Më 13 qershor 1934, Adolf Hitleri dhe Benito Musolini u takuan për herë të parë në Venecia, Itali. Ky takim kishte rëndësi të madhe simbolike dhe politike, pasi përfaqësonte një përpjekje për të përafruar dy regjimet fashiste të kohës: nazizmin gjerman dhe fashizmin italian.
Por pavarësisht ceremonisë dhe retorikës zyrtare, takimi nuk shkoi siç pritej. Musolini, i cili në atë kohë e konsideronte veten liderin dominues të fashizmit evropian, mbeti i zhgënjyer nga sjellja dhe pamja e Hitlerit. Ai e përshkroi më vonë diktatorin gjerman si një “majmun të vogël qesharak” (una scimmietta ridicola), duke vënë në dukje zërin e tij të lartë, nervozizmin dhe mungesën e finesës diplomatike.
Takimi u zhvillua vetëm disa javë para vrasjes së kancelarit austriak Engelbert Dollfuss nga nacionalistët gjermanë, çka e tensionoi më tej marrëdhënien mes dy vendeve. Në atë kohë, Musolini e shihte Austrinë si një shtet tampon ndaj zgjerimit gjerman në jug dhe ishte kundër aneksimit të saj nga Gjermania – një qëndrim që do të ndryshonte në vitet pasuese.
Takimi i 13 qershorit 1934 mes Adolf Hitlerit dhe Benito Musolinit në Venecia kishte disa veçori dhe specifika të rëndësishme, që e bëjnë atë një moment domethënës në marrëdhëniet mes dy regjimeve totalitare të kohës:
- Takimi i parë zyrtar mes dy diktatorëve
Ky ishte takimi i parë ballë për ballë mes Hitlerit dhe Musolinit, dy liderë të rinj në skenën ndërkombëtare që kërkonin të forconin ndikimin e tyre në Evropë. Të dy e shihnin veten si figura historike dhe kishin pritshmëri të larta – por këto pritshmëri nuk u përmbushën.
- Tema kryesore: e ardhmja e Austrisë
Një nga çështjet më delikate të diskutimit ishte Austria.
Musolini ishte aleat i kancelarit austriak Engelbert Dollfuss, një figurë autoritare, por anti-naziste.
Hitleri, nga ana tjetër, e shihte Austrinë si pjesë natyrore të “Reich-ut” gjerman dhe kishte plane për aneksimin e saj.
Musolini kërkoi që Gjermania të respektonte sovranitetin austriak, ndërsa Hitleri u përpoq të shmangë angazhime të qarta, por qartazi nuk ishte i sinqertë në qëndrimin e tij.
- Diferenca të dukshme në stil dhe fuqi personale
Takimi zbuloi një kontrast të thellë mes dy udhëheqësve:
Musolini donte të paraqitej si udhëheqësi karizmatik dhe dominues i fashizmit evropian.
Hitleri, ende i pasigurt në skenën ndërkombëtare, shfaqej më nervoz, i papërgatitur dhe me mungesë finesë diplomatike.
Musolini ishte i zhgënjyer thellë nga sjellja e Hitlerit dhe nuk e mori seriozisht atë si një partner strategjik në atë kohë.
- Mungesë marrëveshjesh konkrete
Takimi përfundoi pa ndonjë marrëveshje të firmosur apo deklaratë të përbashkët, një tregues i mungesës së besimit dhe vizionit të përbashkët në atë moment. Përkundrazi, Musolini mbeti skeptik ndaj ambicieve gjermane dhe e quajti Hitlerin “një amator të pasjellshëm”.
- Pasojat e menjëhershme
Vetëm një muaj më vonë, më 25 korrik 1934, ndodhi grushti i dështuar i puçit nazist në Austri, ku kancelari Dollfuss u vra.
Musolini u zemërua dhe dërgoi trupa italiane në kufi me Austrinë, për të ndaluar një aneksim të mundshëm gjerman. Kjo tregon se takimi në Venecia nuk kishte arritur të zbusë tensionet, përkundrazi – kishte thelluar mosbesimin.
Epilogu
Takimi i 12 qershorit 1934 në Venecia ishte një dështim diplomatik, i mbushur me tensione, dyshime dhe një rivalitet të heshtur. Musolini e pa veten si “mentorin” e fashizmit, por Hitleri do ta tejkalonte shumë shpejt në ndikim dhe brutalitet.
Takimi nuk solli bashkëpunim të afërt në atë kohë, por ishte fillimi i një marrëdhënieje të ngarkuar me interes, frikë dhe, më vonë, bashkëfajësi historike në luftën dhe krimet e Boshtit.
Ky takim i parë tregoi se, pavarësisht afërsisë ideologjike, marrëdhëniet mes dy diktatorëve nuk ishin të barabarta dhe ishin të mbushura me mosbesim, rivalitet dhe përçmim personal. Vetëm më vonë, sidomos pas vitit 1936, Musolini do të afrohej më shumë me Hitlerin dhe do të pranonte rolin më të fortë të këtij të fundit në skenën evropiane.
Përgatiti: L.Veizi
