David Miliband*
Gjatë më shumë se dhjetë viteve në sektorin e ndihmës ndërkombëtare, kam parë shpikje të jashtëzakonshme: nga programe arsimimi për fëmijët refugjatë, deri te paralajmërimet përmbytëse të drejtuara nga inteligjenca artificiale, që i lajmërojnë fermerët në disa nga vendet më të rrezikuara në botë. Shumë prej këtyre nismave kanë ndikim të madh dhe japin vlerë reale për paratë e shpenzuara: për shembull, Komiteti Ndërkombëtar i Shpëtimit (IRC) arrin të japë një dozë vaksine shpëtuese për vetëm 3 paund (4 dollarë) në mes të një konflikti në Afrikën Lindore.
Megjithatë, politika që rrethon ndihmën ndërkombëtare është bërë gjithnjë e më toksike. Departamenti Britanik për Zhvillimin Ndërkombëtar, dhe tashmë edhe USAID në SHBA, janë shpërbërë, ndonëse publiku britanik është më shumë se dyfish më i prirur të thotë se ndihma ka një ndikim pozitiv sesa negativ. Danimarka ka qëndruar e përkushtuar ndaj objektivit të OKB-së për të shpenzuar 0.7% të të ardhurave kombëtare për zhvillimin ndërkombëtar, por ajo është përjashtim mes kombeve evropiane. Qeveria britanike duhet tani të japë përgjigje për disa pyetje thelbësore: për çfarë shërben ndihma, si duhet të shpërndahet dhe kush duhet të paguajë për të?
Në vitet 1990, lufta kundër varfërisë ekstreme ishte një histori suksesi. Në vitin 1990, më shumë se një e treta e popullsisë globale jetonte me më pak se 2.15 dollarë në ditë; deri në vitin 2015, kjo shifër ishte ulur në rreth 10%. Zhvillimi ekonomik i Kinës dhe Indisë ishte vendimtar, por edhe ndihmat dhe fshirja e borxheve përmes nismave si “Vendet e Varfra me Borxhe të Larta” kishin ndikim të madh. Sot, megjithatë, Banka Botërore paralajmëron se reduktimi i varfërisë globale është pothuajse ndalur, dhe 700 milionë njerëz jetojnë ende me më pak se 2.15 dollarë në ditë.
Ukraina është tani përfituesja më e madhe e ndihmës në botë. Ne në IRC jemi krenarë që punojmë atje. Por 19 vendet e tjera të listës së emergjencës për vitin 2025 – që përfshin krizat më të këqija humanitare në botë – janë shtëpia e më shumë se 240 milionë njerëzve që përballen me zhvendosje të rënda dhe dhunë në rritje. Nevojat e tyre janë të mëdha: nga uria ekstreme deri te mungesa e kujdesit bazë shëndetësor dhe ujit të pastër. Këto 19 vende marrin vetëm 12% të ndihmës zyrtare për zhvillim (ODA). Nga buxheti global i ndihmës prej 212 miliardë dollarësh, më shumë shkon për vendet me të ardhura të mesme dhe të larta sesa për vendet më të varfra.
Gjatë dhjetë viteve të fundit, me shpalljen e 17 objektivave të zhvillimit të qëndrueshëm në vitin 2015 dhe sidomos pas Covid-it, fondet e ndihmës janë shpërndarë në shumë synime – të gjitha të dëshirueshme në vetvete – por gjithnjë e më shpesh në konkurrencë me nevojat urgjente të njerëzve më të varfër. Ndihma humanitare përbën mesatarisht rreth 14% të buxhetit global të ndihmës, dhe shpenzimet për shëndetësi rreth 10%. Analizat e OECD tregojnë se pjesa më e madhe e ndihmës bilaterale gjatë viteve 2017-2021 ka shkuar për sfidat globale si ndryshimi klimatik.
Ndërkohë, vendet donatore më të pasura po shpenzojnë aq shumë nga buxhetet e tyre të ndihmës për të mbështetur refugjatët dhe azilkërkuesit në vendet e tyre sa të gjitha shpenzimet globale për ndihmë humanitare. Britania është pjesë e kësaj prirjeje. Angazhimet e saj për zhvillimin ndërkombëtar kanë rënë që nga viti 2020, dhe gati 20% e asaj që klasifikohet si “ndihmë jashtë vendit”, rreth 4 miliardë paund në vit, në fakt po shpenzohet brenda Britanisë – për strehimin e refugjatëve dhe azilkërkuesve.
