5 korrik 1785
Më 5 korrik 1785, Kongresi i Konfederatës – organi qeverisës i Shteteve të Bashkuara të Amerikës para kushtetutës së vitit 1787 – mori një vendim me rëndësi historike: zgjodhi “dollarin” si njësinë zyrtare monetare të vendit, dhe këtë e bëri pa asnjë votë kundërshtuese.
Ky ishte një hap vendimtar për ndërtimin e një identiteti të përbashkët ekonomik, në një kohë kur Shtetet e Bashkuara sapo kishin dalë nga Lufta për Pavarësi dhe ishin ende një bashkësi e brishtë e 13 kolonive të pavarura, me ligje dhe sisteme financiare të ndryshme.
Para dollarit: kaosi monetar në kolonitë amerikane
Para vitit 1785, nuk kishte një monedhë kombëtare në qarkullim. Në vend të saj, përdorej një përzierje e çoroditur monedhash të huaja, përfshirë:
-Sterlinën britanike
-Franga franceze
Pjesë ari dhe argjendi spanjolle, veçanërisht “peseta” ose “dollari spanjoll” (pieces of eight), që qarkullonte gjerësisht në kolonitë amerikane.
Si dhe monedha lokale të kolonive, shpesh të papërputhshme me njëra-tjetrën.
Kjo situatë krijonte pasiguri në tregti, vështirësi në mbledhjen e taksave dhe pamundësi për të ndërtuar një ekonomi të unifikuar. Për më tepër, mungesa e një banke kombëtare e përkeqësonte krizën financiare të pasluftës.
Pse “dollari”? Frymëzimi nga Spanja dhe thjeshtësia numerike
Zgjedhja e emrit “dollar” nuk ishte rastësore. Ajo bazohej te “dollari spanjoll” (peso de a ocho reales), një monedhë prej argjendi që përdorej në të gjithë Amerikën koloniale dhe njihej për sasinë e qëndrueshme të metalit që përmbante. Kjo monedhë ishte shumë më e njohur në kontinentin amerikan sesa monedhat britanike, ndaj popullsia tashmë e kishte pranuar si një formë të besueshme vlere.
Por ajo që e bëri dollarin edhe më tërheqës ishte propozimi për të përdorur sistemin dhjetor – pra ndarjen e tij në 10 pjesë, më pas në 100 cent – një koncept shumë më i thjeshtë dhe racional sesa sistemet komplekse britanike, që përdornin paund, shilinga dhe pença në raport jo të barabartë.
Kjo ide u përkrah fuqimisht nga Thomas Jefferson, që në atë kohë ishte një nga figurat më të respektuara në qeverinë amerikane. Ai argumentonte se sistemi dhjetor ishte më demokratik, më i kuptueshëm për qytetarin e zakonshëm dhe më i përshtatshëm për arsimin dhe ekonominë.
Vendimi i 5 korrikut 1785
Më 5 korrik, Kongresi miratoi me konsensus të plotë një rezolutë ku thuhej:
“Që njësia monetare e Shteteve të Bashkuara do të jetë një dollar, me pjesë më të vogla dhjetore të quajtura centë, dhe që kjo monedhë do të bazohet në sasinë standarde të argjendit të pranuar ndërkombëtarisht.”
Kështu, për herë të parë në histori, një vend adoptoi një sistem monetar dhjetor të unifikuar, me një emër të ri që nuk i përkiste monarkive evropiane dhe që përfaqësonte shkëputjen simbolike dhe praktike nga e kaluara koloniale.
Nga letra në realitet: krijimi i dollarit fizik
Megjithatë, për të kaluar nga një vendim politik në një sistem funksional duhej kohë. Vetëm në vitin 1792, me themelimin e Mintit të Shteteve të Bashkuara (U.S. Mint), dollarët filluan të prodhoheshin fizikisht në formën e monedhave metalike prej ari dhe argjendi.
-Ligji për themelimin e monedhës (Coinage Act of 1792) përshkruante:
-Njësinë bazë si një dollar me përmbajtje të caktuar argjendi.
-Njësitë më të vogla: ½ dollar, 25 cent (çerek), 10 cent (dime), 5 cent (nickel), dhe 1 cent.
-Monedhat do të kishin mbishkrimin “Liberty” dhe datën.
Trashëgimia dhe rëndësia historike
Zgjedhja e dollarit si monedhë e Shteteve të Bashkuara nuk ishte vetëm një vendim ekonomik, por një akt themelues kombëtar. Ai ndihmoi në:
-Unifikimin e ekonomisë dhe tregtisë ndër-shtetërore,
-Ndërtimin e një identiteti kombëtar financiar të pavarur nga Evropa,
-Krijimin e besimit në institucionet federale.
Sot, dollari amerikan është valuta më e fuqishme dhe më e përdorur në botë – një trashëgimi direkte e këtij vendimi të marrë në një ditë korriku të vitit 1785, nga një komb ende në lindje.
Përgatiti: L.Veizi
