Institucionet kanë dy zgjedhje – të nënshtrohen ose të gjejnë mënyra për të rezistuar
Charlotte Higgins
Ka ardhur deri këtu: tani jemi në territorin e Ministrisë së së Vërtetës. Në Uashington DC, Instituti Smithsonian, ansambli i 21 muzeve të mëdhenj kombëtarë të SHBA-së, javën e kaluar u bë objekt i një urdhri ekzekutiv nga Presidenti Donald Trump. “Tregimet e shtrembëruara” duhet të çrrënjosen. Nuk do të ketë më “ideologji gërryese” që ka nxitur një “ndjenjë turpi kombëtar”. Institucioni, thuhet në urdhrin, “ka rënë nën ndikimin e një ideologjie përçarëse, të përqendruar te raca” që portretizon “vlerat amerikane dhe perëndimore si të dëmshme dhe shtypëse në thelb”. Nënkryetari, JD Vance, është, për shkak të zyrës së tij, në bordin e muzeut. Ai është akuzuar nga Trump për “ndalimin e shpenzimeve” për programet që “ndajnë amerikanët në bazë të racës”. Ai duhet të heqë “ideologjinë e papërshtatshme”. Urdhri titullohet “Rivendosja e së vërtetës dhe e mendjes në historinë amerikane”. George Orwell jetoi shumë shpejt.
Lëvizja është thellësisht tronditëse, por e parashikueshme. Pas futjes së Trumpit si kryetar i Qendrës John F Kennedy dhe kangjella e tij kundër zgjimit të supozuar të vendit të arteve të shfaqjes kombëtare, Smithsonian i financuar nga federale do të ishte i radhës. Ata që e imagjinonin Qendrën Kennedy ishte një herë e vetme, duke tërhequr zemërimin e presidentit për arsye personale, po mashtronin veten për shkallën e ambicies ideologjike të Trump. Të zgjedhur për neveri në urdhrin ekzekutiv janë Muzeu Historik i Grave Amerikane Smithsonian për festimin e grave transgjinore (muzeu, duhet theksuar, ende nuk është ndërtuar); Muzeu Kombëtar i Historisë dhe Kulturës Afrikano-Amerikane; dhe një ekspozitë me titull The Shape of Power: Stories of Race and American Sculpture në Muzeun Amerikan të Artit.
Kam vizituar Muzeun e Historisë Afrikano-Amerikane për herë të parë disa javë më parë. Është një libër i madh i një muzeu, i rënduar me tekst. Ishte plot, kur e vizitova, me familje kryesisht zezake që kërkonin një takim me një rrëfim që ka qenë prej kohësh një shënim në fund të faqes, ose i fshirë plotësisht nga, historia kryesore kombëtare. Mund të kaloni ditë duke thithur rrjetën e tregimeve që ofron muzeu, duke filluar në bodrumet e tij me tregtinë transatlantike të skllevërve, ku një nga objektet më lëvizëse është, papritur dhe thellësisht, një copë çakëll hekuri që zuri vendin e një trupi njeriu pasi ngarkesa e një anijeje me njerëz të skllavëruar ishte zbrazur në rrugën trekëndore të Amerikës dhe Afrikës, midis Evropës. E tëra vendos një ekuilibër magjepsës midis një vështrimi të palëkundur mbi sistemet e shtypjes dhe një ndjesie të arritjeve të zezakëve dhe pasurisë kulturore që megjithatë ka lulëzuar.
Lonnie Bunch, drejtori themelues i muzeut, mbajti një fjalim në Dhomën e Lordëve në vitin 2011 për institucionin, i cili ishte ende në planifikim dhe do të hapej pesë vjet më vonë. Ende mund të kujtoj se sa prekëse ishte të dëgjoja për vështirësitë e krijimit të një muzeu – një vend ku tregohet një histori përmes objekteve – nga komunitete tradicionalisht të varfra në gjëra materiale. Institucioni kishte bërë thirrje për kredi dhe donacione. Objekte të çmuara, të çmuara me kujdes – një mbulesë e qëndisur nga gjyshja e skllavëruar, për shembull – po mbërrinin në koleksionin e ri.