Nevojat më të mëdha janë gjithnjë e më shumë të përqendruara në shtetet e brishta ku qeveritë janë të dobëta ose në luftë. Fokusi i buxhetit global të ndihmës është shpërndarë në shumë drejtime dhe madhësia e tij po tkurret. Ndërkohë, shpresa që partneritetet publike-private do të çonin investime në pjesët më të varfra të botës nuk është përmbushur, dhe mjedisi makro-ekonomik është përkeqësuar, me normat e interesit në rritje që thithin para nga vendet në zhvillim.
Teksa qeveria po përgatitet për rishikimin e saj buxhetor, ajo ka mundësinë të avancojë interesat e Britanisë dhe të bëjë gjënë e duhur. Së pari, duhet të sigurohet që angazhimi për të shpenzuar 0.3% të të ardhurave kombëtare për ndihmë jashtë vendit të shkojë vërtet përtej kufijve dhe t’i ndihmojë ata që kanë më shumë nevojë. Së dyti, Britania duhet të përdorë zërin dhe fondet e saj për të fokusuar ndihmën te shtetet e brishta dhe të përfshira në konflikte. Mbështetja e vazhdueshme e qeverisë për Sudanin – që është aktualisht kriza humanitare më e madhe në botë – është një politikë e drejtë. Por plani i reagimit humanitar të OKB-së për Sudanin është financuar vetëm në masën 12%, kryesisht për shkak të tërheqjes së mbështetjes amerikane.
Së treti, ndihma duhet të fokusohet në programe të provuara dhe me ndikim të madh. Janë 45 milionë fëmijë që vuajnë nga kequshqyerja akute në botë sot, por sistemi aktual për trajtimin e tyre – i ndarë midis agjencive të ndryshme të OKB-së – dështon të arrijë 80% të atyre që ndodhen në shtete në krizë. Programet e IRC kanë treguar se reformimi i sistemit dhe fuqizimi i punonjësve të shëndetit në komunitet mund të sjellë një kursim prej 30%, duke arritur miliona fëmijë më shumë pa shpenzuar më shumë para.
Së katërti, Britania duhet të udhëheqë me pikat e saj të forta. Një fushë premtuese është përdorimi i udhëheqjes së saj në shërbimet financiare për të krijuar mekanizma të rinj për financimin e zhvillimit. Aktualisht vetëm 12% e financimit privat shkon për 25 vendet me të ardhura më të ulëta, por stimulimi i investimeve private mund të funksionojë në vendet më të qëndrueshme. Për të ndihmuar vendet me të ardhura të ulëta të zhvillojnë ekonomitë e tyre, qeveria duhet të miratojë një qasje të gjithanshme. Dërgesat nga emigrantët, për shembull, kapin vlerën e gati 700 miliardë dollarëve në vit – gati tre herë më shumë se buxheti global i ndihmës. Falja e borxheve mund të ndihmojë për të stabilizuar financat e sistemeve arsimore dhe shëndetësore. Dhe mekanizmat financiarë që kombinojnë burime publike dhe private mund të ndërtojnë mbi këto themele më të qëndrueshme.
Së fundi, “rivendosja” e marrëdhënieve të Britanisë me pjesën tjetër të Evropës duhet të përfshijë edhe një përpjekje të përbashkët për të ndihmuar më të varfrit në botë. BE-ja është një aktor gjigant në këtë fushë, me financimet dhe mjetet për të qenë një partner natyror i përpjekjeve britanike për ndihmë. Në të gjitha këto fusha, interesat dhe reputacioni i Britanisë do të përparojnë përmes aktivizmit dhe inovacionit – jo përmes tërheqjes. Bota është më e ndërlidhur se kurrë. Nevoja për të mos e neglizhuar pjesën tjetër të botës është urgjente – sepse kjo neglizhencë do të na kthehet mbrapsht.
*David Miliband është president dhe drejtor ekzekutiv i Komitetit Ndërkombëtar të Shpëtimit (IRC)
