Përgatiti: Leonard Veizi
Më vitin 1814 Norvegjia bashkohet me Suedinë nën një mbret.
Në vitin 1905 Norvegjia shpall shpërbërjen e bashkimit.
Ky është një nga rastet e rralla në histori kur një ndarje shtetërore ndodhi pa gjakderdhje dhe në mënyrë demokratike – një model që shpesh përmendet për kontrast me ndarjet e dhunshme të shekullit XX.
Bashkimi që nisi më 1814
Pas disfatës së Danimarkës në Luftërat Napoleonike, Norvegjia iu dorëzua Suedisë në Traktatin e Kielit më 1814. Norvegjezët nuk e pranuan këtë vendim dhe shpallën pavarësinë, madje miratuan një kushtetutë liberale në Eidsvoll më 17 maj 1814.
Pas një konflikti të shkurtër me Suedinë, të dyja palët ranë dakord për një bashkim personal: Norvegjia do të mbante kushtetutën dhe institucionet e veta, por do të kishte të njëjtin mbret me Suedinë – një bashkim nën kurorë, por me administrata të ndara.
Pakënaqësia norvegjeze
Me kalimin e viteve, shumë norvegjezë ndjenin se bashkimi ishte i pabalancuar, me Suedinë që kishte më shumë ndikim në çështjet e përbashkëta, sidomos në politikën e jashtme dhe përfaqësimin ndërkombëtar. Nacionalizmi norvegjez u rrit ndjeshëm në fund të shekullit XIX.
Çështja më e nxehtë u bë krijimi i një konsullate norvegjeze të pavarur, pasi Suedia kontrollonte përfaqësimin diplomatik dhe konsullor të të dyja vendeve. Parlamenti norvegjez (Stortinget) kërkonte që Norvegjia të kishte shërbim të vet konsullor, veçmas nga Suedia.
Kriza e vitit 1905
Në qershor 1905, pasi mbreti Oscar II refuzoi një ligj të miratuar nga parlamenti norvegjez për ngritjen e shërbimit konsullor të pavarur, qeveria norvegjeze jep dorëheqjen. Mbreti nuk pranoi të emërojë një qeveri të re që nuk e mbështeste bashkimin, dhe si rezultat, parlamenti norvegjez deklaroi më 7 qershor 1905 se bashkimi me Suedinë ishte i shpërbërë sepse mbreti kishte dështuar të përmbushte detyrimet e tij si monark i Norvegjisë.
Ndarje paqësore
Suedia fillimisht u përgjigj me zemërim dhe mobilizim ushtarak, por nuk kishte dëshirë për luftë. Pas negociatave në Karlstad, Suedia dhe Norvegjia ranë dakord për një ndarje paqësore, me disa kushte për sigurinë e kufijve dhe statusin e pakicave.
Referendumi dhe pavarësia
Në një referendum të mbajtur në Norvegji më 13 gusht 1905, populli votoi pothuajse unanimisht (me mbi 99%) në favor të shpërbërjes së bashkimit me Suedinë. Kjo konfirmoi legjitimitetin e vendimit të parlamentit.
Më pas, më 18 nëntor 1905, Norvegjia ftoi princin danez Carl që të bëhej mbreti i ri i Norvegjisë, duke marrë emrin Haakon VII. Ai pranoi, dhe kështu Norvegjia u bë monarki e pavarur.
