërqytetare, duke përmendur kërcënimet anonime me bomba si arsye zyrtare. Ka pasur gjithashtu raporte për anulimin e autobusëve ndërqytetarë për në Beograd dhe madje thashetheme se traktorë dhe kamionë bujqësore janë vendosur për të barrikaduar rrugët kryesore që të çojnë në kryeqytet. Këto masa të paprecedentë kanë shkaktuar kritika, me shumë njerëz që argumentojnë se qeveria në thelb po mbyll Beogradin në një përpjekje për të shtypur lëvizjen e protestës. Përkundër këtyre përpjekjeve, kolonat e studentëve dhe mbështetësve nga e gjithë Serbia kanë gjetur mënyra alternative për të arritur në Beograd. Shumë grupe, të patrazuar nga taktikat e qeverisë, u nisën ditë më parë në këmbë ose me biçikletë, të vendosur për të qenë pjesë e asaj që ata presin të jetë një miting historik. Në të njëjtën kohë, diplomatët perëndimorë po i kërkojnë udhëheqjes së Serbisë që të sigurojë që protesta të mbetet paqësore dhe se siguria e pjesëmarrësve është e garantuar, duke paralajmëruar se çdo përpjekje për të shtypur demonstratat mund të përshkallëzojë tensionet brenda dhe jashtë vendit. Në kontrast të plotë me thirrjet e diplomatëve për qetësi, Vuçiç dhe qeveria e tij e kanë inkuadruar mbledhjen e 15 marsit si një fuçi baruti gati për të shpërthyer. Për ditë të tëra, zyrtarët kanë paralajmëruar në mënyrë ogurzezë se përleshjet janë të pashmangshme, madje duke sugjeruar se demonstruesit mund të sulmojnë policinë ose të tentojnë të sulmojnë me dhunë parlamentin. Kjo rrahje e pamëshirshme e retorikës alarmante nga qeveria është përdorur për të justifikuar një përgjigje të ashpër, me një prani të fortë policore dhe masa parandaluese sigurie që rrethojnë Beogradin. Këto veprime shërbejnë jo vetëm për të rritur tensionet, por edhe për të dërguar një mesazh të qartë frikësimi, duke i përshkruar protestuesit si një kërcënim për stabilitetin kombëtar, ndërsa forcojnë narrativën e kontrollit të qeverisë. Shkaku për të gjithë këtë ishte shembja vdekjeprurëse, në fund të vitit të kaluar, e një tende betoni në stacionin kryesor hekurudhor të rinovuar në Novi Sad, 50 milje në veri-perëndim të Beogradit, i cili mori jetën e 15 njerëzve. Incidenti tragjik shkaktoi protesta masive në të gjithë Serbinë, duke u bërë një simbol i diçkaje shumë më të thellë: një sistem ku korrupsioni, joefikasiteti dhe miqësia politike janë të rrënjosura thellë.
Ndërsa pretendimet për korrupsion të shfrenuar janë të përhapura, ato shpesh janë të vështira për t’u provuar plotësisht, me kritikët që tregojnë për kontratat e errëta të qeverisë, patronazhin politik dhe mungesën e transparencës si shenja shqetësuese. Megjithatë, gjyqësori shihet gjerësisht si i kompromentuar, shtypi është nën sulm të vazhdueshëm dhe shoqëria civile përballet me ngacmime. Në këtë mjedis, protestat nuk janë më vetëm për ankesa specifike – ato përfaqësojnë një thirrje të dëshpëruar për një të ardhme të lirë nga kontrolli i autokratëve dhe miqve të tyre.
Shpërthimi i papritur i zemërimit të studentëve nuk ka të bëjë vetëm me një incident të vetëm – ai pasqyron zhgënjimin e thellë të një brezi që ndihet i braktisur dhe i tradhtuar nga e njëjta elitë politike që ka mbajtur pushtetin për një kohë të gjatë. Ajo që ne po dëshmojmë tani është një valë e paprecedentë e opozitës së epokës së re, e përforcuar përmes përdorimit kreativ të mediave sociale dhe topave të borës nëpër qytetet dhe fshatrat e Serbisë.
Shkalla dhe këmbëngulja e këtyre protestave sinjalizojnë se vendi është në një udhëkryq, me Vuçiqin, që dikur shihej si i paprekshëm, tani përballet me një sfidë të vërtetë ndaj autoritetit të tij. Megjithatë, pavarësisht nga trazirat e përhapura, perëndimi vazhdon t’i drejtohet udhëheqësit kontrovers të Serbisë nën flamurin e mbajtjes së vendit në “rrugën e BE-së”. Dhe ndoshta për një arsye të mirë.
Sado që ka për të kritikuar sundimin e Vuçiqit, nuk ka asnjë alternativë të qartë apo të zbatueshme nëse lidershipi i tij lëkundet. Opozita politike është e fragmentuar, shpesh më e përqendruar në luftime të brendshme sesa në paraqitjen e një vizioni koheziv për të ardhmen.
Megjithatë, BE-ja vazhdon të angazhohet me Vuçiqin sikur të ishte një partner i arsyeshëm, duke anashkaluar çështje kritike që duhet të ngrenë alarme. Ai mbyll një sy ndaj lidhjeve të tij të ngushta me Vladimir Putinin, mbytjes ekonomike kineze në rritje në infrastrukturën serbe dhe faktit që gjigandi energjetik i Serbisë, NIS, mbetet në pronësi të shumicës nga interesat ruse – pavarësisht sanksioneve të supozuara të BE-së. Kjo kontradiktë e dukshme në politikën e BE-së ngre pyetje në lidhje me angazhimin e vërtetë të bllokut ndaj vlerave të tij dhe strategjisë së tij afatgjatë në rajon, veçanërisht kur aleancat pragmatike duket se kanë përparësi ndaj idealeve të qeverisjes demokratike dhe stabilitetit gjeopolitik.
Nga njëra anë, sjellja dhe taktikat e bllokimit të qeverisë serbe projektojnë një atmosferë trazirash të afërt. Nga ana tjetër, protestuesit – të përforcuar nga mbështetja morale nga jashtë – janë të palëkundur në angazhimin e tyre ndaj jodhunës. Shumë njerëz në Beograd shpresojnë se dita do të shpaloset në mënyrë paqësore, duke sfiduar parashikimet ogurzezë të dhunës. Por duke pasur parasysh ngritjen e tensionuar, të gjithë sytë do të shikojnë se si reagojnë autoritetet dhe nëse liria e tubimit ruhet në praktikë.
Ndërsa marrëdhënia e Serbisë me Moskën mund të shihet si pjesë e përpjekjeve për të balancuar lidhjet e saj historike me Rusinë me aspiratat për anëtarësim në BE dhe NATO, ajo gjithashtu ngre pyetje në lidhje me prioritetet e vërteta të lidershipit. Nën sundimin e Vuçiqit, Serbia ka parë tendenca autoritare në rritje. Këto veprime vetëm sa i thellojnë dyshimet për prioritetet dhe synimet e tij afatgjata. Nëse historia na ka mësuar diçka, është se shikimi i Ballkanit shpesh çon në pasoja të padëshiruara dhe me ndikim të gjerë.
*Brent Sadler ish-gazetar i CNN dhe themelues i degës së CNN-it 24-orësh News Channel N1, me qendër në Beograd, Serbi.
