Më 28 korrik 1915, trupat e marinës amerikane zbarkuan në Haiti, duke nisur një pushtim ushtarak që do të zgjaste dy dekada, deri në vitin 1934. Kjo ndërhyrje u motivua nga interesat strategjike dhe financiare të SHBA-së në Karaibe, por edhe nga një klimë e brendshme e paqëndrueshme në shtetin haitian.
Në muajt para pushtimit, Haiti përjetonte një kaos të thellë politik: presidenti Vilbrun Guillaume Sam u vra brutalisht nga një turmë e zemëruar, pasi kishte urdhëruar ekzekutimin e më shumë se 160 të burgosurve politikë. Në këtë atmosferë anarkie, SHBA vendosi të ndërhynte “për të rivendosur rendin dhe për të mbrojtur interesat e saj”. Në të vërtetë, pas nënshkrimit të Doktrinës Monroe dhe më pas politikës së Big Stick të Theodore Roosevelt, Uashingtoni kishte vendosur të mos lejonte ndikim evropian në hemisferën perëndimore, sidomos në vende pranë Kanalit të Panamasë.
SHBA-të, nën pretekstin e stabilizimit, vendosën kontroll të plotë mbi financat, doganat, bankat dhe ushtrinë haitiane. Ato imponuan një kushtetutë të re në vitin 1917 – e hartuar nga juristë amerikanë – e cila i jepte të huajve të drejtën të zotëronin tokë në Haiti, një veprim që nxiti zemërim të thellë në popullsinë vendase.
Përgjatë viteve të okupimit, Marinsat amerikanë shtypën me forcë çdo rebelim, përfshirë kryengritjen famëkeqe të njohur si “Revolta e Cacos”, ku dhjetëra mijëra haitianë u vranë ose u internuan. Pushtimi solli ndërtimin e rrugëve dhe modernizim të administratës, por me kosto të rëndë për sovranitetin dhe dinjitetin kombëtar të Haitit.
Në fund të viteve 1920 dhe fillim të viteve 1930, kritika ndërkombëtare dhe opozita brenda SHBA-së ndaj pushtimit u rrit. Në këtë klimë, Presidenti Franklin D. Roosevelt, si pjesë e politikës së fqinjësisë së mirë (“Good Neighbor Policy”), nënshkroi në gusht 1933 një marrëveshje për tërheqje graduale nga Haiti.
Më 1 gusht 1934, pushtimi përfundoi zyrtarisht me transferimin e autoritetit tek Garde d’Haïti, një forcë e trajnuar nga amerikanët. Kontingjenti i fundit i marinsave u largua më 15 gusht 1934, duke mbyllur një kapitull të errët dhe të gjatë të ndërhyrjes së huaj në historinë e Haitit.
Trashëgimia e këtij pushtimi mbetet e diskutueshme: ndërsa SHBA-të pretenduan se sollën stabilitet dhe zhvillim infrastrukturor, shumë haitianë dhe historianë e konsiderojnë këtë si një akt neo-kolonializmi, që thelloi pabarazitë sociale dhe minoi për një kohë të gjatë vetëvendosjen e popullit haitian.
Përgatiti: L.Veizi