Shpejt përpara në të tashmen dhe Bunch është përgjegjës për të gjithë Institutin Smithsonian. Ky është një njeri që beson, siç i tha Universitetit Queen’s Belfast vitin e kaluar, se historia mund të përdoret për të “kuptuar tensionet që na kanë ndarë. Dhe këto tensione janë në të vërtetë aty ku mësimi është aty ku është rritja, ku janë mundësitë për të transformuar.” Ky vizion i dhembshur i së kaluarës, si një mjet përmes të cilit qytetarët e së tashmes mund të kuptojnë më mirë njëri-tjetrin, është plotësisht në kundërshtim me frymën monolitike triumfaliste të urdhrit ekzekutiv të Trump, në të cilin historia reduktohet në “trashëgiminë e pashembullt të kombit tonë për avancimin e lirisë, të drejtave individuale dhe lumturisë njerëzore”. Sa më e lehtë është të zhytesh në këtë nocion jastëk, ngushëllues të përparimit të lavdishëm, sesa të përballesh me atë lloj historie nyje, shpesh shqetësuese dhe ballafaquese që Muzeu i Historisë Afrikano-Amerikane u ofron vizitorëve të tij. Por më bën të pyes veten: a mund t’i mbijetojë muzeu kësaj qeverie?
Kam vizituar, gjithashtu, Muzeun Amerikan të Artit, shfaqja e të cilit The Shape of Power është në shënjestër të urdhrit ekzekutiv si simbol i rënies së Smithsonian-it në “ideologji përçarëse, me në qendër garën”. Ekspozita, e cila u përgatit me vite të tëra me kujdes, vë në dukje atë që është me siguri e dukshme, pasi i është dhënë një mendim: se raca nuk është një kategori e natyrshme dhe parapolitike, por një grup i ndërtuar ideologjish që i shërbenin (dhe i shërbejnë ende) një grupi interesash ekonomike dhe politike. (Një mënyrë për të thënë se raca është një kategori e ndërtuar shoqërore, në fakt, është duke i parë grekët dhe romakët – njerëzit që krijuan, në mendjen e shumë të djathtëve amerikanë, “qytetërimin perëndimor”. Ata ishin ksenofobë në mënyrën e tyre dhe skllavërimi ishte një fakt i shoqërive të tyre. Por siç është e qartë nga letërsia e tyre, kategoritë e bardha dhe të zeza ishin thjesht një kategori operative. vështrim mendjehapur se si ideologjia racore është përkthyer dhe përforcuar, apo dekonstruktuar, nga skulptura – ajo formë arti jashtëzakonisht e gjallë dhe si rrjedhim “e vërtetë” në dukje.
Katalogu citon Toni Morrison, i cili dikur shkroi se “Unë dua të vizatoj një hartë, si të thuash, të një gjeografie kritike dhe ta përdor atë hartë për të hapur sa më shumë hapësirë për zbulim, aventurë intelektuale dhe për të mbyllur eksplorimin, siç bëri hartimi origjinal i Botës së Re”. Një aventurë e tillë intelektuale nuk është ajo që kërkohet nga Shtëpia e Bardhë tani. Bota e Trump është më shumë si ajo e Viktor Orbanit, nën qeverinë e të cilit kurrikula e historisë shkollore është rishkruar për të lavdëruar Hungarinë, ose Turqia e Rexhep Tajip Erdogan, ku romancierja Elif Shafak, siç kujtoi ajo në një ngjarje të Guardian Live javën e kaluar, u ndoq penalisht për “fyerje të turqizmës”, në gjykatë, që avokati i saj ishte i detyruar të mbronte personazhet e saj. Smithsonian dhe të gjithë ata që punojnë atje kanë një zgjedhje të palakmueshme, një zgjedhje që tashmë është vënë përpara institucioneve të tjera të mëdha ose dikur të mëdha si Universiteti i Kolumbisë: të pajtohen me kërkesat e errëta të Trump; ose për të gjetur mënyra për t’i sfiduar ato.
